Piotr Szymaniak: List do Mikołaja albo pobożne życzenia o prawdziwą prokuraturę

Drogi Święty Mikołaju!

Będzie ze dwa lata, jak do Ciebie nie pisałem. Trochę dlatego, że i tak tych moich poprzednich życzeń prawie nie spełniałeś, a trochę, bo dużo się działo. Wyobraź sobie, że mamy już nowy rząd. Piszę, bo mógłbyś się nie zorientować, gdybyś na przykład włączył publiczną telewizję. Zniknęła co prawda tępa propaganda, ale do standardów obiektywnych mediów wciąż daleko. Przechył niemal taki sam, tyle że w drugą stronę. Niech Cię nie zwiedzie fakt, że to i tak TVP w likwidacji. Z tą likwidacją to tylko taki trik po to, by można było telewizję z rąk poprzedników wyszarpać (dosłownie). Poza tym i tak już nikt o tym nie pamięta i wszyscy przeszli nad tym do porządku dziennego. 

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Sprawa Bąkiewicza i „łamanie kręgosłupów”. Reformy prokuratury szybko nie będzie?

Rząd rozważa rezygnację z tzw. incydentalnej ustawy rozdzielającej urząd ministra sprawiedliwości...

Rządem są teraz ci, którzy wtedy byli w opozycji. To też, warto przypomnieć, bo możesz mieć wątpliwości, wiedząc, że urząd prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości ciągle jest w jednych rękach. Co z obiecaną niezależnością prokuratury, zapytasz? No nadal jest celem, do którego się dąży. Poprzedni minister sprawiedliwości – prokurator generalny tak zmyślnie pozmieniał przepisy, żeby zapewnić sobie – było nie było politykowi – ogromny wpływ na funkcjonowanie organów ścigania. Nowa władza, jak była w opozycji, to głośno to krytykowała. Jak są u steru, to ociąga się z oddaniem tych zabawek, jak może.

Żeby nie było, po wyborach dość szybko przygotowano projekt rozdzielenia funkcji PG i MS, ale w taki sposób, by to rządząca większość sejmowa wybrała tego mitycznego niezależnego prokuratora. Jakieś pół roku temu pomysł został zarzucony, bo uznano, że odpolitycznienie prokuratury nastąpi wraz z całą kompleksową reformą tej instytucji. Nad tą pracuje działająca przy MS komisja kodyfikacyjna. No spójrz, Mikołaju, jaki klops. Pamiętasz, jak w pierwszym moim liście prosiłem Cię, abyś pod choinkę przyniósł nam wszystkim porządną legislację?

Reforma prokuratury na święte nigdy

Teoretycznie dostałem to, co chciałem. Zarzucono projekt fragmentarycznej nowelizacji prawa o prokuraturze, bo na horyzoncie jest całościowa. W dodatku, przygotowana nie przez MS, a zespół zewnętrznych ekspertów – teoretyków i praktyków. Abstrahując na chwilę od tego, co przygotowali, efekt ich prac trafi do MS, następnie zostanie poddany konsultacjom społecznym, debacie w Sejmie, Senacie i dopiero trafi na biurko prezydenta. W teorii finalnie powinniśmy mieć świetnie przygotowaną reformę. W praktyce nie ma szans, by stało się to do końca kadencji. Zwłaszcza że do wdrożenia reformy potrzeba tzw. przepisów wprowadzających, które określą sposób przejścia z jednego modelu do drugiego. Te są nawet ważniejsze od samej ustawy, bo zawsze w takich przypadkach jest ryzyko, że pod płaszczykiem zmiany struktury, czy choćby nazewnictwa poszczególnych szczebli, jednych będzie można zdegradować, a innych awansować, na nowo rozpisując role. W każdym razie projektu przepisów wprowadzających jeszcze nie ma.

Upubliczniono za to założenia samej reformy. Wśród prokuratorów rozgorzała żarliwa dyskusja, ale nikt nie spiera się o to, czy prokuratura będzie bardziej skuteczna, czy postępowania będą prowadzone sprawniej i czy akty oskarżenia będą lepszej jakości. Wszystkich zajmuje mały wycinek w postaci okresowych ocen pracy prokuratorów. Nie ma zawodu, w którym nie ocenia się pracowników – argumentują autorzy przepisów. Nie ma zawodu, w którym negatywna ocena wydajności pracownika może skutkować nawet pozbawieniem możliwości wykonywania zawodu – odpowiadają krytycy.

Wśród prokuratorów powszechne zniesmaczenie

Tymczasem w prokuraturze też, Mikołaju, nieciekawie. Skala degrengolady jest taka, że wywala podziałkę. Ekipa, która doszła do władzy po poprzednim PG, Zbigniewie, ostatnio zwanym Węgierskim, ochoczo umościła się w butach poprzedników. Na sprytny plan byłego szefa, polegający na zabetonowaniu prokuratury (przez brak możliwości odwołania swojego zaufanego na stanowisku PK, Dariusza Barskiego, bez zgody prezydenta), odpowiedzieli jeszcze sprytniejszym planem w postaci stwierdzenia, że Barski nie jest żadnym PK, lecz emerytem. Jego powrót ze stanu spoczynku był bowiem nieskuteczny.

