Paris zaćmiła Marsa

Ciężko przewidzieć. Na razie najbardziej otwarcie mówią o tym Rosjanie. Pytanie, jak szybko byliby w stanie przełożyć deklaracje na stan faktyczny... Chińczycy rozwijają swoją kosmonautykę coraz szybciej, ale oni akurat nie mówią zbyt wiele o Marsie, tylko o locie na Księżyc. W USA wciąż mamy, w sensie technicznym, możliwość zorganizowania lotu na Marsa, ale pytanie, czy i kiedy podjęta zostanie decyzja polityczna w tej sprawie.

Na razie to Chińczycy są w stanie wysyłać swoich astronautów (określanych przez nich mianem „tajkonautów") w kosmos: odkąd rok temu zakończono program wahadłowców, podczas gdy Stany nie są w stanie tego dokonać. Poza tym Pekin buduje własną stację kosmiczną. Czy to znaczy, że Pekin ma dziś większe możliwości w dziedzinie badania kosmosu niż Waszyngton?

Brzmi to niesamowicie, ale taka jest prawda.

Myśli pan, że taka sytuacja stanie się normą?

To zależy, czy uda się reanimować program kosmiczny. Jeżeli nie, to Pekin w końcu na dobre nas wyprzedzi. Nie wiem, czy mamy w Ameryce wolę polityczną, by odzyskać pozycję lidera w badaniu kosmosu.

Jakie wyzwania technologiczne czekają podróżników na Marsa?

Odpowiednią technologią dysponujemy już dziś. Pytanie, czy stać nas na inwestycje, które docelowo potaniłyby program marsjański. Przede wszystkim stoi przed nami kwestia skrócenia lotu: zastosowanie dzisiejszego napędu oznaczałoby, że podróż trwać będzie około 9 miesięcy. Załodze spadałaby forma, byłaby narażona na promieniowanie... Należałoby skrócić podróż do trzech miesięcy i opracować technologię, która pozwoliłaby wykorzystywać zasoby znajdujące się na Marsie. Lecąc teraz, musielibyśmy zabrać ze sobą niemal wszystko, wliczając w to paliwo na drogę powrotną. Sięgnięcie po zasoby Czerwonej Planety obniżyłoby koszt misji.

Co będzie przyświecało pierwszej misji na Marsa? Czy będziemy tam szukać życia?

Na pewno takie poszukiwania zapewnią misji rozgłos. Szukajmy więc!

Hollywood od lat próbuje nas przekonać, że największym zagrożeniem z kosmosu jest uderzenie asteroidy-zabójcy. Ostatnie takie uderzenie miało miejsce 65 milionów lat temu. Czy naprawdę powinniśmy się bać asteroid, skoro spadają tak rzadko?

Wydaje mi się, że powinniśmy brać sobie to zagrożenie do serca. Nie dalej jak w 1908 roku uderzenie meteorytu albo komety zmiotło wielkie połacie lasu na Syberii. Gdyby zamiast na Syberii do uderzenia doszło na terenie Europy... Takie kosmiczne pociski spadają na ziemię co kilkaset lat, a zaludnienie naszej planety wzrasta, więc ryzyko rośnie. Obiektów o podobnych rozmiarach do tego z 1908 roku tak naprawdę nie śledzimy. Co kilka miesięcy odkrywamy kolejną asteroidę, która przeleci blisko Ziemi, o której istnieniu nie wiedzieliśmy jeszcze 48 godzin wcześniej.

Co jest większym zagrożeniem dla naszej egzystencji: „pociski kosmiczne" czy burze słoneczne?

Trudno powiedzieć. Gdyby dziś zdarzyła się taka burza słoneczna jak ta, która miała miejsce w 1859 roku, mogłoby dojść do totalnej katastrofy: nasza infrastruktura przesyłowa zostałaby dosłownie usmażona. Powinniśmy obawiać się obu scenariuszy, w przypadku burzy kosmicznej nie jesteśmy jednak w stanie zrobić niemal nic.

Który program kosmiczny był pańskim zdaniem najbardziej skuteczny, jeżeli chodzi o stosunek nakładów do korzyści?

Wątpię, by można było rzetelnie odpowiedzieć na to pytanie, bo nie ma uniwersalnej definicji „korzyści". Jeżeli chodzi o sprawy naukowe, to na pewno niewiarygodnie owocne było wystrzelenie na orbitę okołoziemską teleskopu Hubble'a. Zwykłym miłośnikom kosmosu dostarczył on wiele przepięknych zdjęć, ale astronomowie dowiedzieli się dzięki niemu wielu nowych, istotnych rzeczy. Gdyby można było w prosty sposób określić tę skuteczność, nie prowadzilibyśmy w kółko tej samej dyskusji... Takie zależności są niemierzalne. Ludzie, którzy zajmują się kosztami badania kosmosu, twierdzą jednak, że każdy dolar wydany na przeciętny program kosmiczny przynosi osiem dolarów w postaci nowych technologii i stworzonych miejsc pracy.

Co było największym osiągnięciem trzydziestoletniej historii lotów promów kosmicznych?

Dwie rzeczy: umieszczenie na orbicie teleskopu Hubble'a i udo- stępnienie lotów większemu gronu ludzi. Do czasu wahadłowców w kosmos latali tylko piloci wojskowi: teraz w kosmosie pojawili się naukowcy, inżynierowie, a nawet politycy!

Ale teraz to wszystko się skończyło i astronautów wożą wam na Międzynarodową Stację Kosmiczną Rosjanie.

To szokujące, prawda? Chociaż można było przewidzieć, że uziemienie wahadłowców będzie miało takie skutki. Każdego z moich rozmówców wyprowadza to z równowagi.

Może gdyby w USA było głośniej o tym, że wykupienie jednego miejsca w rosyjskiej rakiecie kosztuje 60 milionów dolarów, społeczeństwo bardziej naciskałoby na polityków?

Problem w tym, że programy kosmiczne nigdy nie były szczególnie atrakcyjne dla polityków. Zwiększanie możliwości NASA nie pomagało im zdobywać punktów. Dziś sytuacja jest inna: w grę wchodzi odzyskanie przez Stany Zjednoczone pozycji lidera.

Co wspomina pan w pierwszej kolejności, słysząc hasło „wahadłowiec"? Instalowanie teleskopu Hubble'a? Odwołane w ostatniej chwili starty promów?

No tak, teleskopu nie sposób zapomnieć do końca życia – a mój rekord, jeżeli chodzi o liczbę odwołanych startów, chyba nigdy nie zostanie pobity. Bardzo dobrze wrył mi się w pamięć moment, gdy pierwszy raz zobaczyłem Ziemię z kosmosu. Lotom na orbitę towarzyszą też takie smaczki jak widok płonących w atmosferze meteorytów. Zorze polarne też nie wyglądają najgorzej...

Prof. Steven Hawley jest amerykańskim astronomem i astronautą. W latach 1984-1999 wziął udział w pięciu misjach promów kosmicznych, podczas których m. in. umieścił na orbicie Kosmiczny Teleskop Hubble'a. W latach 2001-2002 prof. Hawley był dyrektorem Flight Crew Operations w Johnson Space Center. Obecnie jest dyrektorem Programu Fizyki Inżynieryjnej na University of Kansas.