Daria Chibner: Jesteśmy w ogonie Listy Szanghajskiej. I bardzo dobrze, czas odpuścić ten wyścig

Znowu larum grają. Otóż po raz 22 opublikowano Listę Szanghajską, czyli listę najlepszych szkół wyższych na świecie. Jak zwykle znajdujemy się tam na szarym końcu. Co gorsza, znalazło się tam tylko osiem polskich uczelni – o jedną mniej niż przed rokiem. Poza typowymi utyskiwaniami proponuje się też inne remedia. Np. aby środki publiczne władować w jedną uczelnie, by w końcu którakolwiek wskoczyła na wyższą pozycją. A zatem wszystko zostaje po staremu – interesuje nas tylko miejsce w klasyfikacji, a nie realna poprawa jakości polskiej nauki.

Kryteria Listy Szanghajskiej doprowadziły do patologizacji polskiej nauki

Podejście naszych rządzących do Listy Szanghajskiej przywodzi na myśl laika, który bez głębszej refleksji czyta punkt po punkcie jakąś instrukcję i nawet nie wie, do czego ona jest, lecz myśli, że jak to wszystko odhaczy, to osiągnie upragniony rezultat. Trzeba publikować po angielsku, żeby być wysoko w zestawieniu? No to urzędowo dajmy wymóg, by naukowcy publikowali po angielsku. Muszą być też cytowani, więc niech zaczną cytować i dążą do tego, aby i oni byli dostrzegani przez innych autorów. Przynajmniej nie możemy narzekać na liczbę absolwentów, bo o otrzymanie papierka jest u nas wyjątkowo łatwo. Badacze muszą kolekcjonować punkty za swoje badania? Niech publikują często i gęsto, więcej i więcej.

Czytaj więcej

Cywilizacja

Krzysztof M. Maj: Kto się buntuje na Uniwersytecie

W kolejnym odcinku podcastu „Posłuchaj Plus Minus” zajmujemy się kwestią tego, kto właściwie buntuje się na uniwersytecie.

Już nawet nie chodzi o to, że trzeba mieć w ogóle jakieś wyniki, by móc je po angielsku opublikować. Bardziej przerażające jest to, do jakiej patologii doprowadziliśmy te wszystkie wyżej wspomniane wymogi. Profesor szuka jakiegoś niszowego czasopisma, gdzie może wysłać swój przetłumaczony na angielski artykuł, bo dobrze wie, że akurat te kwestie nie są za granicą chodliwym towarem, a nie chce stracić etatu. Mamy mnóstwo czasopism naukowych, gdzie można zbierać punkciki, choć standardy recenzowania przysyłanych artykułów są tam dalekie od tych znanych z „Nature” czy „Science”. A w mediach naukowcy nie ścierają się już na tezy czy teorie, lecz przechwalają tym, ile każdy z nich zdobył punkcików w ubiegłym roku.

Zamiast solidnych instytucji, wspierających uniwersytety w pracach badawczych, mamy powszechną grantozę, bo to dzięki grantom badacze mogą walczyć o materialne przetrwanie. Szkoda, że przyznaje się je zgodnie z widzimisię ministerstwa, dla którego długofalowy rozwój polskiej nauki jest chyba ostatni na liście priorytetów.

Liczy się miejsce na Liście Szanghajskiej, a nie rozwój polskiej nauki

Dlatego bardzo dobrze, że jesteśmy w ogonie w Liście Szanghajskiej. Mam nadzieję, że może w końcu z niej wypadniemy. Taki kubeł zimnej wody na pewno nam się przyda. Bo zamiast martwić się o to, które miejsce zajmujemy na jakiejś zagranicznej liście (notabene dostosowanej do ogromnych ośrodków badawczych, a u nas takiej tradycji łączenia wydziałów humanistycznych i ścisłych nie ma), trzeba zatroszczyć się przede wszystkim o poziom naszej nauki. Łącznie z tym, że trzeba się skupić na badaniach i projektach ważnych dla nas, a nie trendujących na Zachodzie.

Rządzący myślą chyba, że wydadzą kilka rozporządzeń i jakoś samo to się wszystko będzie kręcić. Przecież książki są wszędzie takie same, więc niech ludzie się z nich uczą i zaczną nareszcie konstruować świetne teorie, śmiałe hipotezy, niech już te kolejne Noble dla Polaków będą. Przecież właśnie my nawet tych książek nie mamy. W bibliotekach uniwersyteckich naprawdę nie ma wszystkich najważniejszych publikacji w odpowiedniej liczbie, ponieważ nie ma na to pieniędzy – i to zwłaszcza na te obcojęzyczne. Zazwyczaj jest tak, że jak ktoś pisze artykuł, to z własnych funduszy wykupuje dostęp do kluczowych artykułów ze swojej dziedziny. A to przecież dopiero początek patologii.

Czytaj więcej

Edukacja i wychowanie

Polskie uczelnie wśród najlepszych na świecie. Jest nowa lista Szanghajska

W 2024 roku osiem polskich uczelni zostało uwzględnionych na Liście Szanghajskiej, czyli w przygotowywanym przez Szanghajski Uniwersytet Jiao Tong rankingu 1000 najwyżej ocenianych szkół wyższych na świecie.

Nie jest też tak, że wszystko wyczytamy z książek. Potrzebni są też odpowiednie nauczyciele. Ale my nie staramy się o to, aby przyciągnąć do siebie specjalistów z danej dziedziny. Nie ma na to środków. Czy komuś na górze przyszło kiedyś na myśl, aby przygotować stanowisko dla wybitnego profesora i zachęcić go (nie oszukujmy się – finansowo nakłonić) do pracy na UW lub UJ? Mowa przecież choćby o cyklu wykładów czy zajęć, a nie o pełnym etacie. Uczelnie rzadko kiedy mają na to środki, co więcej, nie stać ich nawet na to, by zatrudniać swoich ledwo co obronionych doktorów. Ci zatem, nie mogąc prowadzić zajęć i badań w Polsce, uciekają za granicę i windują w rankingach zachodnie ośrodki. Tak, ci wybitni profesorowie, których nie ściągamy z zagranicy, to często Polacy, dla których nie było miejsca na uczelniach we własnym kraju. I tak to przeklęte błędne koło się zamyka.

Dla rządu liczą się punkty i efekty, a nie rzetelne naukowe badania

Największy dramat to jednak jeszcze coś innego. Aby tworzyć dobra naukę, trzeba wspierać intensywną wymianę myśli. A tego nam właśnie najbardziej brakuje. Cieszymy się, że ktoś zdobędzie punkcik za granicą, ale to, że na naszych uczelniach nie odbywa się poważna naukowa debata, mało kogo interesuje. Jak jednak o nią dbać, skoro trzeba pisać byle jaki artykuł, dla byle jakiego czasopisma, bo bez punktów straci się środki do życia. Na prowadzenie poważnych badań brakuje po prostu czasu.

Władza zachęca do tego, aby zajmować się tym, co zdobędzie rozgłos na Zachodzie, przez co upada humanistyka, bo u nas często na topie są inne tematy. I nikt nie dostrzega, że to bardzo dobrze wróży na przyszłość, bo nic tak nie służy nauce, jak różnorodność. Może więc warto iść tą drogą, pracować nad specyficznymi dla nas zagadnieniami, a potem przebijać się z nimi na Zachód? A nie ślepo podążać za tym, co już zostało tam wypracowane. Lub chociaż używać tych teoretycznych narzędzi do zupełnie innych tematów.