Dlaczego nienawidzą Ameryki?

Tydzień po zamachach 11 września prezydent Bush, przemawiając przed połączonymi izbami Kongresu, dał odpowiedź na tytułowe pytanie: „Nienawidzą tego, co widzą w tej sali: demokratycznie wybranego rządu. Nienawidzą naszych swobód: wolności religii i słowa, prawa wyboru i gromadzenia się, prawa do wyrażania sprzeciwu wobec argumentów drugiej strony”.

Jesienią 2001 roku takie postawienie sprawy wydawało się sensowne, w Polsce do dziś stawianie pytania zadanego w tytule jest co najmniej nietaktem. Wiemy, że Ameryki nienawidzą nie „ludzie”, tylko co najwyżej muzułmańscy terroryści, francuscy lewacy, niemieccy postmoderniści i inne komuchy.

My, Polacy, generalnie zgadzamy się z wymową cytatu, który znalazłem kiedyś na frontonie Chelsea Hotel w Nowym Jorku: „Ameryce, mojej nowej ojczyźnie: ten, kto cię nienawidzi, nienawidzi rodzaju ludzkiego”. Tak mówił irlandzki pisarz Brendan Behan i tak jest słusznie, przynajmniej dla większości z nas, może z wyjątkiem nieszczęśników, którym podły urzędnik w ambasadzie na Pięknej odrzucił podanie o wizę.

Zapewne zaskoczeniem dla obserwatorów ostatnich wydarzeń w Iranie jest zatem fakt, że protestom przeciwko wynikom wyborów nie towarzyszy fala miłości Irańczyków do USA. Przeciwnie – większość irańskich komentatorów tych wydarzeń, również ci, którzy perfekcyjną angielszczyzną krytykują władze irańskie na antenach CNN czy BBC, równie energicznie protestuje przeciwko jakiejkowiek ingerencji Ameryki w ich sprawy – choćby interwencji propagandowej, o politycznej czy – Boże broń – militarnej nie wspominając. Rozruchy w Iranie, zwane szumnie „rewolucją”, a przez najbardziej rozpalone głowy „rewolucją demokratyczną”, nie zawierają w sobie zapowiedzi jakiejś zasadniczej zmiany stosunku Iranu do USA.

Nie zakładają zresztą znaczących zmian w żadnej z dziedzin, które według wartości wyznawanych w USA świadczą o zaawansowanym rozwoju wolności i demokracji: poszanowania praw człowieka, tolerancji dla mniejszości religijnych czy seksualnych czy choćby takich drobiazgów jak wolne wybory. Przynajmniej nikt jak dotąd, a zwłaszcza kontestujący wyniki elekcji Mir Hosejn Musawi, o czymś takim nie wspominał.

Rozumieją to zresztą Barack Obama i Hilary Clinton, której propozycje polityczne wobec Iranu były jeszcze niedawno na prawo od George’a W. Busha i Donalda Rumsfelda. Obama i Clinton wiedzą, że każde poparcie dla opozycji w Iranie – nawet tak umiarkowanej jak ta walcząca na ulicach Teheranu – byłoby dla niej pocałunkiem śmierci, wolą zatem wygłaszać ogólnie słuszne tezy na temat zła, jakim jest fałszowanie wyników wyborów i zabijanie ludzi przez policję podczas wieców politycznych.

Dlaczego zatem Irańczycy, którzy heroicznie postawili się władzy, nie widzą związków z ojczyzną wolności i swobód obywatelskich? Dlaczego podejrzliwie patrzą na wznoszone podczas manifestacji – zwłaszcza przez eleganckie młode kobiety z ledwo nakrytą głową – transparenty z napisami po angielsku „Where is my vote?” (Gdzie jest mój głos?), skądinąd słusznie zauważając, że ich odbiorcą nie są uczestnicy ani obserwatorzy demonstracji w Iranie, tylko zachodnie media? Dlaczego się irytują, gdy protestujący krzyczą „Śmierć dyktatorowi Ahmadineżadowi!”? (nawet średnio zorientowany obserwator z zagranicy wie, że prezydent Iranu nie jest żadnym dyktatorem, tylko namiestnikiem przywódcy religijnego). Dlaczego chcący więcej wolności Irańczycy nie kochają Ameryki, tylko boją się jej ingerencji?

[srodtytul]*[/srodtytul]

Możemy iść tokiem myślenia George’a W. Busha i uznać, że Irańczycy nienawidzą Ameryki za jej zalety. Możemy też przyjąć roboczo, że ich niechęć ma jakieś racjonalne uzasadnienie, np. historyczne. W tym celu odwołać się do 1953 roku, kiedy to CIA wspólnie z brytyjską MI6 obaliły premiera Mohammeda Mossadeqa – demokratycznie wybranego lidera świeckiego rządu – narzucając Irańczykom rządy szacha Rezy Pahlawiego i drenując Iran przez następne 25 lat do czasu rewolucji islamskiej z jego głównego bogactwa – ropy naftowej. Dziś wiemy, że podczas rozruchów w 1953 roku CIA przekupywała irańskich urzędników państwowych, biznesmenów i reporterów, a nawet opłacała demonstrantów na ulicy. Wiemy także, że przez kolejne lata szkoliła tajną policję polityczną i aktywnie wspomagała reżim szacha. Czy powinniśmy się dziwić, gdy dziś część z nich, widząc rozruchy w Teheranie, szuka analogii z 1953 rokiem?

Oczywiście można znaleźć rozsądne usprawiedliwienie dla ingerencji Amerykanów i Brytyjczyków w sprawy Iranu, który – przypomnijmy – był wówczas świecką nacjonalistyczną demokracją. Amerykanie bali się przejęcia Iranu i jego ropy przez Związek Radziecki i to, zwłaszcza z punktu widzenia Polaków, Czechów czy Rumunów, może się wydawać wystarczającym powodem, by bronić interwencji Ameryki za pomocą marionetkowej monarchistycznej dyktatury Rezy Pahlawiego.

Możemy rozumieć racje skłaniające Amerykanów do wspierania brutalnego reżimu Pinocheta w Chile, zbrojenia Saddama Husajna w latach 80., przymykania oczu na jego zbrodnie albo wyhodowania w Afganistanie i Pakistanie armii talibów do walki z ZSRR – armii, która 20 lat później rozsadza region. Jednak nie wolno nam – jeśli chcemy pozostać uczciwi – zapominać o skutkach ubocznych ówczesnych decyzji. Nie wolno przechodzić do porządku dziennego nad doświadczeniem milionów Irańczyków, dla których rządy szacha były czasem brutalnej represji politycznej, skrajnej korupcji i podporządkowania interesom gospodarczym Stanów Zjednoczonych. Nie wolno zapominać, że do czasu najazdu Iraku na Kuwejt Amerykanom nie przeszkadzało barbarzyństwo Saddama, podobnie jak zbrodnie wielu innych dyktatorów na całym świecie, których opis pasował do określenia, jakiego amerykański sekretarz stanu Cordell Hull użył pod koniec lat 30. wobec władcy Dominikany Trujillo: „Może on i jest sukinsynem, ale to jest nasz sukinsyn”.