Raport MAK. Reszka i Majewski podsumowują raport MAK

Polscy wojskowi piloci nie pierwszy raz ignorowali polecenia rosyjskich kontrolerów na Siewiernym. A lot prezydenta był tak kiepsko przygotowany, że na lotnisko zapasowe wyznaczono Witebsk – który 10 kwietnia nie pracował. Ale wina nie leży tylko po stronie polskiej. Na rosyjskiej wieży panował rozgardiasz. Było tam przynajmniej 5 osób, w tym trzy niemające uprawnień do kontrolowania lotów. Jeden z obecnych pułkownik Krasnokutski – choć nie był kontrolerem, komunikował się z polskim tupolewem, a nawet wydawał polecenia ludziom odpowiedzialnym za bezpieczne sprowadzenie samolotu na ziemię.

To nowe informacje, które wynikają z raportu MAK i polskich uwag do niego. Wiele innych rzeczy, które opisują eksperci: jak przygotowanie załogi czy kiepski stan lotniska w Siewiernym, było znanych od dawna. Oto, co nowego znaleźliśmy w ujawnionych dokumentach.

Na wieży kontrolnej na lotnisku Siewiernyj znajdowali się Paweł Plusnin (kierownik lotów), Wiktor Ryżenko (kierownik strefy lądowania) oraz major Łubancew, pomocnik. Wszyscy oni mieli prawo tam być, bo wykonywali swoje obowiązki. Oprócz nich – można wyczytać z raportu MAK – w wieży pojawiały się inne osoby. M.in. płk Nikołaj Krasnokutski (zastępca dowódcy jednostki w Twerze). Oprócz niego na wieży (od ósmej rano do 10.50) był naczelnik oddziału zabezpieczenia radiotechnicznego i łączności. A więc przynajmniej pięć osób, a nie ma pewności, czy nie było ich więcej.

Na samej wieży kontrolnej były, oprócz magnetofonów, aparaty fotograficzne, które miały robić zdjęcia wskaźnikom radarów. Jednak według Rosjan w aparatach nie było taśmy. Była także kamera wideo, która miała nagrywać to, co pokazują wskaźniki radarów. Jednak i ona nie działała. Według Rosjan zepsuł się kabel łączący kamerę z urządzeniem nagrywającym.

Rosjanie twierdzą, że Krasnokutski (kiedyś dowódca rozwiązanego już pułku stacjonującego na Siewiernym) przybył do Smoleńska, by przypilnować organizacji lotów 7 i 10 kwietnia. Ich zdaniem pułkownik nie brał „bezpośredniego” udziału w kierowaniu ruchem lotniczym. I nie miał prawa, bo pułkownik był pilotem, a nie kontrolerem. Jednak strona polska ma wątpliwości. Z polskich uwag wynika, że Krasnokutski osobiście zabrał się do sprowadzania rosyjskiego iła, który dwa razy próbował usiąść na Siewiernym godzinę przed katastrofą tupolewa.

Raz, o mały włos, iljuszyn nie zaczepił skrzydłem o pas startowy Siewiernego. Polscy eksperci cytują rozmowę pułkownika z przełożonym z Tweru. Odbyła się o świcie, po lądowaniu w Smoleńsku jaka z polskimi dziennikarzami na pokładzie. Krasnokutski informował szefa, że jak zrobił normalne podejście. To dziwna ocena, bo – według samych Rosjan – polski samolot podchodził bez zgody na lądowanie, a jego dowódca zlekceważył wezwanie kontrolera do odejścia na drugi krąg.

Krasnokutski, wedle polskich uwag, odegrał także rolę przy sprowadzaniu prezydenckiego tupolewa. Polska komisja twierdzi, że na taśmie magnetofonowej z wieży słychać, iż Krasnokutski prowadzi korespondencję z polską załogą. Na tym nie koniec, bo wygląda na to, że pułkownik wydawał rozkazy kontrolerom: „Doprowadzimy [tupolewa] do [wysokości] 100 metrów i koniec rozmowy” – stwierdził w obecności kontrolera Pawła Plusnina, który naciskał, żeby odesłać Protasiuka i jego załogę na zapasowe lotnisko.

Tuż przed wypadkiem, jak wskazują polscy eksperci, kontroler Wiktor Ryżenko przez 29 sekund nie reagował na to, że samolot był pod ścieżką zniżania. Wytykają, że przerwa w podawaniu komunikatów w lotnictwie wojskowym i cywilnym nie może być dłuższa niż 5 sekund. Komisja Jerzego Millera ocenia (pisaliśmy o tym w maju, po rozmowach z polskimi kontrolerami), że Ryżenko spóźnia się z wezwaniem kapitana Protasiuka do wyrównania lotu. Wypowiada komendę „Horyzont”, gdy polski dowódca już nie ma szans na uniknięcie katastrofy. Nowe, wcześniej nieznane, są informacje o doświadczeniu zawodowym Ryżenki. Polska komisja wytyka, że było ono niewielkie. Pracował on jako kontroler strefy lądowania w ciągu 12 miesięcy przed katastrofą raptem siedem razy. W jego papierach nie ma dopuszczenia do pełnienia takiego stanowiska na Siewiernym. Z dokumentów wynika, że miał uprawnienia do sprowadzania antonowów, iłów, ale nie tupolewów, a jego umiejętności były weryfikowane tylko przy dobrej pogodzie.

