Przepraszam, czy tu żyją

Co jest potrzebne do powstania i utrzymania życia? W zasadzie niewiele: płynna woda, odpowiednia temperatura, najlepiej do tego organiczne związki węgla, tlen i azot. Ale takie warunki mają tylko niektóre obiekty w Układzie Słonecznym – nie mogą być ani zbyt duże, ani zbyt małe, powinny okrążać naszą gwiazdę w odpowiedniej odległości, do tego muszą też mieć odpowiednią masę, która zapobiegnie uciekaniu atmosfery.

Coraz więcej wskazuje, jednak na to, że przynajmniej na niektórych globach w naszym układzie planetarnym niegdyś panowały warunki sprzyjające życiu. Być może nadal takie są. Oto najbardziej obiecujące – i wcale nie tak bardzo odległe – cele astrobiologów:

[srodtytul]Mars[/srodtytul]

Absolutny numer jeden w kategorii „tam coś może być”. Od chwili odkrycia kanałów przez Giovanniego Schiaparellego Czerwona Planeta przyciąga uwagę zarówno naukowców, jak i autorów science fiction. Czwarta planeta od Słońca przypomina pod wieloma względami Ziemię. Obserwacje prowadzone z orbity przez automatyczne sondy oraz na powierzchni – przez lądowniki i łaziki – są jednoznaczne: na Marsie niegdyś płynęła woda (ale pomysł ze sztucznymi kanałami się nie sprawdził). Woda nadal tam jest, tyle że w postaci lodu zalegającego na biegunach oraz pod powierzchnią.

Jednak dane zebrane przez łaziki oraz przez ostatnią wyprawę (lądownik Phoenix) raczej wykluczają istnienie życia na powierzchni. Bakterie mogłyby jednak funkcjonować głębiej. Na Ziemi, kilka kilometrów pod powierzchnią, życie kwitnie. Ostatnie odkrycia źródeł metanu na Marsie dają nadzieję, że znajdziemy tam proste mikroorganizmy. Mogą to być bakterie, które żyły niegdyś na powierzchni tej planety – gdy woda płynęła korytami rzek. Takie formacje geologiczne już zresztą na Marsie odkryto. Prawdopodobnie ostateczne potwierdzenie uzyskamy, gdy polecą tam ludzie.

[srodtytul]Europa[/srodtytul]

Ten księżyc Jowisza ma wyjątkowo płaską i równą powierzchnię. Prawdopodobnie jest to pokrywa lodowa o grubości dochodzącej do kilkudziesięciu kilometrów. To dlatego nie ma na niej licznych śladów uderzeń meteorytów – po prostu dziura szybko zarasta. Pod lodem, jak sądzą badacze, może falować ocean wody. Na zdjęciach wykonanych przez sondę Galileo amerykańscy naukowcy dostrzegli wzory przypominające pęknięcia kry. Siły grawitacyjne Jowisza oraz dwóch innych jego księżyców Io i Ganimedesa są wystarczająco mocne, aby rozgrzać wnętrze Europy i sprawić, że niżej położony lód się stopi.

Czy to znaczy, że na Europie są ryby? Niestety, prędko się o tym nie przekonamy, bowiem misje automatycznych sond na ten glob zostały odwołane z braku pieniędzy.

[srodtytul]Io[/srodtytul]

Podobnie wygląda sprawa z innym księżycem Jowisza – Io. O ile jednak Europa jest raczej lodowa, o tyle Io to ogień. Niezwykle silne oddziaływanie Jowisza oraz jego satelitów sprawia, że glob ten jest bardzo aktywny wulkanicznie. Należy też do nielicznych księżyców w naszym układzie, które mają własną atmosferę. Znajdują się tam cząsteczki chemiczne potrzebne do powstania życia, w pobliżu wulkanów panuje też dość wysoka temperatura.

[srodtytul]Tytan[/srodtytul]

Ten największy satelita Saturna jest szczególny – jako jedyny księżyc posiada bardzo gęstą atmosferę, nawet gęstszą niż nasza planeta. Na jego powierzchni odkryto zbiorniki cieczy, podobne są tylko na Ziemi. Największy z nich ma rozmiary Morza Kaspijskiego, są na nim nawet wyspy. Niestety, zbiorniki te wypełnia nie woda, lecz płynne węglowodory (m. in. metan).

Ze względu na nieprzeniknioną atmosferę badania tego niezwykle interesującego globu są bardzo utrudnione. Większość informacji o powierzchni Tytana mamy dzięki misji Cassini/Huygens. Lądownik z powodzeniem osiadł na Tytanie i przesłał nam zdjęcia, a nawet nagrane dźwięki. Później zakończył pracę i zamarzł.

Istnienie życia na Tytanie – mimo obecności związków organicznych – jest jednak wątpliwe. Panuje tam zbyt niska temperatura – ok. -180 st. C. Dla naukowców Tytan to maszyna czasu pozwalająca zobaczyć, jak mogła niegdyś wyglądać Ziemia. Życie może jednak powstać tam w przyszłości – za „jedyne” 4 mld lat, gdy nasze Słońce zacznie umierać.

[srodtytul]Enceladus[/srodtytul]

To stosunkowo mały księżyc Saturna, jednak bardzo jasny. Odbija 99 proc. padającego na niego światła słonecznego. Rozwiązaniem tej zagadki jest czysty lód pokrywający powierzchnię Enceladusa. Pod nim znajduje się prawdopodobnie płynna woda. Wiemy to dzięki sondzie Cassini, która odkryła na powierzchni tego księżyca cieplejsze miejsca – to prawdopodobnie woda znajdująca się płytko pod lodem. Niekiedy wystrzeliwuje ona w postaci gejzerów, z których lodowe odłamki wznoszą się wysoko nad powierzchnię.

W dodatku Cassini zarejestrowała obecność niektórych związków chemicznych sprzyjających powstaniu życia.