Choć decyzje fiskusa są błędne, odszkodowanie nie przysługuje

[b]Z wyroku Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2009 r. (II CSK 68/09) [/b]jednoznacznie wynika, że nawet gdy decyzja jest ewidentnie błędna, sąd cywilny nie przyzna odszkodowania za szkodę wyrządzoną jej wydaniem, jeśli podatnik nie przedstawi decyzji albo orzeczenia sądu stwierdzającego jej wadliwość.

[srodtytul]Bunkrowanie paliwa bez VAT [/srodtytul]

W rozpatrywanej sprawie chodziło o decyzje wydane przez Urząd Kontroli Skarbowej w Szczecinie, ustalające podatek od towarów i usług za poszczególne miesiące za okres od 17 października 1997 r. do końca lutego 2004 r. Ta pierwsza data to dzień wejścia w życie konstytucji, gwarantującej w art. 77 pełne odszkodowanie za niezgodne z prawem działanie i zaniechanie władzy publicznej.

Adresatem decyzji była Ship-Service spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie, świadcząca m.in. usługi tzw. bunkrowania paliwa, umożliwiające tankowanie na morzu. Spółka nie odprowadzała od nich VAT. Uważała bowiem, że opodatkowane są stawką „O”, stosownie do § 66 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia wykonawczego z 1997 r. do starej ustawy o VAT oraz (od 2000 r.) mającego dokładnie takie samo brzmienie w § 62 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia z 1999 r., które zastąpiło to pierwsze. W myśl tych przepisów zerową stawką opodatkowane były „usługi świadczone na obszarze polskich portów morskich, związane z transportem międzynarodowym, polegające na obsłudze lądowych i morskich środków transportu oraz na kompleksowej obsłudze ładunków i pasażerów w tych portach”.

[srodtytul]Skargi częściowo uwzględnione [/srodtytul]

UKS uznał, że przy świadczeniu usługi bunkrowania paliwa przez Ship-Service warunki, o których mowa we wskazanych przepisach, nie były spełnione. Po przeprowadzeniu kontroli skarbowej dyrektor UKS wydał kilkadziesiąt decyzji za poszczególne miesiące ustalających VAT od tych usług według stawki podstawowej 22 proc.

Podatnik odwołał się od wszystkich, ale bezskutecznie. Przegrał także w WSA. Dopiero NSA przyznał mu rację, ale tylko co do podatku ustalonego w decyzjach za okres do 31 grudnia 1999 r. [b](wyrok NSA z 4 kwietnia 2006 r., I FSK 454/05)[/b]. Decyzje te zostały uchylone, a spółka otrzymała zwrot zapłaconego na ich podstawie podatku ze stosownymi odsetkami.

[srodtytul]Fatalny błąd pełnomocnika[/srodtytul]

Natomiast takie same decyzje, dotyczące identycznego stanu faktycznego, wydane pod rządami rozporządzenia z 1999 r. nie zostały zakwestionowane. NSA oddalił dotyczące ich skargi kasacyjne. Powodem było formalistyczne podejście wywołane ewidentnym błędem pełnomocnika, który skargi te sporządzał. Polegał on na tym, że „wklejając” zarzuty i uzasadnienia do poszczególnych skarg, opartych przecież na tych samych przesłankach i argumentacji, także w skargach dotyczących okresu obowiązywania rozporządzenia z 1999 r. wskazał, jako naruszony, § 66 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia z 1997 r.

NSA oddalił skargi kasacyjne na decyzje dotyczące tego okresu. Argumentował, że UKS nie dopuścił się w nich zarzucanego naruszenia § 66 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia wykonawczego z 1997 r., bo przecież tego przepisu nie stosował.

[srodtytul]Decyzję trzeba podważyć [/srodtytul]

Ship-Service nie dała za wygraną i wystąpiła przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie równe bezpodstawnie zapłaconemu podatkowi. Zażądała z tego tytułu 3,5 mln zł, powołując się na art. 417[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4FF67343CD90081374F4FB6DB16A4EEE?id=70928] kodeksu cywilnego[/link] w takim rozumieniu, jakie nadały mu wyroki TK z grudnia 2001 r., a więc w okresie, w którym decyzje te zostały wydane.

Sąd I instancji zasądził tę kwotę nakazem zapłaty, ale wskutek sprzeciwu Skarbu Państwa od tego nakazu oddalił żądanie spółki. Sąd odwołał się m.in. do art. 260 i 261ordynacji podatkowej, które do 1 września 2004 r. były prawną postawą roszczeń za szkody wyrządzone wydaniem decyzji podatkowej. Zgodnie z pierwszym z nich odszkodowanie przysługiwało stronie, która poniosła szkodę wskutek decyzji, która następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzono jej nieważność. Sąd uznał, że przesłanki wynikające z tego przepisu nie są spełnione, skoro decyzji, o które chodzi w tej sprawie, w taki sposób nie podważono.

Sąd II instancji zaakceptował ten wyrok.

[srodtytul]Jak wykazać niezgodność [/srodtytul]

W skardze kasacyjnej spółka zarzuciła przede wszystkim naruszenie art. 417 k.c. w brzmieniu obowiązującym w okresie, w którym wydane były sporne decyzje przez błędną jego wykładnię. Głównym jej argumentem było to, że przepis ten nie formułował wprost – jako przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa – wymagania, aby niezgodność z prawem decyzji wyrządzającej szkodę została uprzednio wykazana w odrębnym postępowaniu, a więc administracyjnym podatkowym lub przed sądem administracyjnym. Taki wymóg znalazł się w obowiązującym dziś art. 417[sup]1[/sup] § 2 k.c. wpisanym do kodeksu cywilnego z dniem 1 września 2004 r. Niezgodność z prawem – twierdziła spółka – można więc było wykazać przed sądem cywilnym w inny sposób.

Spółka przekonywała, że wskutek oddalenia skargi kasacyjnej przez NSA powstała sytuacja rażąco niesprawiedliwa, skoro w takich samych sprawach stwierdzono, że podatek się nie należy.

Jednakże SN te argumenty nie przekonały. Spółka przegrała ostatecznie ten spór.

[srodtytul]Odszkodowanie nie przysługuje [/srodtytul]

Sędzia Hubert Wrzeszcz zaznaczył, że w orzecznictwie SN konsekwentnie przyjmuje się, że także pod rządami art. 417 k.c. w starym brzmieniu konieczne było stwierdzenie co najmniej niezgodności z prawem decyzji wyrządzającej szkodę w odpowiednim postępowaniu. Po wyroku TK z grudnia 2001 r. przestały tylko obowiązywać dalej idące wymagania przewidziane w zdyskwalifikowanym przez TK art. 418 k.c.

Sąd cywilny – mówił sędzia – nie może w sprawie o odszkodowanie badać, czy decyzja jest bezprawna. Nie może zamieniać się w organ, do którego kompetencji to należy. To byłaby, sprzeczna z zasadami państwa prawa, zamiana ról między organami państwa. Jeżeli jest droga do weryfikacji decyzji podatkowych, to należy ją wykorzystać. Ponieważ powódce to się nie powiodło, nie można było w tej sprawie orzec inaczej – tłumaczył sędzia.

[ramka][b]Rekompensata wyłącznie według kodeksu cywilnego [/b]