Czas na tanie gwarancje dla firm

O tym, że w gospodarce polskiej nie dzieje się najlepiej, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Jakże często w ostatnich miesiącach prognozy ekonomistów postrzegane jako pesymistyczne okazywały się – w ostatecznym rozrachunku, po zestawieniu z rzeczywistością – spojrzeniem przez lekko zaróżowione okulary. I na pewno nie można jeszcze stwierdzić, mimo bardzo słabego czwartego kwartału, że najgorsze już za nami.

Niedawno Narodowy Bank Polski przedstawił raport pokazujący, że banki po raz kolejny przykręciły kurek z kredytami i nie zamierzają na tym poprzestać – oczekują dalszego zaostrzenia polityki kredytowej. Raport nie pozostawia wątpliwości, że podstawowym tego powodem są obawy o sytuację ekonomiczną. Być może właśnie wkraczamy w zaklęte koło: sytuacja ekonomiczna się pogarsza, więc dostęp do kredytu staje się trudniejszy, a im kredyt mniej dostępny, tym głębsze i dłuższe pogorszenie sytuacji ekonomicznej.

Duży może więcej

Trudne warunki prowadzenia działalności szczególnie dotykają małych i średnich firm. Nawet przy dobrej sytuacji gospodarczej najmniejsze podmioty są traktowane przez banki mniej entuzjastycznie od dużych firm.

Polityka ostrożnego traktowania małych i średnich firm, racjonalna na poziomie pojedynczego banku, nie musi prowadzić do pożądanego rezultatu w skali całej gospodarki

Małe przedsiębiorstwa są mniej przewidywalne, mają krótszą (lub wręcz żadną) historię kredytową, zwykle niewiele zabezpieczeń i trudno dziwić się kredytodawcom, że często patrzą na nie nieco krzywym okiem. W warunkach spowolnienia gospodarczego to spojrzenie staje się jeszcze silniej skrzywione.

Badanie NBP nie pozostawia wątpliwości. Niezależnie czy mówimy o kredycie krótkim, czy długookresowym finansowaniu inwestycji wskaźnik obrazujący planowaną skalę zacieśnienia polityki kredytowej jest w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) o przynajmniej kilkanaście punktów gorszy (to dużo) niż dla większych firm.

Polityka ostrożnego traktowania MSP, racjonalna na poziomie pojedynczego banku, nie musi prowadzić do pożądanego rezultatu w skali całej gospodarki. Kredytujące banki, ponosząc znaczącą większość kosztów nieudanego przedsięwzięcia biznesowego (w postaci niespłaconego kredytu), tylko w niewielkim stopniu partycypują w jego sukcesie (wyrażającym się np. w dodatkowych miejscach pracy lub zapłaconych podatkach). Nie można zatem wykluczyć, że poziom ich zaangażowania jest niższy niż optymalny ze społecznego punktu widzenia. Jeżeli dodamy do tego, że MSP same z siebie często boją się lub nie widzą potrzeby korzystania z finansowania zewnętrznego (w ubiegłym roku wg raportu Pekao tylko jedna na cztery firmy korzystała z finansowania zewnętrznego), otrzymujemy obraz sektora zdanego wyłącznie na własne, często niewielkie zasoby.

Słabe perspektywy

Wróćmy na chwilę do badań NBP. Banki zacieśniły wszystkie warunki udzielania kredytów dla firm, jednak w ostatnim półroczu w największym stopniu dotknięte zostały dwie składowe: wymagane zabezpieczenia i marża dla klientów obarczonych wyższym ryzykiem. Wypisz, wymaluj, adresowane do MSP – klienta potencjalnie ryzykownego, często niedysponującego wystarczającymi zabezpieczeniami.

Badania nad przedsiębiorczością w Polsce wskazują na niską świadomość dostępnych narzędzi finansowych pośród najmniejszych firm

Słaba to perspektywa dla wzrostu. I nie chodzi tu o krótki, kilkumiesięczny horyzont, ale wieloletnie szanse na rozwój gospodarki. Nie przypadkiem tak wiele polityk, czy to na poziomie europejskim, czy w poszczególnych krajach odnosi się do MSP. I nie ogromna liczba MSP (w Polsce to około 1,5 mln firm), czy poziom zatrudnienia (blisko 6 mln osób) stanowi o jego długookresowym znaczeniu dla gospodarki. To właśnie ten sektor jest miejscem, w którym w większości rodzą się przyszłe niezależne, duże firmy, mogące kiedyś stać się motorem krajowej gospodarki. Google, HP czy Microsoft to firmy, które często dosłownie rozpoczynały działalność w garażu, warto zadbać, by ich potencjalni polscy następcy mieli środki na jego wynajęcie.

Projekt wsparcia firm na ostatniej prostej

Są więc powody by pomagać małym firmom i robi się to na różne sposoby. Znaczny udział w wykorzystaniu środków unijnych ma tzw. bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw. Ustawodawstwo, zarówno unijne jak i krajowe, stojące na ogólnej zasadzie, że wszystkie podmioty gospodarcze powinny być traktowane tak samo, czyni wyjątek – dla małych i średnich firm właśnie. Można także próbować likwidować bariery, które powodują, że MSP nie mogą wykorzystać pełni swojego potencjału. Na przykład taką, że bank często postrzega małą firmę jako klienta o niższej wiarygodności. Podobnie jak nie mając środków finansowych możemy je pożyczyć, tak pożyczyć można wiarygodność.