Z poparciem 38 proc. głosujących nowym prezydentem Meksyku został w miniony weekend Enrique Pena Nieto, kandydat Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej (PRI). Nad drugim najbardziej popularnym Andreasem Manuelem Lopez Obradorem z Partii Demokratycznej Rewolucji (PRD) miał 6,5-procentową przewagę, o połowę mniejszą, niż wskazywały przedwyborcze sondaże. 60-procentowa frekwencja wyborcza była pozytywnym zaskoczeniem dla z natury biernych Meksykanów. Przez lata byli przyzwyczajani, że ich głos się nie liczy, bo prezydent i tak jest mianowany przez swojego poprzednika – zasady takie panowały od 1929 r., od kiedy rządziła nim PRI, partia nowej głowy państwa.

Ziemi i wolności

Partia Narodowo-Rewolucyjna (PNR), jak do 1946 r. nazywała się PRI, była pierwszą oficjalną partią w niepodległym od 1821 r. Meksyku, a jej celem było zakończenie okresu walki zbrojnej o władzę w kraju i zastąpienie jej metodami politycznymi. Od czasu gdy w wyniku rewolucji meksykańskiej (1910–1917) zdetronizowany został rządzący krajem generał Porfirio Diaz, wsławiony zwycięstwami podczas wojny z francuską interwencją, kolejni przywódcy toczyli ze sobą często krwawe boje. Szczególnie cierpiała na tym gospodarka Meksyku: w wyniku walk niszczono koleje żelazne, linie telegraficzne, zasiewy.

PNR miała położyć temu kres. Partia obiecywała, że zaprowadzi w kraju ład i wcieli w życie hasło ojca rewolucjonistów Francisco I. Madero, który wołał o „ziemię i wolność" (tierra y libertad), czyli uwłaszczy chłopów. Ustalono też, że prezydent będzie wybierany na sześcioletnią kadencję bez możliwości reelekcji zwykłą większością głosów (zasada obowiązująca do dziś) i że będzie wyłaniany spośród członków partii. W praktyce swojego następcę wskazywała ustępująca głowa państwa.

– Nie rozumiem, jak można świadomie wybierać kandydata z partii, która przez dekady zapisała się na kartach historii jako skorumpowana, rozkradająca narodowe dobra i która doprowadziła kraj na skraj ekonomicznej przepaści! – denerwuje się Cesar Puebla, grafik. Głosował na Obradora. – Wybór był ciężki, to nie był najlepszy kandydat. Jemu jednak najłatwiej przyszło mi wybaczyć popełnione błędy – tłumaczy.

Chodzi m.in. o sytuację sprzed sześciu lat, gdy AMLO, jak nazywany jest w skrócie Andreas Manuel Lopez Obrador, przez kilkanaście tygodni organizował na ulicach miasta Meksyk protesty i blokady przeciwko jego zdaniem sfałszowanym wynikom. Przegrał wówczas o zaledwie pół punktu procentowego z ustępującym teraz Felipe Calderonem.

Po tegorocznych wyborach Obrador ponownie zapowiada protesty. Jak przyznają inni Meksykanie, jego zbytni radykalizm budzi największą niechęć. – To najmniejsze zło. Problem polega na tym, że nie ma w Meksyku żadnej partii, która spełniałaby oczekiwania narodu, żadnej, której liderzy są godni zaufania – mówi Ivet Reyes Maturano, antropolog.

Po rewolucji meksykańskiej z początku XX wieku społeczeństwo uwierzyło, że ma wpływ na stan rzeczy w kraju. Okazało się jednak, że zamienili 30-letnie rządy generała Diaza na 70-letnią dyktaturę jednej partii. Początki były trudne: Alvaro Obregon rozdawał ziemię chłopom, jednak nie było ich stać na kupno ziarna. Dyktatura Plutarca Elias Callesa sprowadzała się do koncentrowania władzy.

Zmiany na lepsze przyszły wraz z Lazaro Cardenasem (1934–1940). Kraj rozwijał się, przeprowadzone zostały wywłaszczenia wielkich posiadaczy ziemskich, poprawił się poziom życia robotników, znacjonalizowano kolej i przemysł naftowy. Gospodarka Meksyku rosła w tym okresie średnio o 6 proc. rocznie, najszybciej na kontynencie. Cardenas jednak zgodnie z obowiązującą zasadą musiał po sześciu latach władzy ustąpić, a jego następcy zaczęli stopniowo wycofywać się z programów socjalnych. W latach 60. państwowy aparat władzy troszczył się już tylko o własne wygody i przywileje.

Meksykanie coraz głośniej zaczęli domagać się demokracji. Rok 1968 to w Meksyku okres ulicznych protestów. Pokojowy marsz około 10 tys. studentów skończył się dramatycznie – ich masakrą na placu Tlatelolco w stolicy kraju. Do nieuzbrojonego tłumu wojsko zaczęło strzelać z ziemi i z powietrza, zabijając kilkaset osób. Masakra ta pokazała prawdziwą twarz rządzącej PRI, miała też siłę symbolu: w tym samym miejscu blisko 450 lat wcześniej, w 1521 r., Cortes ostatecznie pokonał dowodzonych przez wodza Cuauhtemoca Azteków.