Adwokatura: korporacja czy wciąż samorząd

Trudno oprzeć się wrażeniu, że jest to krzyk rozpaczy i przejaw bezsilności. Swoiste podsumowanie ostatnich lat, które dla adwokatury było czasem szczególnym.

Historia samorządu adwokackiego w III RP mogłaby być pewnie omawiana na zajęciach z marketingu jako przykład długoletniego zarządzania znakomitą marką z wiadomym skutkiem. Sami zainteresowani zdają się jeszcze tego nie dostrzegać.

Symboliczne jest posługiwanie się przez wielu adwokatów zatrutym znaczeniowo słowem „korporacja" dla określenia samorządu. W trakcie ostatniego zgromadzenie izby warszawskiej termin ten padał z mównicy wielokrotnie, mimo że dziś jest absolutnie jasne, iż ma on zabarwienie negatywne.

W sprawach z urzędu sąd może zasądzić opłatę nie wyższą niż 150 proc. W sprawach z wyboru może to być sześciokrotność stawki

Różnica niby niewielka, ale jednak. W samorządzie trudno byłoby sobie wyobrazić innowacyjną formułę przyjęcia uchwały przez aklamację mimo sprzeciwu jednego z głosujących – w korporacji to oczywiście co innego. W samorządzie nie do pomyślenia byłoby okazywanie Koleżance lub Koledze lekceważenia ze względu np. na ich młody wiek – w korporacji nikogo to nie będzie dziwić. I wreszcie samorząd zawodu zaufania publicznego w państwie demokratycznym nie popierałby otwarcie tworzenia prawa o wyraźnie dyskryminującym charakterze.

Czemu ma służyć pomysł rozdzielenia taksy adwokackiej? Przypuszczalnie władze samorządowe nie dostrzegają szans na godne stawki za sprawy prowadzone z urzędu ze względu na politykę fiskalną państwa i postanowiły zatroszczyć się przynajmniej o stawki za sprawy z wyboru.

Jak rozumiem, biała flaga została wywieszona po wieloletniej, heroicznej walce przed Trybunałem Konstytucyjnym, nie wspominając już o Europejskim Trybunale Praw Człowieka.

W każdym razie w Polsce możemy mieć niebawem dwa rozporządzenia. Wedle jednego byłaby wyceniana praca adwokatów udzielających pomocy prawnej ludziom majętnym, wedle drugiego – praca adwokatów pomagających ubogim.

Propozycja na pierwszy rzut oka atrakcyjna. Być może oznaczałaby więcej pracy dla prawników. Pomysłodawcom umyka jednak chyba fakt, że o dziwo już dziś teoretycznie obowiązują nas dwie odrębne regulacje (chociaż w jednym rozporządzeniu).

Zgodnie z par. 19 pkt 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawach z urzędu sąd może zasądzić opłatę nie wyższą niż 150 proc. stawki minimalnej. W przypadku spraw z wyboru może to być sześciokrotność stawki (par. 2, ust. 2). Nie to jest jednak sednem sprawy.

Zasadnicze pytanie brzmi, czy adwokatura może wystąpić z propozycją zmian, które jasno dzielą obywateli na gorszych i lepszych. Tych, którzy zasługują na dobrze opłaconych prawników i tych, którzy muszą zadowolić się pomocą prawną osoby pracującej „za garść złotówek". Adwokatów godnie wynagradzanych za sprawy z wyboru i tych otrzymujących symboliczne stawki w sprawach urzędu. Jeżeli z kolei to miałby być stan przejściowy -swoista prowizorka, to pojawiają się kolejne wątpliwości. Po pierwsze, jak mówi stare polskie przysłowiowe, prowizorki są najtrwalsze. Po drugie, w jaki sposób członkowie adwokatury mieliby próbować zaskarżyć przed TK wysokość stawek z urzędu, jeżeli przedstawiciele samorządu adwokackiego sami promują ich zróżnicowanie na te z urzędu i z wyboru – lepsze i gorsze? Czy organizacja, której ustawowym i konstytucyjnym celem jest obrona praw podstawowych, może wspierać tworzenie prawa stojącego w sprzeczności z ustawą zasadniczą? Przedkładać fiskalizm państwowy nad ochronę praw obywateli?