Umorzenie akcji bez CIT

[b]Tak orzekł WSA w Warszawie 12 października 2010 r. (III SA/Wa 290/10).[/b]

W 2007 r. spółka skarżąca zawarła z miastem stołecznym Warszawa umowę, w ramach której przeniosła na gminę własność nieruchomości w zamian za dobrowolne umorzenie akcji, które gmina w niej posiadała.

Organ podatkowy stwierdził, że w wyniku tej transakcji doszło do zwolnienia z długu w myśl art. 508 kodeksu cywilnego, a zatem do powstania przychodu po stronie spółki zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o CIT. Zdaniem fiskusa jest to przychód z odpłatnego zbycia rzeczy (art. 14 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link]).

Spółka utrzymywała, że przeniesienie własności nieruchomości w zamian za umorzenie akcji wyczerpuje cechy datio in solutum (świadczenia zamiast wykonania, art. 453 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]).

O ile rzeczywiście instytucja zwolnienia z długu skutkowałaby zmniejszeniem pasywów po stronie spółki, to w przypadku datio in solutum tak nie jest, gdyż dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania za zgodą wierzyciela spełnia inne świadczenie i dopiero zobowiązanie wygasa. Spółka podnosiła zatem przed sądem, że organy niezasadnie zastosowały przepisy ustawy o CIT.

WSA uchylił ich decyzje. Wskazał, że przy ocenie transakcji z 2007 r. nie można posłużyć się wyłącznie przepisami ustawy o CIT. Odwołując się do poglądów doktryny, zauważył, że w przychodzie należy rozróżnić aspekt pozytywny – gdy w majątku podatnika przybywa jakichś aktywów, oraz aspekt negatywny – gdy z majątku podatnika ubywa pasywów. W tej sprawie nie wystąpił aspekt pozytywny.

Spółka słusznie zauważyła, że wykorzystana została instytucja datio in solutum i nie doszło do powstania przychodu, który mógłby podlegać opodatkowaniu.

[i]Autor jest członkiem Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]

[ramka][b]Komentuje Michał Bochowicz, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)[/b]

Wyrok należy ocenić pozytywnie. Warto wskazać, że zarysowuje się kolejna linia niezgodności stanowisk pomiędzy sądami administracyjnymi a administracją skarbową. Przedmiotem kontrowersji jest ocena skutków podatkowych czynności datio in solutum (art. 453 k.c.) w świetle prawa cywilnego, handlowego, a przede wszystkim podatkowego.

Organy podatkowe na ogół utrzymują, że gdy podatnik zamiast umówionego świadczenia pieniężnego przekazuje świadczenie niepieniężne za zgodą wierzyciela w drodze datio in solutum, to dochodzi w ten sposób do „zwolnienia się z długu”, co oznacza, że pojawia się przychód powodujący zmniejszenie pasywów.

Przychód ten wiąże się, w opinii organów, z odpłatnym zbyciem rzeczy lub praw majątkowych, będących przedmiotem świadczenia. Przeciwne stanowisko prezentują sądy administracyjne, stwierdzając wprost, że przeniesienie własności nieruchomości w wykonaniu zobowiązania pieniężnego nie rodzi żadnego przychodu podatkowego [b](por. uchwała NSA z 8 października 2007 r., I FPS 2/07, wyrok WSA w Warszawie z 6 sierpnia 2010 r., III SA/Wa 2224/10). [/b]

Z okoliczności sprawy wynika, że skarżąca spółka w drodze uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy podjęła decyzję o umorzeniu własnych akcji za zgodą akcjonariusza, nabywając je za wynagrodzeniem zgodnie z art. 359 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link].

Ustawa nie określa formy wynagrodzenia, w związku z czym należy uznać, że może mieć ono charakter pieniężny lub niepieniężny. Oznaczenie wynagrodzenia w pieniądzu nie stoi na przeszkodzie, by jego zapłata nastąpiła w formie bezgotówkowej.

Rację ma skarżąca spółka, co potwierdza sąd, że w sytuacji gdy pomimo pieniężnego charakteru świadczenia spółki wierzyciel (gmina) zgadza się na przyjęcie świadczenia zastępczego (niepieniężnego), wówczas mamy do czynienia z instytucją datio in solutum.

Jak wskazuje art. 453 k.c., w tej sytuacji zobowiązanie wygasa, ale podkreślić należy, że nie jest to zwolnienie z długu. Zwolnienie z długu to bowiem odrębna przesłanka wygaśnięcia zobowiązania, uzależniona od złożenia odpowiednich oświadczeń woli, których nie sposób doszukać się w tej sprawie (por. art. 508 k.c.).

Nie można zatem uznać, że przeniesienie własności nieruchomości poskutkowało powstaniem przychodu po stronie spółki, rozumianego jako wzrost aktywów lub zmniejszenie pasywów.