Prowadzę firmę budowlaną, VAT rozliczam metodą kasową. Często się zdarza, że – zgodnie z zawartą umową – kontrahenci zatrzymują część należnego mi wynagrodzenia jako kaucję gwarancyjną. Kwoty te otrzymuję po upływie ustalonego w umowie okresu gwarancji właściwego wykonania robót. Kiedy w zakresie tych kwot powstaje u mnie obowiązek podatkowy w VAT? – pyta czytelnik.
Na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o VAT mali podatnicy mogą wybrać rozliczanie VAT metodą kasową. Istotą tej metody jest powstawanie obowiązku podatkowego z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług z dniem otrzymania całości lub części zapłaty (obowiązek podatkowy powstaje bezwzględnie z dniem otrzymania całości lub części zapłaty w przypadku sprzedaży na rzecz podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni; w przypadku sprzedaży na rzecz innych podmiotów obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, lecz nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi). Powoduje to, że – jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 5 grudnia 2013 r. (IPPP1/443-1037/13-2/IGo) – „o ile »normalnie« moment powstania obowiązku podatkowego jest najczęściej konsekwencją wydania towaru lub wykonania usługi, o tyle w przypadku stosowania metody kasowej obowiązek podatkowy powstaje, co do zasady, z dniem uregulowania całości lub części należności".
Także w formie potrącenia
Przez otrzymanie zapłaty rozumie się nie tylko otrzymanie pieniędzy tytułem wynagrodzenia. Zapłata może być również dokonana w inny sposób, w tym w formie potrącenia. Jak bowiem czytamy w interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 19 sierpnia 2013 r. (ILPP5/443-106/13-2/KG), „potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Do wygaśnięcia zobowiązania przez potrącenie dochodzi w sytuacji, gdy jedna strona jest w stosunku do drugiej zarówno dłużnikiem, jak i wierzycielem. Potrącenie zatem stanowi formę wzajemnej zapłaty za istniejące pomiędzy stronami zobowiązania, co pozwala na traktowanie jej na równi z zapłatą".
Jest to o tyle istotne, że zatrzymanie części wynagrodzenia jako kaucji gwarancyjnej jest w istocie formą potrącenia. Prowadzi to do wniosku, że z chwilą zatrzymania części wynagrodzenia jako kaucji gwarancyjnej podatnik, któremu należne jest to wynagrodzenie, otrzymuje zapłatę. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Poznaniu w cytowanej powyżej interpretacji z 19 sierpnia 2013 r. (ILPP5/443-106/13-2/KG). W piśmie tym czytamy, że „w analizowanej sprawie na skutek potrącenia części wynagrodzenia tytułem kaucji gwarancyjnej doszło do umorzenia części należności z wystawionej przez wykonawcę na rzecz zainteresowanego faktury. W takiej sytuacji nie można uznać, że część należności wykazana na fakturze nie została przez wnioskodawcę uregulowana – została ona bowiem umorzona. Skutek w postaci wygaśnięcia wierzytelności objętej potrąceniem wyklucza uznanie, że należność pozostaje nieuregulowana – wierzytelność taka na skutek umorzenia przestała istnieć, więc nie może pozostawać nieuregulowana".
Nie można czekać z rozpoznaniem
Powoduje to, że w omawianej sytuacji zatrzymanie przez kontrahenta kaucji gwarancyjnej (potrącenie kwoty kaucji z kwoty wynagrodzenia należnego czytelnikowi) skutkuje otrzymaniem przez czytelnika zapłaty w rozumieniu art. 21 ust. 1 ustawy o VAT, a więc powstaniem u niego obowiązku podatkowego w VAT. A zatem czytelnik nie powinien czekać z rozpoznaniem obowiązku podatkowego w tym zakresie do momentu zwrotu kaucji. Obowiązek podatkowy powstaje bowiem już w momencie zapłaty przez kontrahenta z potrąceniem kaucji.
