Nowak: Gdy nie ma notariusza, pomoże zastępca

W dodatku do „Rzeczpospolitej" „Prawo i praktyka" 18 czerwca 2014 r. ukazał się artykuł Piotra Pawłowskiego „Kto sporządzi odpis dokumentu". Autor, trafnie dostrzegając słabości tzw. ustawy deregulacyjnej, stawia dość karkołomną tezę: „Przedsiębiorca przed dokonaniem czynności notarialnej z zastępcą notarialnym, dbając o swój interes, powinien zażądać od niego okazania upoważnienia (do dokonywania czynności notarialnych – dopisek autora)".

Trudno czynić zarzut uproszczenia materii będącej przedmiotem artykułu. Nie chodzi jednak o prostotę wypowiedzi, lecz o wyprowadzanie wniosków i postulowanie określonych zachowań, które mogą wywołać więcej szkody niż pożytku.

Autor opisuje w artykule m.in. instytucję zastępcy notarialnego wprowadzonego do prawa o notariacie art. 6 ustawy z 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (dalej: ustawa deregulacyjna). Nie wiedzieć jednak dlaczego autor podkreśla, iż „co do zasady zastępca notarialny ma notariusza (...) »zastępować«, tzn. działać w jego imieniu, w przypadku gdy notariusz (...) nie będzie mógł osobiście pełnić swojego urzędu". Oczywiście, nie urzędu, lecz obowiązków. Ponadto zasadą nie jest zastępowanie notariusza (niech nas nie zmyli nazwa „zastępca notarialny"), tylko możliwość wykonywania obowiązków notariusza w zdefiniowanych w prawie o notariacie przypadkach:

1. niemożności pełnienia obowiązków zawodowych przez notariusza z jego woli,

2. wyznaczenia zastępcy notarialnego przez prezesa właściwej izby notarialnej lub przez radę izby notarialnej,

3. upoważnienia notariusza do wykonywania czynności notarialnych przez zastępcę notarialnego w trybie art. 76a § 2 prawa o notariacie.

Autor koncentruje się na opisie punktów 1 i 2, w tym ostatnim zresztą błędnie wywodząc, że „jeżeli w takim przypadku zastępca wyszedłby poza zakres swoich kompetencji, dokonana czynność nie byłaby z pewnością czynnością notarialną". Nie tylko byłaby, ale na pewno będzie to czynność notarialna, gdyż dokonana została przez osobę uprawnioną do jej wykonania i na podstawie wyznaczenia czasowego do pełnienia obowiązków notariusza. Inna rzecz, że przekroczenie zakresu tego wyznaczenia jest oczywiste, ale nie można utożsamiać ewentualnej odpowiedzialności dyscyplinarnej zastępcy notarialnego oraz odpowiedzialności cywilnoprawnej izby notarialnej z tym, iż czynność taka nie „istnieje" w obrocie prawnym.

Autor zdaje się nie zauważać, iż w prawie funkcjonuje zasada pewności obrotu i dość ryzykownie szafuje stwierdzeniami o nieważności czynności wykonanych przez zastępcę. Na marginesie w dwóch zdaniach opisuje przypadek trzeci – czyli upoważnienie wydane przez notariusza dla zastępcy notarialnego do wykonywania obowiązków notarialnych w trybie art. 76a § 2 prawa o notariacie. Z praktyki notarialnej widać wyraźnie, iż upoważnienie to nie tylko nie stanowi marginesu działania zastępców, ale jest wręcz ich dniem codziennym. Kwestii tej autor w ogóle nie dotyka.

Niezrozumiałe jest też, co pcha go do stwierdzenia, iż „przed dokonaniem czynności notarialnej z zastępcą notarialnym, dbając o swój interes, warto zatem żądać okazania upoważnienia". Ogranicza swój postulat jedynie do przedsiębiorcy, a tego już zupełnie nie da się obronić.

Bardziej zgaduję, niż odczytuję, że droga rozumowania autora jest następująca: skoro materia prawa o notariacie jest skomplikowana, a upoważnienie do wykonywania czynności notarialnych przez zastępcę może zawierać różne zakresy tych czynności, lepiej będzie dla strony, aby upewniła się, czy zastępca jest upoważniony do dokonania odpowiedniej czynności, bo jeśli nie, to będzie ona nieważna. W tym wnioskowaniu jedynie pierwszy człon o skomplikowanej materii jest prawdziwy.

