Rencista przechodzi na emeryturę: Lepsze świadczenie na wniosek czy z urzędu

Zasadą jest, że uzyskanie emerytury zależy od zgłoszenia wniosku o to świadczenie wraz z odpowiednią dokumentacją. Czasami jednak emerytura przyznawana jest przez ZUS bez takiej konieczności. Od kilku lat (a dokładnie od 1 stycznia 2006 r.) obowiązuje bowiem przepis, który przewiduje, że ZUS przyznaje z urzędu emeryturę osobie pobierającej rentę z tytułu niezdolności do pracy, która ukończyła powszechny wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Do tego musi ona podlegać (przynajmniej przez jeden dzień) ubezpieczeniu społecznemu (przed 1 stycznia 1999 r.) lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (po 31 grudnia 1998 r.). Emerytura przyznawana jest z urzędu zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że wraz z przyznaniem emerytury świadczeniobiorca traci prawo do renty.

Emeryturę z urzędu mogą uzyskać wyłącznie osoby pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie przepisów ustawy emerytalnej (w tym również rentę przyznaną w drodze wyjątku przez prezesa ZUS) lub na podstawie przepisów emerytalnych obowiązujących bezpośrednio przed wejściem jej w życie. Nie otrzyma jej natomiast osoba pobierająca np. rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy może sama zdecydować, czy chce ubiegać się o przyznanie emerytury na swój wniosek, czy też wolałaby, aby ZUS przyznał to świadczenie z urzędu.

Do końca miesiąca, w którym osiągnie powszechny wiek emerytalny, ma bowiem prawo wystąpić z wnioskiem o emeryturę. Jeśli do ostatniego dnia tego miesiąca (nawet po osiągnięciu wspomnianego wieku) zgłosi taki wniosek, ZUS rozpatrzy go na ogólnych zasadach, pozostawiając uprawnienia do renty. W przeciwnym razie przyzna z urzędu emeryturę i odbierze rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Nie ubiegaj ZUS

Przyznanie emerytury z urzędu lub na wniosek może mieć poważne konsekwencje, jeśli chodzi o wysokość świadczenia przysługującego przyszłemu emerytowi. I w jednym, i w drugim przypadku ZUS oblicza emeryturę według ogólnych zasad. Jednak emerytura z urzędu ma dodatkową gwarancję swojej wysokości: nie może być niższa od dotychczasowej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie dla tych osób, które nie pracowały w czasie swojej kariery zawodowej na tyle długo (czyli co najmniej 20 lat w przypadku kobiety i 25 lat w przypadku mężczyzny), aby zapewnić sobie gwarancję najniższej emerytury, a ich niskie zarobki nie pozwalają na wyliczenie kwoty świadczenia co najmniej w minimalnej wysokości.

Takie osoby, gdyby zgłosiły wniosek o emeryturę, mogłyby jedynie liczyć na świadczenie w faktycznie wyliczonej kwocie. W razie zaś przyznania przez ZUS z urzędu emerytury mają gwarancję, że niezależnie od tego, w jakiej wysokości zostanie ona wyliczona, będzie wypłacana co najmniej w takiej kwocie, co dotychczas pobierana renta z tytułu niezdolności do pracy.

Emerytura z urzędu zamiast emerytury na wniosek może być również korzystna dla tych osób, które w razie zgłoszenia wniosku mogłyby liczyć na świadczenie wyższe od minimalnej gwarantowanej kwoty, ale niższe od dotychczas pobieranej renty. Może to dotyczyć np. tych rencistów, którzy mieli przyjęte do renty wysokie zarobki, jeśli wynagrodzeń tych ZUS nie może przyjąć przy obliczeniu emerytury choćby z tego powodu, że wykraczają poza okres, z którego można ustalić podstawę wymiaru świadczenia.

Mając gwarancję, że emerytura przyznana z urzędu nie może być niższa od dotychczas pobieranej renty, i nie zgłaszając wniosku o emeryturę, mogą tym samym uniknąć obliczenia jej przez ZUS w niższej wysokości niż renta z tytułu niezdolności do pracy.

Przy małym stażu

Jak wcześniej wspomnieliśmy, osoba ubiegająca się o emeryturę musi mieć określony minimalny staż składkowy i nieskładkowy. Aby uzyskać emeryturę przyznawaną bez gwarancji najniższego świadczenia, staż ten wynosi co najmniej 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn.

Osoba urodzona przed 1 stycznia 1949 r., pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy, która nie ma nawet takiego stażu, nie mogłaby liczyć na przyznanie przez ZUS emerytury na wniosek, choćby w wysokości niższej od minimalnej. Jeśli jednak takiego wniosku nie zgłosi, ZUS przyzna jej emeryturę z urzędu, mimo posiadania krótkiego stażu.

Ważne definicje

Wybór pomiędzy emeryturą przyznaną z urzędu tą ustaloną na wniosek może mieć też istotne znaczenie dla podjęcia wypłaty tego świadczenia. Od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje bowiem art. 103a ustawy emerytalnej przewidujący zawieszenie prawa do emerytury dla osoby, która po nabyciu prawa do tego świadczenia nie rozwiąże dotychczasowego stosunku pracy.

Zawieszenie prawa do emerytury dla osób kontynuujących zatrudnienie następuje niezależnie od wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu. Dotyczy też tych osób, które ukończyły już powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

Nie obejmuje natomiast emerytury przyznanej przez ZUS z urzędu. Zatem ZUS wypłaca takie świadczenie nawet w przypadku kontynuowania przez emeryta dotychczasowego stosunku pracy. Chcąc łączyć dalszą pracę z pobieraniem emerytury, powinien więc poczekać, aż ZUS z urzędu przyzna mu to świadczenie. Złożenie wniosku nie będzie dla niego korzystne.

Przykład

Pan Marek (ur. 10 marca 1947 r.) pobiera od trzech lat rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w minimalnej wysokości wynoszącej 728,18 zł.

Udowodnił 15 lat składkowych oraz 5 lat nieskładkowych.

W ostatnich 10 latach praktycznie w ogóle nie pracował. Gdyby więc zgłosił wniosek o emeryturę, ZUS ustaliłby mu to świadczenie poniżej minimalnej gwarantowanej kwoty. Jeśli jednak do końca marca 2012 r. - kiedy to ukończy 65 lat - nie zgłosi wniosku o emeryturę, ZUS przyzna mu to świadczenie z urzędu.

Gdy będzie ono niższe od minimalnej emerytury, ZUS podwyższy je do kwoty pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczonemu nie opłaca się więc składać wniosku o emeryturę. Korzystniejsze jest dla niego przyznanie tego świadczenia przez ZUS z urzędu.

Przykład

Pani Alina od 1 maja 2006 r. jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej na stałe.