Komisja ministra Millera stawia mocną tezę, że MAK manipuluje danymi, by zdjąć część odpowiedzialności z barków rosyjskich wojskowych. Wywód polskich ekspertów jest przekonująco udokumentowany. Dowódca tupolewa kapitan Arkadiusz Protasiuk przed startem z Okęcia dostał schemat tego, jak należy lądować na smoleńskim lotnisku. Na rysunku Protasiuk miał łagodną ścieżkę schodzenia, o nachyleniu 2 stopnie 40 minut. To ona obowiązywała 10 kwietnia na Siewiernym. Jednak do analizy katastrofy Rosjanie wzięli ścieżkę bardziej stromą, o nachyleniu 3 stopni 10 minut.

Po co ten dziwny manewr MAK? Komisja Millera uważa, że idzie o chronienie kontrolerów. Konsekwentnie podawali oni, że samolot jest „na kursie i ścieżce”. W istocie było inaczej. Najpierw maszyna była wyraźnie nad właściwą drogą, potem zdecydowanie pod nią.

Ale jeśli do analiz weźmiemy bardziej stromą ścieżkę (a tak zrobił MAK), sprawa „w papierach” wygląda lepiej dla obsługi naziemnej – wychodzi na to, że kontrolerzy aż tak bardzo nie musieli korygować samolotu, gdyż leciał on w granicach dopuszczalnego błędu.

Ciekawe, że w pewnym momencie analizy (gdy jest to korzystniejsze dla kontrolerów) moskiewscy eksperci rezygnują z odnoszenia się do „stromej ścieżki” i nagle zaczynają badać wypadek przywołując „ścieżkę łagodną”.

„Różne kąty nachylenia ścieżki zniżania przywoływane są w zależności od potrzeb prowadzącego analizę, co sprawia wrażenie, jakby dobór ścieżki podyktowany był potrzebą udowodnienia, że na ekranie radiolokatora znacznik samolotu zawsze był na ścieżce”, czytamy w polskich uwagach.

MAK podaje, że 10 kwietnia, przed rozpoczęciem pracy, kontrolerzy, zgodnie z wymaganiami, przeszli badania lekarskie. Tymczasem Wiktor Ryżenko, w zeznaniach złożonych na gorąco po katastrofie, stwierdził jednak, że badań nie było, bo przychodnia była z rana zamknięta. W polskich uwagach jest informacja, że w papierach kontrolerów są odręczne korekty dat, tak by wszystko zgadzało się z wersja podaną przez MAK.

Z raportu MAK wynika, że na Siewiernym panował pełen chaos związany z warunkami pogodowymi. W stacji meteorologicznej obecny był tylko jeden pracownik (kierownik), drugi pracownik był na chorobowym. Widzialność określana była na podstawie obserwacji punktów orientacyjnych widocznych z budynku stacji (takich jak garaże, czy „pomnik” miga-23). Problem polegał na tym, że widoczność z budynku stacji meteorologicznej jest ograniczona – widok przesłaniają stojące naprzeciwko samoloty Ił-76.

Prognoza pogody była przygotowywana przez stację synoptyczną w Twerze. Meteorolog ze Smoleńska dostał ją o 6 rano i była ona pozytywna (widzialność w dzień 6 – 10 km, rano 3 – 4 km). Okazało się, że prognoza była błędna.

Pogoda – według MAK zaczęła się radykalnie psuć o 9 rano. O 9.06 widzialność wynosiła ledwie 2000 metrów, podstawa chmur 150 metrów. Jak-40 lądował podobno w takich właśnie warunkach. Pogoda nadal się psuła. O 9.26 meteorolog przekazywał kontrolerom informację, że widzialność wynosi ledwie 1000 metrów, a podstawa chmur 100 metrów. To oznaczało, że warunki są na granicy minimalnie dopuszczalnych. Dziesięć minut później kontroler Paweł Plusnin sam zadzwonił do meteorologa z pretensjami: „Meteo... meteo dlaczego milczysz... osadziła się mgła”. Trzy minuty później, o 9.39 ił-76 po dwukrotnym nieudanym podejściu do lądowania, omal nie rozbiwszy się, odszedł na lotnisko zapasowe.

Po chwili (9.42) do rozmowy z meteorologiem włączył się sam pułkownik Krasnokutski: „Meteo, jak długo utrzyma się ta mgła”.

W odróżnieniu od Rosjan komisja Millera twierdzi, że już przy próbach iła i lądowaniu jaka pogoda była zdecydowanie poniżej minimów.