Zasada skuteczności ważniejsza od powagi rzeczy osądzonej

Przepis prawa krajowego nie może być przeszkodą do uwzględnienia przez sąd krajowy norm prawa wspólnotowego i stwierdzenia nadużycia prawa w celu uniknięcia podatku VAT

Aktualizacja: 01.10.2009 07:37 Publikacja: 01.10.2009 07:00

Zasada skuteczności ważniejsza od powagi rzeczy osądzonej

Foto: www.sxc.hu

Red

[b]Tak wynika z orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 3 września 2009 r. w sprawie C-2/08[/b] (spór między Fallimento Olimpiclub Srl a Amministrazione dell’Economia e delle Finanze).

Dotyczyło ono możliwości zastosowania zasady powagi rzeczy osądzonej w dziedzinie podatku VAT.

[srodtytul]Użyczenie w celu zaniżenia podatku[/srodtytul]

27 grudnia 1985 r. spółka Olimpiclub prowadząca działalność w zakresie budowy i zarządzania obiektami sportowymi, do której należy kompleks sportowy, oraz Associazione Polisportiva Olimpiclub, stowarzyszenie non profit, zawarły umowę użyczenia tego obiektu sportowego.

W jej ramach Olimpiclub przeniósł na stowarzyszenie wszystkie koszty administracji i  zarządzania kompleksem, przejmując przychody tego stowarzyszenia w postaci składek opłacanych przez jego członków. Składki te nie podległy VAT u żadnej ze stron umowy.

W 1992 r. włoska administracja podatkowa uznała, że strony, za pomocą czynności formalnie zgodnej z prawem, działały wyłącznie w celu obejścia prawa – uzyskania korzyści podatkowych. W konsekwencji fiskus w czterech decyzjach wydanych za lata 1988 – 1991 nakazał Olimpiclub zapłacić VAT od całości przychodów otrzymanych od stowarzyszenia.

[srodtytul]Wiążące wyroki[/srodtytul]

W ramach postępowania sądowego Olimpiclub powołał się na dwa orzeczenia sądowe, których przedmiotem były decyzje dotyczące VAT wydane w następstwie tej samej kontroli podatkowej dotyczącej spółki, ale odnoszące się do innych lat podatkowych: 1992 i 1987. W obu tych wyrokach włoskie sądy uznały, że charakter zawartych przez Olimpiclub umów użyczenia nie wskazuje na zamiar popełnienia oszustwa. Choć wyroki te dotyczyły różnych okresów, zawarte w nich stwierdzenia na mocy art. 2909 codice civile (włoskiego kodeksu cywilnego), ustanawiającego zasadę powagi rzeczy osądzonej, były wiążące w postępowaniu przed sądem krajowym.

[srodtytul]Pytanie do ETS[/srodtytul]

Sąd uznał, że jest związany tymi wyrokami. Jednocześnie stwierdził jednak, że może to powodować niemożność zbadania przedstawionej mu sprawy w świetle przepisów wspólnotowych i orzecznictwa Trybunału w dziedzinie VAT ([b]w szczególności w świetle wyroku ETS z 21 lutego 2006 r. w sprawie C-255/02 Halifax[/b]), i uniemożliwić mu ewentualne stwierdzenie nadużycia prawa.

W tej sytuacji zwrócił się do ETS z pytaniem prejudycjalnym, czy prawo wspólnotowe sprzeciwia się stosowaniu przepisu prawa krajowego, sankcjonującego zasadę powagi rzeczy osądzonej, jeśli prowadziłoby to do rozstrzygnięcia sprzecznego z prawem wspólnotowym, udaremniając tym samym jego stosowanie w sprawach dotyczących VAT oraz nadużycia prawa w celu uzyskania nienależnej korzyści podatkowej.

[srodtytul]To nie może być przeszkoda[/srodtytul]

ETS przypomniał znaczenie, jakie zasada powagi rzeczy osądzonej ma zarówno we wspólnotowym, jak i w krajowych porządkach prawnych: „Dla zapewnienia stabilności prawa i stosunków prawnych, jak też prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości istotne jest, aby orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych lub po upływie przewidzianych dla tych środków terminów, były niepodważalne”.

