Służba wojskowa zaważy o prawie do wcześniejszej emerytury

Wielu pracowników nadal stara się o uzyskanie emerytury wynikającej z pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Umożliwia to przepis art. 184 tej ustawy odsyłający do regulacji z art. 32 ww. ustawy. W praktyce nierzadko są jednak problemy z wykazaniem minimalnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Istotne znaczenie może mieć wówczas okres służby wojskowej odbywanej podczas zatrudnienia w czasie trwania zatrudnienia na stanowisku pracy „szczególnej”.

Pod warunkiem powrotu

Według stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 6 kwietnia 2006 (III UK 5/06) okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ww. ustawy), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Wyrok ten zapadł w stanie faktycznym, w którym pracownik odbywał zasadniczą służbę wojskową w czasie obowiązywania ustawy z 30 stycznia 1959  o powszechnym obowiązku wojskowym (DzU z 1963 r. nr 20, poz. 108).

Jej art. 125 przewidywał, że pracownikowi, który zgłosił się do pracy w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej (a w ciągu trzech dni od zwolnienia z ćwiczeń wojskowych zwyczajnych lub przeszkolenia wojskowego), okres odbytej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od liczby lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służbie bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień.

Ustawa ta wprawdzie została uchylona 29 listopada 1967, jednak obecnie obowiązująca ustawa z 21 listopada 1967 o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 241,

poz. 2416 ze zm.)

zawiera zbliżoną regulację w art. 120 ust. 1. W myśl bowiem tego przepisu  pracownikowi, który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do niej, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy.

Po wyjściu do cywila

Zasadniczo można więc przyjąć, że czas służby wojskowej nie może pogorszyć sytuacji pracownika, bo powinien być traktowany tak jak okres pracy. Należy zatem uznać, że okres służby wojskowej powinien być wliczany również do okresu pracy w warunkach szczególnych, która jest podstawą do uzyskania wcześniejszej emerytury.

Prawo do wcześniejszej emerytury jest bowiem uprawnieniem związanym ze stosunkiem pracy, skoro w myśl art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS mogą ją uzyskać tylko pracownicy.

Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, oraz zasada równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji, które wyrażone są w art. 2 i  32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, uzasadniają dokonywanie takiej wykładni przepisów prawa, która wyklucza jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny.

Warto też zwrócić uwagę, że również w wyroku z 25 lutego 2010 (II UK 219/09) Sąd Najwyższy wskazał, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia. Stanowisko SN jest więc w tym zakresie już ugruntowane.

Zatem także w razie odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania ustawy z 21 listopada 1967 o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pracownik ma prawo żądać zaliczenia czasu jej trwania do okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeśli wykonywał tego rodzaju pracę przed rozpoczęciem służby wojskowej, pod warunkiem że wrócił do jej wykonania po zakończeniu służby wojskowej.

Przykład

Pan Adam, zatrudniony jako kierowca ciężarówki, został powołany do odbywania zasadniczej służby wojskowej.

Służbę tą odbywał przez dwa lata. Bezpośrednio po jej zakończeniu wrócił do pracy u dotychczasowego pracodawcy na wcześniejsze stanowisko. Gdy ukończył 60 lat, wystąpił do ZUS z wnioskiem o emeryturę. ZUS odmówił mu prawa do emerytury, wskazując, że nie przepracował on 15 lat w warunkach szczególnych.

Wskazał bowiem, że nie zaliczono mu okresu odbywania służby wojskowej. Pan Adam wniósł odwołanie od tej decyzji do sądu. Wskazywał, że okres służby powinien być zaliczony do czasu pracy w warunkach szczególnych, bo jest wliczany do okresu zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy.

Sąd uwzględnił jego odwołanie. Po doliczeniu tego czasu do okresu pracy w warunkach szczególnych zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał emeryturę.

Żołnierze zawodowi i nadterminowi

Oprócz zatrudnienia w warunkach szczególnych istotne znaczenie dla nabycia prawa do wcześniejszej emerytury może mieć także wykonywanie pracy w szczególnym charakterze.

Ustawa  o emeryturach i rentach z FUS wymienia wprost osoby, które uważa się za pracowników w szczególnym charakterze i które dzięki temu mogą wcześniej uzyskać emeryturę. Są to między innymi żołnierze zawodowi, co jednoznacznie wynika z art. 32 ust. 3 pkt 6 ww. ustawy. Natomiast nie zalicza się tu żołnierzy służby nadterminowej.

Wskazał na to także SN w wyroku z 22 lutego 2007 (I UK 258/06), stwierdzając, że „żołnierze wojskowej służby nadterminowej nie należą do kręgu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 3 pkt 6 ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.