W ramach postępowań przygotowawczych w sprawach karnych prokuratorzy niejednokrotnie muszą sięgać do danych finansowych, w tym tych objętych tajemnicą bankową, która jest tajemnicą szczególną, zwłaszcza w zakresie, w jakim dotyczą osób fizycznych. Pozostając w zgodzie z obowiązkiem strzeżenia praworządności, prokurator zobowiązany jest do uzyskiwania tych informacji tylko wtedy, gdy jest to konieczne do realizacji celów postępowania karnego i na zasadach określonych w przepisach ustaw. Dane dotyczące rachunków bankowych niezbędne są w celach dowodowych lub dokonania zabezpieczenia majątkowego na poczet grożących kar i środków karnych albo w obu tych celach. Podstawą podejmowanych działań w konkretnych sprawach może być wyłącznie decyzja prokuratora, zgoda dysponenta rachunku, postanowienie sądu wydane na wniosek prokuratora lub też wniosek właściwego organu państwa obcego. Właściwa forma i czas uzyskania stosownych informacji odgrywają dużą rolę szczególnie w sytuacji poszukiwania środków finansowych sprawców przestępstw.
Do wszystkich banków
Zależnie od ustaleń prowadzącego czynności lub prokuratora stosowne żądania wysyłane były do większej lub mniejszej ilości banków. Takie zapytania mogą dotyczyć nie tylko udzielenia informacji, lecz także, tak jak ma to miejsce w przypadku podejrzenia fałszerstwa, uzyskania oryginalnych dokumentów. Często aby przyspieszyć czas podejmowanych czynności, takie same żądania kierowano do wszystkich banków. Dotyczyły one istnienia bądź nieistnienia rachunku danego podmiotu lub osoby fizycznej, a w przypadku potwierdzenia – przekazania samej informacji, często wraz z określoną dokumentacją w formie elektronicznej czy papierowej.
Aby udzielić odpowiedzi na otrzymane zapytanie, banki musiały sprawdzić określone dane i przygotować odpowiednie dokumenty do wysyłki – to wszystko zabierało czas. Niejednokrotnie zdarzało się również, że żądania wystosowane przez prokuratury wzbudzały wątpliwości natury prawnej. Wiązało się to z koniecznością podjęcia dalszych czynności przez bank lub skutkowało wniesieniem zażalenia i wpływało na wydłużenie czasu śledztwa, co w przypadku spraw gospodarczych, takich jak np. zajęcie środków niezbędnych do prowadzenia bieżącej działalności gospodarczej, może mieć szczególne znaczenie.
Analiza przebiegu kryzysu gospodarczego, który obecnie dotyka wielu państw w Europie, wskazuje, iż przestępczość gospodarcza – tzw. bańki spekulacyjne, defraudacje, piramidy finansowe itp. – była jedną z jego przyczyn. Zjawiska kryzysowe są również bardzo często wykorzystywane do czerpania korzyści. A banki niejednokrotnie stają się celem takich działań.
Rozwiązaniem, które przyspieszyłoby pozyskiwanie danych przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, miałby być centralny rejestr kont bankowych. Korzystanie z jego zasobów w aktualnym stanie prawnym dotyczącym tajemnicy bankowej wiązałoby się jednak z koniecznością uzyskiwania za każdym razem postanowienia właściwego sądu okręgowego, ponieważ dane objęte tajemnicą bankową byłyby przekazywane innemu podmiotowi (zarządzającemu rejestrem), który to dopiero miałby je udostępniać prokuratorom. Nie jest to więc rozwiązanie optymalne.