Jednak Trybunał uznał, że zastosowanie wykładni prawa, jaką zaprezentowały włoskie sądy w tej sprawie, faktycznie uniemożliwia kontrolę sądową decyzji właściwych władz podatkowych dotyczących tej samej podstawowej kwestii w innych latach podatkowych.

Zdaniem ETS takie zastosowanie zasady powagi rzeczy osądzonej prowadziłoby – w sytuacji gdyby wykładnia dokonana w prawomocnym wyroku była sprzeczna z zasadami prawa wspólnotowego – do nieprawidłowego stosowania tych zasad ponownie w każdym nowym okresie podatkowym, bez możliwości korekty tej błędnej wykładni.

Mając to na uwadze, Trybunał stwierdził, że[b] zasada pewności prawa nie może być przeszkodą w skutecznym stosowaniu wspólnotowych reguł w dziedzinie VAT. Naruszałoby to bowiem jedną z podstawowych zasad prawa wspólnotowego – zasadę skuteczności[/b].

W konsekwencji ETS wskazał, że [b]prawo wspólnotowe sprzeciwia się stosowaniu przepisu prawa krajowego w takim zakresie, w jakim stanowi on przeszkodę do uwzględnienia przez sąd krajowy norm prawa wspólnotowego w zakresie praktyk stanowiących nadużycie w podatku VAT[/b].

[ramka][b]Komentują Wojciech Śliż, starszy menedżer w zespole ds. podatków pośrednich w PricewaterhouseCoopers i Juliusz Makarewicz - konsultant w tym zespole[/b]

W omawianym orzeczeniu kolejny raz ETS wskazał, jak należy postrzegać zasady rządzące wspólnotowym systemem VAT. Przypomniał ponadto o prymacie prawa wspólnotowego nad prawem krajowym, w szczególności w zakresie, w jakim to drugie uniemożliwia lub utrudnia realizację zasad prawa wspólnotowego.

Trybunał uznał co prawda, że prawo wspólnotowe nie może nakazać odstępowania od stosowania krajowych przepisów proceduralnych nadających prawomocność danemu orzeczeniu i gwarantujących tym samym realizację zasady pewności prawa. Jednak w sytuacjach gdy jest to konieczne (w szczególności ze względu na respektowanie zasady skuteczności), prawo krajowe powinno ustępować pierwszeństwa prawu wspólnotowemu.

Omawiane orzeczenie ETS dostarcza dodatkowych argumentów w potencjalnych sporach z organami podatkowymi. Sporach, które pojawiają się także na gruncie polskich przepisów, chociażby co do określenia zgodnego z prawem wspólnotowym zakresu prawa do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z zakupów samochodów osobowych wykorzystywanych przy działalności opodatkowanej VAT.

Skoro reguły wprowadzone do nowej ustawy o VAT były niezgodne z zasadą stałości (standstill), a obecna praktyka sprzeciwia się fundamentalnym zasadom podatku od wartości dodanej i nie pozwala na ich realizację, to nie praktyka organów czy niejasne przepisy nieobowiązującego już prawa, ale zasady prawa wspólnotowego powinny przeważać przy ocenie prawa do odliczenia VAT naliczonego. [/ramka]

[b]Tak wynika z orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 3 września 2009 r. w sprawie C-2/08[/b] (spór między Fallimento Olimpiclub Srl a Amministrazione dell’Economia e delle Finanze).

Dotyczyło ono możliwości zastosowania zasady powagi rzeczy osądzonej w dziedzinie podatku VAT.

Pozostało 95% artykułu
W sądzie i w urzędzie
Czterolatek miał zapłacić zaległy czynsz. Sąd nie doczytał, w jakim jest wieku
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Spadki i darowizny
Podział spadku po rodzicach. Kto ma prawo do majątku po zmarłych?
W sądzie i w urzędzie
Już za trzy tygodnie list polecony z urzędu przyjdzie on-line
Zdrowie
Ważne zmiany w zasadach wystawiania recept. Pacjenci mają powody do radości
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Sądy i trybunały
Bogdan Święczkowski nowym prezesem TK. "Ewidentna wada formalna"