Na czym skupiają się konstytucyjni krytycy zmian OFE

W piątek Sejm uchwali ustawę o OFE. Jej krytycy przechodzą od ogólnych zastrzeżeń do wskazania konkretnych przepisów, których naruszenie mogłyby ją storpedować. Bo to, że ustawa będzie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego, jest już przesądzone.

Zerwana umowa

Zdaniem prof. Józefa Okolskiego, szefa Katedry Prawa Handlowego na Akademii Leona Koźmińskiego, reforma OFE i systemu emerytalnego narusza zasadę pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać). Reformując system emerytalny w latach 90., ustawodawca zawarł z przedsiębiorcami swoistą umowę, ustalił warunki funkcjonowania OFE, a teraz, wykorzystując uprzywilejowaną pozycję, prawo to jednostronnie zmienia.

Jakie przepisy budzą wątpliwości konstytucyjne?

Art. 24 ust. 1 ustawy, na podstawie którego 51,5 proc. aktywów OFE zostanie przeniesione do ZUS. OFE nie mogą być w dowolny sposób pozbawione aktywów i nawet jeśli jest to specyficzny rodzaj własności, nagła i radykalna zmiana zasad funkcjonowania może naruszać zasady pewności prawa i ochrony interesów w toku.

Największe wątpliwości naszych rozmówców budzi jednak art. 24 ust. 11, na podstawie którego obligacje mają być umorzone w zamian za „obietnicę" Skarbu Państwa, że zobowiąże się do wypłaty emerytur w przyszłości. Obligacje skarbowe mogą być co do zasady umarzane za zapłatą ceny w pieniądzu.

Wątpliwości prof. Okolskiego i mec. Jakuba Sewerynika budzi też zakaz inwestowania aktywów OFE w skarbowe papiery wartościowe (art. 4 pkt 25 ustawy).

Zdaniem Arkadiusza Radwana z Instytutu Allerhanda przejęcie obligacji z OFE do FUS to nacjonalizacja bez odszkodowania (naruszenie art. 21 i art. 64 konstytucji) – bez spełnienia warunków testu proporcjonalności. Jest to niekonstytucyjne zarówno z punktu widzenia OFE, jak i nade wszystko – ubezpieczonych, indywidualnych członków, na rzecz których OFE sprawują własność powierniczą nad aktywami. Środki w OFE nie są własnością ubezpieczonych w sensie cywilistycznym, ponieważ stanowią własność OFE, ale pozycja ubezpieczonych jest nacechowana silnymi uprawnieniami prywatnoprawnymi, których zostaną pozbawieni.

Zbytnia ingerencja

Radosław Pacud z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach też uważa, że umorzenie 51,5 proc. aktywów OFE jest sprzeczne z zasadą ochrony praw majątkowych. Przekazanie aktywów do umorzenia jest takim samym działaniem jak zwrot składek, które przez 14 lat były przekazywane do OFE zgodnie z prawem, stanowi zatem przykład zakazanego działania prawa wstecz. Z tytułu kupowanych przez lata obligacji między Skarbem Państwa a OFE powstały cywilnoprawne zobowiązania, które wymagają spełnienia. Zasady tej nie mogą osłabiać rozbieżności, jaka jest kwalifikacja prawna środków OFE, na czym bazuje obecny rząd.

Wywłaszczenie bez odszkodowania i nie na cel publiczny oraz naruszenie ochrony prawa własności, zarzuca także Wojciech Kozłowski, radca prawny w kancelarii Dentons, organizator pozwu zbiorowego, którego uczestnicy domagać się będą w sądzie cywilnym uznania za nieważne przeniesienia do ZUS ich środków w OFE.

Z kolei zasada proporcjonalności ma być naruszona przez zinstrumentalizowanie reformy do krótkoterminowego interesu budżetu. W tym segmencie krytycy ustawy wskazują także zakaz reklamowania poszczególnych OFE.

Jakie przepisy mogą być naruszone