Postulat autora – sprawdzajmy zastępców notarialnych, bo mogą swymi działaniami naruszać zakres upoważnienia – jest nie do przyjęcia. Idąc tym tropem, można dojść do wniosku, że należy również sprawdzić, czy osoba siedząca za stołem sędziowskim na sali sądowej w todze i łańcuchu ma nominację sędziowską.

Autor zdaje się poprzez swoją tezę „chronić" użytkownika obrotu przed czynnością notarialną, która – dokonana przez zastępcę notarialnego z przekroczeniem zakresu udzielonego mu upoważnienia – będzie nieważna. Nie zauważa, że uczestnik obrotu prawnego nie ma skutecznej możliwości zweryfikowania zakresu upoważnienia i nawet gdy błędnie uzna, że zastępca upoważniony jest do dokonania czynności (a tak nie będzie) – nie wpływa to w ogóle ani na zakres odpowiedzialności notariusza, którego zastępca zastępuje, ani też nie spowoduje, iż czynność „dopilnowana" przez uczestnika obrotu stanie się prawidłowa.

Nieprofesjonalny uczestnik obrotu, a takich jest przecież większość, wywiedzie z komentowanego artykułu wniosek: jeżeli stanę przed zastępcą notarialnym, to muszę sprawdzić jego „uprawnienia", a ponieważ na tym się nie znam, to lepiej dla mnie, abym żadnych czynności notarialnych nie dokonywał przed zastępcą, lecz jedynie przed notariuszem.

Podnośmy kulturę prawną, ale czyńmy to z rozwagą i odpowiedzialnością. W przeciwnym razie propagujemy zachowania, które nie tylko podważają instytucję państwa prawa, ale też wprowadzają niczym nieuzasadniony element nieufności.

Dlatego też pragnę uspokoić zarówno przedsiębiorców, jak i wszystkie inne osoby korzystające z czynności wykonywanych przez zastępców notarialnych. Czynności notarialne dokonane przez nich, nawet z naruszeniem zakresu upoważnienia, są ważne tak samo jak czynności samego notariusza. Ewentualną odpowiedzialność ponosi za nie, jak za własne, ubezpieczony notariusz posługujący się zastępcą lub, w szczególnych przypadkach, izba notarialna.

Autor jest notariuszem

Publicystyka Renty Notariusze

Pozostało 89% artykułu

Opinie Prawne

Marek Isański: Można przyspieszyć orzekanie NSA w sprawach podatkowych zwykłych obywateli

Wszyscy już się przyzwyczailiśmy, że fatalnie długi jest czas oczekiwania na rozpatrzenie skargi kasacyjnej od wyroku WSA w sprawach podatkowych zwykłych obywateli, bo to prawie 3 lata(!). Taka sytuacja – gdy skarga podatnika finalnie okaże się zasadna, co nie jest zjawiskiem rzadkim - jest nie tylko krzywdząca dla obywateli ale również generująca zbędne koszty po stronie budżetu. Można odnieść wrażenie, że państwo z jakąś dziwną premedytacją nie pilnuje wpłacanych przez wszystkich obywateli podatków, bo przecież w budżecie innych pieniędzy nie ma.

Materiał Promocyjny

Nowe pełne energii BMW serii 1. Stworzone z myślą o Tobie. Zapytaj o ofertę

Opinie Prawne

Maciej Gawroński: Za 30 mln zł rocznie Komisja będzie nakładać makijaż sztucznej inteligencji

Na łamach Rzeczpospolitej 6 listopada nawoływałem, aby kompetencje nadzoru sztucznej inteligencji (SI) oddać Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO). 20 listopada ukazał się tekst polemiczny, autorstwa mecenasa Przemysława Sotowskiego, w którym Pan Mecenas powołuje kilkanaście tez na granicy dezinformacji, bez uzasadnienia, oprócz „oczywistej oczywistości”. Tak jakby autor był bardziej politykiem niż prawnikiem. Niech mottem mojej repliki będzie to, co 12 sierpnia 1986 roku powiedział Ronald Reagan “Dziewięć najbardziej przerażających słów w języku angielskim to „Jestem z rządu i jestem tu, aby pomóc”

Opinie Prawne

Wojciech Bochenek: Sankcja kredytu darmowego to kolejny koszmar sektora bankowego?