Jeśli taki geszeft był aktem założycielskim nowych porządków w prokuraturze, to nic dziwnego, że później było już tylko gorzej. Dla zachowania pozorów zorganizowano konkurs na stanowisko PK, choć na mieście nazwisko zwycięzcy było już znane, zanim zgłoszono wszystkich kandydatów.

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Reforma już rozgrzewa prokuratorów, choć do jej wdrożenia daleka droga

W tym tygodniu Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądownictwa i Prokuratury ma zatwierdzić projekt Pra...

Następnie włączono Polskę do Prokuratury Europejskiej (EPPO), co powodowało również konieczność obsadzenia stanowisk tzw. prokuratorów europejskich. O ile konkurs na polskiego przedstawiciela w EPPO wygrała chyba najlepsza specjalistka w międzynarodowych sprawach karnych, to już gdy przyszło obsadzać urzędy tzw. delegowanego prokuratora europejskiego, mieliśmy prawdziwą komedię. Jak trzeba było przepchnąć młodych prokuratorów, bez większego doświadczenia w prowadzeniu poważnych śledztw, za to z mogących się pochwalić przynależnością do określonego stowarzyszenia o trzyliterowym skrócie, to kryteria były niezbyt wygórowane. Ale jak w następnym konkursie postanowił wystartować m.in. Jacek Bilewicz, zastępca PK, to już nagle wymogi dotyczące doświadczenia zostały zaostrzone.

Podwładni oceniali szefa

Z tym drugim konkursem to już, mówię Ci, Mikołaju, była taka hucpa, że nawet sami LSO-owcy, do których sam Bilewicz się zalicza, pokątnie zaczęli sarkać. Otóż wyobraź sobie, że w składzie komisji konkursowej byli prawie sami podwładni Bilewicza (w tym prokuratorzy, którzy do krajówki są tylko delegowani). Wynik był łatwy do przewidzenia.

Wiesz, Mikołaju, nie to, że podważam merytoryczne kompetencje zastępcy PK, ale coś mówi, że jeśli ktoś rzeczywiście takowe posiada, to obroniłby się nawet przed rzeczywiście niezależnym jury. W cywilizowanym kraju, przed przystąpieniem do konkursu, w którym oceniającymi mają być podwładni, taka osoba zrzeka się stanowiska, by nie podważać wiarygodności samej komisji ani własnego mandatu. U nas nikomu nie przyszło do głowy, by choćby zadbać o zachowanie pozorów.

Niestety ta sama melodia jest grana przy awansach na wyższe stanowiska prokuratorskie. Na początku zmiany były wprowadzane pod hasłem „przywracania praworządności”. Teraz już nikt nie stara się nawet dorabiać ideologii.

Awans na prokuratora Prokuratury Krajowej otrzymują w większości członkowie stowarzyszenia, z którego wywodzi się obecny PK, czyli LSO. A nie dostają ci, którzy ośmielają się zaleźć im za skórę. Tak było ostatnio, gdy minister sprawiedliwości i prokurator generalny odmówił awansowania jednego z łódzkich prokuratorów (mimo, iż wnioskował o to PK), który prowadził sprawę dyscyplinarną przeciwko prok. Ewie Wrzosek (za Ziobry represjonowanej, za Żurka wyniesionej do honorów jego doradczyni). Choć trzeba uczciwie przyznać, że ta sprawa zbulwersowała nawet samych członków LSO.

Z kolei z Prokuratury Krajowej wyrzuca się specjalistów, którzy pracowali tam przez lata, ale mieli jeden problem, bo nie byli ani w LSO, ani w drugim stowarzyszeniu – otwarcie proziobrowym – czyli Ad Vocem. Mogli dostać tytuł prokuratora krajowego za Ziobry, ale nie byli zainteresowani, bo chcieli otrzymać w uczciwej procedurze (pod koniec rządów PiS, w ramach tzw. awansów last minute, awansowano najwierniejszych żołnierzy Ziobry). I co się okazało? Ci awansowani przez Ziobrę są nie do ruszenia, a ci, którzy liczyli na to, że merytoryczne kompetencje i postawa propaństwowa zostaną docenione, dostali od nowej władzy kopa. Bo co z tego, że nie byli ziobrystami, skoro jednak są jacyś tacy politycznie niepewni.

Nie ma miejsca na niezależność

Najśmieszniejsze jest to, że według oficjalnie głoszonych haseł dotyczących polityki awansowej, która ma zapobiegać błyskawicznemu przeskakiwaniu po stopniach kariery, a promować doświadczenie i merytoryczne kompetencje zdobywane sukcesywnie na poszczególnych szczeblach, to właśnie takie osoby powinny dostać awans w pierwszej kolejności.