Polonia powinna rządzić szkołą

Dobrze się stało, iż Ministerstwo Edukacji Narodowej opracowało na lata 2009 – 2011 Program Rozwoju Oświaty Polskiej za Granicą i Oświaty Polonijnej. [wyimek]Wsparciem dla szkółek polonijnych mogłoby być częstsze kierowanie do nich polskich nauczycieli ze znacznym stażem pracy[/wyimek]

Przeprowadzona w nim analiza pokazuje wiele szans dla szkół polonijnych, ale też precyzuje zagrożenia. Dodałbym do nich jeszcze jedno: zbyt mały wpływ Polonii na składy rad rodziców i tym samym ograniczony zakres kontroli nad wydatkowaniem społecznych pieniędzy (składki rodzicielskie) przez szkoły.

[srodtytul]Prestiż polskiej szkoły[/srodtytul]

W Wiedniu, gdzie byłem dyrektorem Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP, rodzice polonijni potrafili sami określić taki maksymalny poziom odpłatności, który nie drenując nazbyt kieszeni, pozwolił w ostatnim moim roku pracy (1997/1998) na pokrycie 20 proc. kosztów utrzymania szkoły.

Aby taka akcja się udała, przedtem musiały być spełnione pewne oczekiwania rodziców. M.in. oparcie składu rady rodziców na przedstawicielach środowiska polonijnego (mówiono nawet z przekąsem, że to Polonia rządzi Szkołą Polską), zintegrowanie tego środowiska ze szkołą poprzez organizowanie różnych uroczystości (m.in. nadanie jej imienia Jana III Sobieskiego i ufundowanie przez rodziców sztandaru, uroczystości nawiązujące do polskich tradycji rodzinnych), zmiana wystroju szkoły z silnym akcentowaniem jej związków z Polską i skrupulatne rozliczanie się przed radą rodziców z wydatkowania składek na potrzeby placówki.

Jednocześnie udało się przeprowadzić szereg szkoleń rady pedagogicznej nakierowanych na podniesienie jakości kształcenia, wypracować metody pracy z uczniami zdolnymi i słabymi.

Takie działania podnosiły prestiż Szkoły Polskiej (powstał o niej nawet film edukacyjny emitowany wielokrotnie przez polską telewizję), rozwijały stopień jej uspołecznienia oraz umacniały społeczne przekonanie, że jest to wspólna instytucja oświatowa Polaków pracujących czasowo i na stałe za granicą. Rodzice polonijni zrozumieli, że należyta jakość kształcenia i wychowania kosztuje, ale też podkreślali walory pobierania nauki w takiej szkole. Dlatego bez sprzeciwów współuczestniczyli w pokrywaniu wzrastających kosztów jej utrzymania. Zaakceptowali swój udział i – co ważniejsze – swoją odpowiedzialność za współzarządzanie nią.

Mając w pamięci te doświadczenia, uważam, iż należy wciąż rozwijać możliwości przyjmowania do przyambasadzkich szkół i punktów konsultacyjnych jak największej liczby dzieci z rodzin polonijnych. Oczywiście trzeba także do takiego rozwiązania przekonywać samych Polaków, wskazując na możliwość i ważność zarazem zdobywania wykształcenia uregulowanego polskim prawem oświatowym.

Rzecz jasna, musi także wzrosnąć udział finansowy rodziców w utrzymaniu takich jednostek edukacyjnych oraz determinacja w dostosowywaniu dzieci do wymagań określonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Bez tej determinacji trudno będzie bowiem utrzymywać należyty, a choćby i przeciętny poziom kształcenia, o czym dotychczasowa praktyka poucza. Różnice wymagań między szkółkami polonijnymi, stanowiącymi w istocie rodzaj kursów nauczania początkowego, a Szkołą Polską w Wiedniu są – niestety – bardzo wyraźne. Dlatego uważam, że istotnym wsparciem dla szkółek polonijnych na Zachodzie mogłoby być częstsze kierowanie do nich polskich nauczycieli ze znacznym stażem pracy (co najmniej 15 lat), aczkolwiek – co trzeba zaakcentować – nie zawsze rodzicom posyłającym dzieci do takich placówek zależy na osiąganiu poziomu nauczania, który w szkołach ambasadzkich uchodzi zwyczajnie za standard.

Osoby wybierające pozastandardowe i pozasystemowe formy edukacji w języku polskim nie mogą zatem wymagać standardowego (czytaj: pełnego) finansowania takich form. Dlatego uważam, że szkoły polonijne powinny się bardziej starać – poprzez aktywność rodziców – o dofinansowanie ich działalności z kiesy urzędów miast, w których funkcjonują. I to nie tylko dlatego, że budżet polskiego resortu edukacji jest dość skromny, ale z powodu pozasystemowej, lecz rejestrowanej, działalności tych placówek oraz uiszczania podatków przez rodziców uczniów na rzecz państw, w których pracują.