W dniu 4 grudnia 2024 r. na łamach dziennika "Rzeczpospolita" ukazała się publikacja „Sankcja kredytu darmowego – czy narracja parakancelarii jest zasadna?” autorstwa mecenasa Wojciecha Wandzela, przedstawiająca tezy i argumenty mające przemawiać za możliwością skredytowania kosztów kredytu i pobierania od tego odsetek, które w ocenie autora publikacji są pewnym wyjściem naprzeciw konsumentom, którzy chcą pozyskać kredyt.

Warszawa 1982. Stan wojenny. Rozprawa przed sądem wojskowym przeciwko podziemnym wydawcom.

Opinie Prawne

Tomasz Pietryga: Sędziowie 13 grudnia, krótka refleksja

Dla wielu obywateli skrzywdzonych w czasach PRL, wejście sędziów stanu wojennego do sądów w III RP było nieakceptowalne. Niemoc ludzi Solidarności, aby to wejście zablokować, odebrała szacunek Temidzie na dekady.

Materiał Promocyjny

Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite

Bank wspiera rozwój pasji, dlatego miał już w swojej ofercie konto gamingowe, atrakcyjne wizerunki kart płatniczych oraz skórek w aplikacji nawiązujących do gier. Teraz, chcąc dotrzeć do młodych, stworzył w ramach trybu kreatywnego swoją mapę symulacyjną w Fortnite, łącząc innowacyjną rozgrywkę z edukacją finansową i udostępniając graczom możliwość stworzenia w wirtualnym świecie własnego banku.

Opinie Prawne

Rok rządu Donalda Tuska. "Zero sukcesów Adama Bodnara"

Przez ostatni rok główny ciężar działań i uwagi skupiony był na przywracaniu praworządności, choć z góry było wiadomo, że przy tym prezydencie para pójdzie w gwizdek. Jednocześnie w tym czasie nie zrobiono niczego, co by wydatnie poprawiło efektywność wymiaru sprawiedliwości.

Materiał Promocyjny

Jaecoo J7 w leasingu od 1670 zł/mies.

Opinie Prawne

Marek Isański: Można przyspieszyć orzekanie NSA w sprawach podatkowych zwykłych obywateli

Opinie Prawne

Maciej Gawroński: Za 30 mln zł rocznie Komisja będzie nakładać makijaż sztucznej inteligencji

Opinie Prawne

Wojciech Bochenek: Sankcja kredytu darmowego to kolejny koszmar sektora bankowego?

Czy rzeczywiście ktoś wierzy, że Rafał Trzaskowski będzie dobrym prezydentem akurat dlatego, że zna

Komentarze

Michał Szułdrzyński: Rafał, pardon maj frencz!

Rafał Trzaskowski zachwycił swoich sympatyków rozmową po francusku z Emmanuelem Macronem. Jednak w kontekście kampanii, która miała odczarować jego elitarny wizerunek, pojawia się pytanie, czy to nie oddala go od przeciętnego wyborcy.

Waluty

Złoty mocniejszy, ale tylko w relacji do franka

Złoty w czwartek notował nieznaczne zmiany wobec euro i dolara. Większy ruch było widać w przypadku franka szwajcarskiego.

Waluty

Złoty znów rusza do ataku

Czwartek na rynku walutowym będzie upływał pod znakiem decyzji banków centralnych. Jak zareaguje na nie złoty?

Daniel Obajtek (wtedy jeszcze wójt gminy Pcim) oraz prezes PiS Jarosław Kaczyński w Sejmie w 2013 r

Opinie Ekonomiczne

Cezary Szymanek: Orlen ratuje się z „pułapki” Obajtka

Olefiny Daniela Obajtka, dwie wieże w Ostrołęce, przekop Mierzei Wiślanej, lotnisko w Radomiu. Wszyscy już wiedzą, że miliardy wydane na te inwestycje to pieniądze wyrzucone w błoto. A kiedy dowiemy się, kto poniesie za to odpowiedzialność?