Łatwiej potrącić, gdy sprawa nie jest w sądzie

[b]Potwierdził to w wyroku Sąd Najwyższy (sygn. I CSK 487/08)[/b]. Kończy on przegraną przez spółkę z o.o. Andi sprawę wniesioną przeciwko niej przez inną spółkę z o.o. – Inkasso Reform.

[srodtytul]Hortex sprzedaje [/srodtytul]

Inkasso Reform nabyła w drodze przelewu od Horteksu wierzytelności tej firmy wobec Andi z tytułu dostarczonych jej towarów na kwotę 8 mln 466 tys. zł. Wierzytelności te stwierdzone zostały w fakturach akceptowanych przez Andi. Inkasso Reform wystąpiła przeciwko Andi o zasądzenie tej kwoty ze stosownymi odsetkami w postępowaniu nakazowym.

Sąd uwzględnił to żądanie. W zarzutach od nakazu zapłaty Andi przekonywała, że należność Horteksu nie istnieje: została umorzona wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w maju i lipcu 2002 r., tj. przed dokonaniem przez Hortex cesji wierzytelności na rzecz Inkasso Reform i wniesieniem przez nabywcę sprawy do sądu.

W zarzutach od nakazu zapłaty Andi wyliczała należności przedstawione do potrącenia na ponad 10 mln zł. Na tę kwotę składało się przede wszystkim odszkodowanie za szkody wyrządzone niewłaściwym wykonaniem umowy, polegającym na brakach asortymentowych.

Skutkiem tych braków miał być spadek obrotów Andi, utrata rynków i zaufania kontrahentów, a także konieczność likwidacji niektórych oddziałów terenowych. W zarzutach Andi zgłosiła także wnioski dowodowe w postaci opinii biegłych dla wykazania wysokości szkody, dowody z dokumentów i zeznań świadków.

Sąd I instancji wszystkie te wnioski oddalił. Jako podstawę wskazał art. 493 § 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5E56CDDA160B86F2750BDB40B2AFB1A6?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], w myśl którego w zarzutach od nakazu zapłaty „do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485 k.p.c.”. Chodzi o dokumenty warunkujące wydanie nakazu zapłaty, takie jak rachunek zaakceptowany przez dłużnika, wezwanie dłużnika do zapłaty z jego pisemnym oświadczeniem o uznaniu długu, weksel, czek.

Sąd I instancji utrzymał nakaz zapłaty w mocy. Sąd II instancji zaakceptował ten werdykt, a Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej Andi.

[srodtytul]Wierzytelność trzeba wykazać [/srodtytul]

W skardze tej zwrócono m.in. uwagę na rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego co do wymagań dotyczących zarzutu potrącenia zgłaszanego w postępowaniu nakazowym. Sędzia Irena Gromska-Szuster zaznaczyła, iż sąd w tym składzie podziela pogląd wyrażony [b]w uchwale SN z 13 października 2005 r. (sygn. III CZP 56/05)[/b], że przewidziane w art. 493 § 3 k.p.c. udowodnienie wierzytelności dokumentami wskazanymi w art. 485 k.p.c. nie dotyczy sytuacji, w której do potrącenia doszło, zanim pozwanemu został doręczony nakaz zapłaty i pozew.

[srodtytul]Sąd powinien przyjąć wszystkie dowody[/srodtytul]

Rację ma więc pozwana, gdy twierdzi, że sąd powinien przyjąć wszystkie dowody zmierzające do wykazania słuszności zarzutu potrącenia. Jednakże sąd nie uwzględnił tego zarzutu również z tej przyczyny, że dowody na potwierdzenie jego słuszności były niewystarczające i zgłoszone zbyt późno.

[b]Wierzytelność przedstawiona do potrącenia musi zostać precyzyjnie określona, skonkretyzowana, trzeba wskazać, z jakiego tytułu powstała i na jakich opiera się faktach [/b]– tłumaczyła sędzia. W tej sprawie wymagania te nie zostały spełnione. Skoro bowiem pozwana przedstawiła do potrącenia wierzytelność z tytułu odszkodowania za straty wyrządzone nienależytym wykonaniem umowy, powinna wskazać ich podstawy faktyczne: z jakimi konkretnie działaniami czy zaniechaniem Horteksu łączy utratę renomy, spadek obrotów, utratę zysku, a także wykazać związek przyczynowy między tymi działaniami i zaniechaniami a szkodą.

Na pewno nie wystarczą cztery pisma, w tym dwa od kontrahentów, potwierdzające, że jakieś dostawy z powodu braków asortymentowych nie zostały zrealizowane. Nie wskazano, jak mogło to wpłynąć na utratę renomy czy decyzję o likwidacji oddziałów.

Wnioski dowodowe w tej sprawie były formułowane tak ogólnie, że nie można było ocenić ich przydatności – tłumaczyła sędzia.

[ramka][b]Gdy wierzyciele są też dłużnikami [/b]

Prawo do potrącenia jest unormowane w art. 498 kodeksu cywilnego. Chodzi o sytuację, gdy dwie osoby są wobec siebie zarówno dłużnikami, jak i wierzycielami. Wtedy każda z nich może potrącić swą należność z należności drugiej strony. Jest to dopuszczalne, gdy przedmiotem obu są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku (np. zboże) i obie te wierzytelności są wymagalne, tj. minął już termin ich uregulowania, i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.[/ramka]