Zasada skuteczności ważniejsza od powagi rzeczy osądzonej

[b]Tak wynika z orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 3 września 2009 r. w sprawie C-2/08[/b] (spór między Fallimento Olimpiclub Srl a Amministrazione dell’Economia e delle Finanze).

Dotyczyło ono możliwości zastosowania zasady powagi rzeczy osądzonej w dziedzinie podatku VAT.

[srodtytul]Użyczenie w celu zaniżenia podatku[/srodtytul]

27 grudnia 1985 r. spółka Olimpiclub prowadząca działalność w zakresie budowy i zarządzania obiektami sportowymi, do której należy kompleks sportowy, oraz Associazione Polisportiva Olimpiclub, stowarzyszenie non profit, zawarły umowę użyczenia tego obiektu sportowego.

W jej ramach Olimpiclub przeniósł na stowarzyszenie wszystkie koszty administracji i  zarządzania kompleksem, przejmując przychody tego stowarzyszenia w postaci składek opłacanych przez jego członków. Składki te nie podległy VAT u żadnej ze stron umowy.

W 1992 r. włoska administracja podatkowa uznała, że strony, za pomocą czynności formalnie zgodnej z prawem, działały wyłącznie w celu obejścia prawa – uzyskania korzyści podatkowych. W konsekwencji fiskus w czterech decyzjach wydanych za lata 1988 – 1991 nakazał Olimpiclub zapłacić VAT od całości przychodów otrzymanych od stowarzyszenia.

[srodtytul]Wiążące wyroki[/srodtytul]

W ramach postępowania sądowego Olimpiclub powołał się na dwa orzeczenia sądowe, których przedmiotem były decyzje dotyczące VAT wydane w następstwie tej samej kontroli podatkowej dotyczącej spółki, ale odnoszące się do innych lat podatkowych: 1992 i 1987. W obu tych wyrokach włoskie sądy uznały, że charakter zawartych przez Olimpiclub umów użyczenia nie wskazuje na zamiar popełnienia oszustwa. Choć wyroki te dotyczyły różnych okresów, zawarte w nich stwierdzenia na mocy art. 2909 codice civile (włoskiego kodeksu cywilnego), ustanawiającego zasadę powagi rzeczy osądzonej, były wiążące w postępowaniu przed sądem krajowym.

[srodtytul]Pytanie do ETS[/srodtytul]

Sąd uznał, że jest związany tymi wyrokami. Jednocześnie stwierdził jednak, że może to powodować niemożność zbadania przedstawionej mu sprawy w świetle przepisów wspólnotowych i orzecznictwa Trybunału w dziedzinie VAT ([b]w szczególności w świetle wyroku ETS z 21 lutego 2006 r. w sprawie C-255/02 Halifax[/b]), i uniemożliwić mu ewentualne stwierdzenie nadużycia prawa.

W tej sytuacji zwrócił się do ETS z pytaniem prejudycjalnym, czy prawo wspólnotowe sprzeciwia się stosowaniu przepisu prawa krajowego, sankcjonującego zasadę powagi rzeczy osądzonej, jeśli prowadziłoby to do rozstrzygnięcia sprzecznego z prawem wspólnotowym, udaremniając tym samym jego stosowanie w sprawach dotyczących VAT oraz nadużycia prawa w celu uzyskania nienależnej korzyści podatkowej.

[srodtytul]To nie może być przeszkoda[/srodtytul]

ETS przypomniał znaczenie, jakie zasada powagi rzeczy osądzonej ma zarówno we wspólnotowym, jak i w krajowych porządkach prawnych: „Dla zapewnienia stabilności prawa i stosunków prawnych, jak też prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości istotne jest, aby orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych lub po upływie przewidzianych dla tych środków terminów, były niepodważalne”.

Jednak Trybunał uznał, że zastosowanie wykładni prawa, jaką zaprezentowały włoskie sądy w tej sprawie, faktycznie uniemożliwia kontrolę sądową decyzji właściwych władz podatkowych dotyczących tej samej podstawowej kwestii w innych latach podatkowych.

Zdaniem ETS takie zastosowanie zasady powagi rzeczy osądzonej prowadziłoby – w sytuacji gdyby wykładnia dokonana w prawomocnym wyroku była sprzeczna z zasadami prawa wspólnotowego – do nieprawidłowego stosowania tych zasad ponownie w każdym nowym okresie podatkowym, bez możliwości korekty tej błędnej wykładni.

Mając to na uwadze, Trybunał stwierdził, że[b] zasada pewności prawa nie może być przeszkodą w skutecznym stosowaniu wspólnotowych reguł w dziedzinie VAT. Naruszałoby to bowiem jedną z podstawowych zasad prawa wspólnotowego – zasadę skuteczności[/b].

W konsekwencji ETS wskazał, że [b]prawo wspólnotowe sprzeciwia się stosowaniu przepisu prawa krajowego w takim zakresie, w jakim stanowi on przeszkodę do uwzględnienia przez sąd krajowy norm prawa wspólnotowego w zakresie praktyk stanowiących nadużycie w podatku VAT[/b].