Wolność za cenę wyrzeczeń

Rozmawiamy w kuluarach dorocznego spotkania udziałowców Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Czy jest pan rozczarowany tym, że EBOR, który teoretycznie powinien inwestować tylko w krajach przestrzegających zasad demokracji wielopartyjnej, pluralizmu i gospodarki rynkowej, nie zdecydował się ograniczyć inwestycji w Rosji w ramach sankcji za jej agresję wobec Ukrainy?

Pawło Szeremeta: Przede wszystkim cieszymy się, że EBOR będzie więcej inwestował na Ukrainie. Jeśli zaś chodzi o jego relacje z Rosją, to niespecjalnie mnie one interesują. My nie domagamy się od innych krajów i organizacji, aby pogarszały koniunkturę w Rosji. Naszym celem nie jest szkodzenie Rosji. Chcemy jedynie, aby Rosja przestrzegała Memorandum Budapeszteńskiego z 1994 r., w którym zagwarantowała Ukrainie niepodległość i integralność terytorialną. Zależy nam na tym, aby inni sygnatariusze tego memorandum (USA i Wielka Brytania – red.) robili coś, aby nie stało się ono bezwartościowym świstkiem papieru. Ale co dokładnie, to jest ich sprawa.

Część akcjonariuszy EBOR, m.in. Kanada, uważa ?jednak, że bank powinien ograniczyć swoje zaangażowanie w Rosji. Prezes tej instytucji Suma Chakrabarti tłumaczy jednak, że jej inwestycje popychają Rosję w dobrym kierunku. Zgadza się pan z tym?

Nie wiem, jakie projekty finansuje w Rosji EBOR, ale wierzę prezesowi Chakrabartiemu, że jest tak, jak mówi. Ale powtarzam: chcielibyśmy, aby społeczność międzynarodowa wykorzystała wszystkie narzędzia do nakłonienia Rosji, aby respektowała naszą niepodległość i integralność.

Według najnowszych prognoz EBOR gospodarka Ukrainy skurczy się w tym roku ?aż o 7 proc. Rzeczywiście ?tak głęboka recesja jest możliwa?

Nie sądzę. Będę rozmawiał z głównym ekonomistą EBOR na temat założeń, na których oparto tę prognozę. Nasze przewidywania zakładają, że gospodarka Ukrainy skurczy się o 3 proc. W I kwartale PKB praktycznie się nie zmienił. W tym kwartale też nie widzimy znaczącego pogorszenia sytuacji. Wobec tego, gdyby PKB miał w całym roku załamać się o 7 proc., to w III i IV kwartale musiałby kurczyć się znacznie szybciej. Czyli musiałoby dojść do jakiejś katastrofy. Ja rozumiem, że sytuacja jest bardzo dynamiczna i niepewna, ale nie widzę powodu do takiego pesymizmu. Wierzę, że po wyborach prezydenckich (zaplanowanych na 25 maja – red.) rząd uzyska większą kontrolę nad krajem i wówczas koniunktura się poprawi.

Sądzi pan, że wybory przerwą prorosyjskie demonstracje na wschodzie kraju, bo społeczeństwo odzyska zaufanie do ukraińskich władz?

Jakkolwiek by to brzmiało, Ukraińcy, zwłaszcza z Donbasu, respektują siłę. To, że będziemy mieli prezydenta, który będzie miał kontrolę nad armią, może mieć dla nich duże znaczenie. Nie zapominajmy jednak o tym, że te demonstracje nie są spontanicznymi wystąpieniami ludności. Są prowokowane albo z zewnątrz, albo przez ludzi byłego prezydenta Wiktora Janukowycza, którzy mają sporo pieniędzy. Ci prowokatorzy też mogą otrzeźwieć, jeśli zobaczą, że przeciwstawiają się silnej władzy z solidnym poparciem.

Jakich reform gospodarczych Ukraina potrzebuje najbardziej?

Potrzebne są zmiany w trzech obszarach jednocześnie. Musimy uzdrowić finanse publiczne, zderegulować gospodarkę i uwolnić biznes oraz zbudować silne instytucje – sądy, rząd, ciała antymonopolowe, antykorupcyjne itp. Jak pan widzi, to są reformy, które w Polsce forsował Leszek Balcerowicz. Ukraina część z nich już rozpoczęła.

Jeśli chodzi o uzdrawianie budżetu, to Międzynarodowy Fundusz Walutowy ?zalecił Ukrainie przede wszystkim stopniowe ograniczenie subsydiowania gazu i energii. Nie obawia się pan, że program oszczędnościowy zniechęci Ukraińców do nowych władz i sprowokuje nową falę protestów?