Zbigniew Kmieciak: Kto ma rację w sporze o prawo łaski dla Wąsika i Kamińskiego

Wokół kwestii ułaskawienia przez prezydenta w 2015 r. M. Kamińskiego i M. Wąsika w sytuacji, gdy prowadzone w ich sprawie postępowanie karne nie zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem sądowym, oraz skazania ich później przez Sąd Okręgowy w Warszawie – wyrokiem z 20 grudnia 2023 r. (sygn. X Ka 613/23 i II K 784/10) – na karę pozbawienia wolności narosło niemało kontrowersji. Potęguje je dodatkowo stwierdzenie postanowieniem marszałka Sejmu z 21 grudnia 2023 r. wygaśnięcia mandatów poselskich obydwóch skazanych. Aktualnym staje się zatem pytanie: kto ma rację w rysującym się sporze? Udzielenie na nie odpowiedzi nie powinno nastręczać większych trudności, bowiem ocena skuteczności aktu łaski prezydenta nie może – wbrew temu, co sądzą zwolennicy tezy o nieskrępowanej niczym swobodzie w stosowaniu art. 139 w zw. z art. 144 ust. 3 pkt 18 konstytucji – pomijać treści art. 126 ust. 3 tego aktu. Według ostatniego z unormowań prezydent „wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach”. Oznacza to, że ustalenie granic kompetencji prezydenta (nazywanych przez wielu prerogatywami, niekiedy nawet „królewskimi, świętymi” – tak J. Przyłębska w wypowiedzi dla TVP Info z 2 listopada 2023 r.) wymaga uwzględnienia wyniku wykładni systemowej szeregu przepisów konstytucyjnych i ustawowych. Przyznał to wprost, wyliczając te przepisy, Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 31 maja 2017 r. (sygn. I KZP 4/17). Przyjęto w niej, że prawo łaski – jako uprawnienie prezydenta – „może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych)”. Zdaniem sądu jedynie „przy takim ujęciu zakresu tego prawa nie dochodzi do naruszenia zasad wyrażonych w treści art. 10 w zw. z art. 7, art. 42 ust. 3, art.  45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.