Zasiłek macierzyński dla ojca kiedy matka nie była objęta ubezpieczeniem chorobowym

ZUS nie przyzna zasiłku ubezpieczonemu ojcu dziecka, jeśli kobieta, która je urodziła, nie miała ubezpieczenia chorobowego i zmarła przy porodzie. Przepisy ustawy zasiłkowej są nieubłagane. Ojciec dziecka nie ma prawa do świadczenia, nawet gdy sam opłaca te składki od lat i gotów jest przerwać pracę, aby zająć się noworodkiem.

Kłopotliwe prawo

Ojciec dziecka nabywa prawa do zasiłków niezależnie od ubezpieczenia chorobowego matki. Źródłem jego uprawnień jest jego własny tytuł ubezpieczeniowy. Nie oznacza to jednak, że zawsze może liczyć na automatyczne uzyskanie prawa do świadczenia.

Prawo ojca dziecka do zasiłku macierzyńskiego ma charakter wtórny. Oznacza to, że ubezpieczony nie może skorzystać uzyskać świadczenia przed matką dziecka, która jest ubezpieczona.

Niezależnie od tego, jak długo ubezpieczona pobierała zasiłek macierzyński, ojciec może przejąć prawo do tego świadczenia z dnia na dzień, gdy kobieta zmarła lub porzuciła dziecko. Matka może też skrócić okres pobierania zasiłku macierzyńskiego i scedować to uprawnienie na ojca. Tak stanowi art. 29 ust. 4 ustawy ?o świadczeniach pieniężnych ?z ubezpieczenia społecznego ?w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159 ze zm.; dalej ustawa zasiłkowa). Ubezpieczony może też dostać pieniądze ?z ZUS, gdy matka dziecka nie może się nim zająć, bo sama wymaga opieki szpitalnej.

W praktyce oznacza to, że ojciec dziecka może zrealizować swe prawo do zasiłku macierzyńskiego przez „dokończenie" pobierania świadczenia przysługującego ubezpieczonej. Dostanie więc świadczenie za czas, którego ubezpieczona matka nie wykorzystała.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego nie przechodzi oczywiście automatycznie na ojca. ?W przypadku śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka ustawa wymaga przerwania przez ubezpieczonego zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej.

Nic w zamian ?za składkę

Problem pojawia się jednak, gdy matka dziecka nie jest ubezpieczona. Przepisy ustawy zasiłkowej przewidują prawo do świadczenia dla ojca dziecka, pod warunkiem że matka, która umrze lub porzuci dziecko, była osobą ubezpieczoną (art. 29 ust. 4 ww. ustawy). Sam tytuł do ubezpieczenia chorobowego ojca nie wystarczy. W konsekwencji tata podlegający ubezpieczeniom jest uprawniony do świadczenia wyłącznie w sytuacji, gdy matka także płaciła składki chorobowe.

Niedawno jednak zapadł przełomowy wyrok, ważny dla ojców walczących o zasiłek macierzyński, których los postawił w takiej tragicznej sytuacji. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 20 lutego ?2014 r. (IX UA 140/13) przyznał zasiłek macierzyński ojcu dziecka, którego matka – ze względu na swą niepełnosprawność – sama wymaga pomocy innych osób i nie jest w stanie opiekować się córką. Kobieta pobierała rentę socjalną od 18. roku życia i nigdy nie była ubezpieczona. Za to od 20 lat ubezpieczeniu chorobowemu podlegał jej mąż. Do czasu urodzenia się dziecka prowadził działalność gospodarczą, odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne chorobowe. Po porodzie zawiesił firmową aktywność, aby zająć się noworodkiem. ZUS odmówił mu jednak wypłaty świadczenia, ponieważ matka dziecka w dniu jego narodzin nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu.

W uzasadnieniu wyroku sąd potwierdził, że literalna wykładnia przepisu art. 29 ustawy zasiłkowej prowadzi do wniosku, że wnioskodawca nie spełnia przesłanek przyznania zasiłku. Jednak warunek posiadania przez matkę statusu osoby ubezpieczonej – zdaniem sądu – podważa bezwzględne prawo do otrzymania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, przy ustalaniu którego należy uwzględnić jedynie okoliczności indywidualne odnoszące się do ubezpieczonego, a nie osoby trzeciej. Co więcej, zasiłek na podstawie tego przepisu otrzymać może ojciec dziecka w razie śmierci jego matki lub porzucenia przez nią niemowlęcia. Ustawodawca nie przewidział sytuacji, że dziecko może urodzić osoba niepełnosprawna, która po prostu nie jest w stanie samodzielnie się nim opiekować.

– Przyjęte przez ustawodawcę zasady przyznawania uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego ojcu dziecka są nieproporcjonalnie wygórowane i zbyteczne w demokratycznym państwie prawa uznającym zasady sprawiedliwości społecznej oraz dostęp do świadczenia z zabezpieczenia społecznego – czytamy w uzasadnieniu wyroku.

Wbrew wartościom

– Wymaganie uzależniające wypłatę zasiłku od tego, by ubezpieczeniem społecznym objęta była zarówno matka dziecka, jak i osoba sprawująca nad nim opiekę, należy uznać za arbitralne działanie ustawodawcy, nieznajdujące uzasadnienia ani w wartościach konstytucyjnych, ani celu ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby ?i macierzyństwa. Artykuł 29 ust. 4 ustawy zasiłkowej narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa – rzekła sędzia wydająca wyrok ?w tej sprawie.