Jagiellonka na specjalnych prawach

Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Karol Musioł w swoim wystąpieniu telewizyjnym 21 kwietnia 2009 roku, tuż po korzystnym dla jego uczelni głosowaniu w Senacie RP, powiedział, że ma dwa powody do zadowolenia. Pierwszy to otrzymanie dodatkowych 310 mln zł i drugi – że udało mu się przekonać senatorów, iż środki te nie wpłyną na inwestycje na pozostałych uczelniach wyższych. Mnie nie przekonał.

Pierwszy powód do zadowolenia rektora jest zrozumiały – każdy by się ucieszył, gdyby otrzymał niespodziewanie takie środki – drugi zaś dla wielu myślących o całym szkolnictwie wyższym w Polsce jest kompletnym nieporozumieniem. Ta decyzja parlamentu stanowi nie tylko rozdawnictwo środków budżetowych na bliżej nieokreślone cele, ale także łamie uzgodnienia z 2000 roku, kiedy rektorem UJ był prof. Franciszek Ziejka.

Teraz, kiedy opadła nieco wrzawa i emocje wokół Uniwersytetu Jagiellońskiego, czas na merytoryczną dyskusję i refleksje.

[srodtytul]Podwójny jubileusz[/srodtytul]

W roku 2000, kiedy pełniłem obowiązki ministra edukacji narodowej w rządzie Jerzego Buzka, Uniwersytet Jagielloński obchodził jubileusz 600-lecia. Podczas uroczystości w Krakowie z udziałem prezydenta RP i premiera padły z ich strony deklaracje o sfinansowaniu rozbudowy kampusu tej najstarszej polskiej uczelni, jednej z najstarszych w Europie. W konsekwencji przyjęty został rządowy projekt ustawy wprowadzającej w życie program „600 mln zł na 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego”, który miał zostać zrealizowany do 2010 roku. Uniwersytet zadeklarował wówczas wsparcie programu 230 mln zł ze środków własnych.

[wyimek]Uniwersytet Jagielloński w 2000 roku dostał 600 mln zł z okazji 600-lecia uczelni. Tyle tylko, że już w 1994 roku obchodzony był jubileusz... 630-lecia UJ[/wyimek]

Przyznanie UJ 600 mln zł nie było sprawą prostą, gdyż na wszystkie inwestycje w szkolnictwie wyższym w tym okresie wydawano po ok. 360 mln zł rocznie. Na posiedzeniu rządu zgodziłem się na przyjęcie programu, kiedy otrzymałem zapewnienie premiera, że będą to dodatkowe pieniądze w budżecie szkolnictwa wyższego. Ten argument uspokoił także rektorów pozostałych uczelni. Taki był też kompromis uzgodniony z rektorem Franciszkiem Ziejką.

Należy tu też wspomnieć o pewnej konsternacji na posiedzeniu rządu decydującym o przyjęciu programu. Brała w nim gościnnie udział pani premier Hanna Suchocka. Przysłuchując się dyskusji, w pewnym momencie spytała, o jaki jubileusz Uniwersytetu Jagiellońskiego chodzi, bo za czasów jej premierostwa obchodzony był jubileusz, ale ... 630-lecia. Przypomniała też, że od tego czasu, a więc od 1994 roku, w kolejnych latach znacznie zwiększono nakłady inwestycyjne na tej uczelni.

Potwierdzają to liczby. W latach 1994 – 2000 Uniwersytet Jagielloński był jedną z najlepiej finansowanych pod względem inwestycji uczelni w Polsce. Otrzymał 136 mln zł. Lepiej finansowany był tylko Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, który otrzymał 150 mln zł, przy czym kwota ta obejmuje 70 mln zł na Viadrinę w Słubicach, gorzej zaś – Uniwersytet Warszawski, bo w kwocie 116 mln zł. Ponieważ pozostałe uczelnie otrzymały znacznie mniejsze środki, trzy wymienione skonsumowały w tym okresie ok. 40 proc. wydatków inwestycyjnych resortu szkolnictwa wyższego. Mimo to program został zaakceptowany.

[srodtytul]Zmiana VAT nie tylko w Krakowie[/srodtytul]

Przyjęcie programu dało Uniwersytetowi Jagiellońskiemu dodatkowe środki inwestycyjne w latach 2001 – 2010 w wysokości 60 mln zł rocznie. To była sytuacja bez precedensu. Z danych przedstawionych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wynika, że UJ w latach 2001 – 2008 wykorzystał ok. 400 mln zł. Mimo to był w tym okresie zdecydowanie najlepiej finansowanym uniwersytetem w Polsce. Uczelnia ta i dwie kolejne pod względem poziomu finansowania (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytet Wrocławski) skonsumowały w tym okresie ok. 45 proc. środków inwestycyjnych szkolnictwa wyższego.

Należy tu dodać i – nawiązując do wypowiedzi rektora Musioła – podkreślić, że już po 2001 roku środki przeznaczone na realizację programu włączone zostały do wydatków inwestycyjnych całego szkolnictwa wyższego w Polsce. Potwierdzają to kolejne zapisy ustawy budżetowej.

Widać więc, że Uniwersytet Jagielloński już od 15 lat jest na uprzywilejowanej pozycji. I to zanim Sejm zaczął w ogóle rozpatrywać zmiany w programie.

To historia, a teraz do rzeczy. W 2008 roku rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Karol Musioł, widząc jedynie połowiczne wykorzystanie przyznanych środków i nieuchronnie zbliżającą się datę zakończenia programu, określoną ustawowo, wystąpił do minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbary Kudryckiej z wnioskiem o zwiększenie środków na dokończenie realizacji programu, a także znaczące zmniejszenie udziału własnego uczelni i przedłużenie okresu realizacji, uzasadniając to wzrostem VAT oraz przedłużającymi się sprawami dotyczącymi własności gruntów.

Wnioskował o 110 mln zł... i tyle dostał. Rząd po szczegółowej analizie zaproponował uzgodniony z rektorem projekt ustawy zwiększającej wydatki o 110 mln zł, przedłużenie okresu jego realizacji do 2013 roku, przy zmniejszeniu programu o dwa zadania. Zgodził się też na zmniejszenie udziału własnego do symbolicznej kwoty 12 mln zł. Już te warunki budziły duże wątpliwości, bo np. VAT zmienił się nie tylko w Krakowie.

[srodtytul]Kuriozalna decyzja[/srodtytul]

W procedowaniu nad ustawą w Sejmie w ostatniej chwili wprowadzona została przez posłów krakowskiego lobby, ponad podziałami partyjnymi, poprawka zwiększająca środki o dodatkowe 200 mln zł i przedłużająca realizację programu do 2015 roku. Została ona przyjęta przez Sejm niemal jednogłośnie, mimo że nie przedstawiono żadnych konkretnych projektów i kosztorysów. Dla mnie, znającego szczegółowo historię nie jednego, ale dwóch jubileuszy Uniwersytetu Jagiellońskiego, była to decyzja kuriozalna.