Kongres Prawników przedstawił pomysły na reformę wymiaru sprawiedliwości

W sobotnie popołudnie zakończył się III Kongres Prawników, obradujący w Gdańsku. Zebrani przyjęli uchwałę, w której zauważają, że „przywrócenie w Polsce rządów prawa jest pierwszym krokiem do odbudowania naszej pozycji w strukturach europejskich”. Podkreślono też potrzebę zachowania niezawisłości sędziów oraz niezależności sądów i prokuratury.

Jednak prawnicy tym razem nie poprzestali na deklaracjach, a przedstawili konkretne  projekty ustaw, które mają tę praworządność przywrócić. Pracowali nad nimi w ostatnich miesiącach członkowie organizacji, które zorganizowały Kongres, tj. samorządy radców prawnych i adwokatów, sędziów ze stowarzyszenia „Iustitia” i prokuratorów z organizacji „Lex super omnia”.

Neo-sędziowie w odstawkę

- Sąd z udziałem neo-sędziów powołanych przez obecną KRS nie jest sądem w rozumieniu Europejskiej Deklaracji Praw Człowieka – stwierdził sędzia Krystian Markiewicz, szef Iustitii. Omawiają projekt uporządkowania sądownictwa zaproponował, by sędziów powołanych przez wadliwie wybraną Krajową Radę Sądownictwa przenieść na poprzednio zajmowane stanowiska. Jednak wyroki przez nich wydane mają pozostać w mocy, bo – jak zauważył Markiewicz – ich uchylenie byłoby sprzeczne z interesem społecznym.

Inaczej mają być potraktowane wyroki Trybunału Konstytucyjnego, wydane przez sędziów wybranych niezgodnie z procedurami. Prof. Sławomir Patyra, konstytucjonalista z UMCS referujący założenia zmian w ustawie o TK, zaproponował by uchylić skutki orzeczeń wydanych przez takich sędziów. - Takie sprawy nie miałyby statusu rzeczy osądzonej (res iudicata) – sugerował Patyra.

Z kolei dr Tomasz Zalasiński z Fundacji Batorego proponował, by odejść od jednoosobowego kierownictwa TK. - Ostatnie lata pokazują, że jednoosobowe kierownictwo może być bardzo podatne na wpływy polityczne – zauważył Zalasiński. Wskazał też, że pożądane byłoby dodanie Trybunałowi kompetencji aktywnego kontrolowania procesu stanowienia prawa. Pozwalałoby to na wszczęcie z urzędu (a nie tylko w wyniku wniosku uprawnionych organów) postępowania w sprawie badania zgodności ustaw z konstytucją.

- Trzeba jak najszybciej usunąć Izbę Odpowiedzialności Zawodowej w Sądzie Najwyższym i przekazać jej kompetencje Izbie Karnej – postulował adwokat Andrzej Zwara, były prezes Naczelnej Rady Adwokackiej. Dodał, że proces zgłaszania kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa powinien mieć charakter  obywatelski, z elementami wysłuchania publicznego.

Surowe rozliczenie oportunistów

Celem projektowanej nowej ustawy o prokuraturze ma być przede wszystkim uwolnienie jej od wpływów politycznych. - Najważniejsze jest oddzielenie funkcji Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości – mówił prokurator Mariusz Krasoń z Lex Super Omnia. Zaproponował też reformę wewnętrzną prokuratury, polegającą m. in. na ograniczeniu nadmiernie rozbudowanych struktur nadzoru. - Dziś na jednego prokuratora przypada trzech nadzorców, co powoduje że załatwienie dowolnej spawy wymaga trzech podpisów – relacjonował Krasoń.

Rozliczenia tych prokuratorów, którzy wydawali decyzje pod naciskami politycznymi zapowiedziała prok. Katarzyna Kwiatkowska, szefowa Le Super Omnia. - Ci, którzy sprzedali się „dobrej zmiane” i sprzeniewierzyli się ślubowaniu, będą rozliczeni dyscyplinarnie. Gdy okaże się, ze złamali prawo – będą też rozliczeni karnie – mówiła Kwiatkowska.

Żeby wszystko sprawnie działało

Uczestnicy Kongresu przyznawali, że proponowane zmiany mają służyć nie tylko prawnikom, ale przede wszystkim społeczeństwu, które coraz gorzej odbiera działanie wymiaru sprawiedliwości. Przytoczono statystyki sądowe, według których postępowania w sprawach majątkowych, rozwodów,  opieki nad dziećmi czy podziału majątku trwają w sądach rejonowych nawet 80 proc. dłużej w stosunku do 2015 roku. Sprawa gospodarcza w SO trwała kiedyś przeciętnie 14, a teraz 20 miesięcy – pół roku dłużej. Rozpoznanie apelacji cywilnej także trwa o 80 proc. dłużej.

Dlatego na Kongresie zaprezentowano też propozycje usprawnienia działania sądów, niezależne od  przywracania samorządności. - Trzeba wprowadzić nowy, jawny system pokazujący obciążenie poszczególnych sędziów sądów rozpatrywaniem spraw, by następnie podejmować decyzje o  właściwym przydziale zadań – mówił sędzia Marcin Walasik. Postulował on też stworzenie Instytutu Informatyzacji Sądownictwa, w którym pracowaliby eksperci informatycy oraz prawnicy, a celem byłoby radykalne unowocześnienie procedur dzięki wprowadzeniu nowoczesnych rozwiązań informatycznych.

To sprawa wszystkich

Uczestnicy kongresu podkreślali, że gdy tylko zaistnieją warunki do uchwalenia tych projektów, należy je poddać szerokim konsultacjom społecznym, by nikt nie mógł zarzucić, ze prawnicy piszą prawo tylko dla siebie. Włodzimierz Chróścik, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych deklaruje, że wszystkimi projektami zajmie się najpierw społeczna komisja konsultacji, działająca już w ramach porozumienia radców prawnych, adwokatów, sędziów i prokuratorów.