Projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przeszedł parę istotnych modyfikacji podczas prac w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, ale ze względu na jego rządowy charakter trudno spodziewać się większych zmian w parlamencie. Niezależnie jednak od tego, do jakich poprawek jeszcze dojdzie, nowelizacja pozwala przewidzieć główne tendencje w polityce przestrzennej.
Dotychczasowe publikacje przedstawiły najważniejsze założenia nowelizacji, więc wystarczy zaktualizować jej stan po zakończeniu prac w ministerstwie i pierwszym czytaniu w parlamencie. Projekt skierowany do Sejmu różni się od pierwotnej wersji rządowej w kilku istotnych kwestiach, które wpływają na prawa i obowiązki podmiotów administrowanych.
Wszystkich tych podmiotów dotyczą cztery zmiany. Po pierwsze, usunięcie przepisów zmieniających zasady renty planistycznej poprzez obowiązek uiszczania stałej opłaty w wysokości 30 proc. wzrostu wartości nieruchomości niezależnie od jej zbycia. Po drugie, możliwość zakazania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta zagospodarowania terenu w sposób sprzeczny z obowiązującym planem miejscowym. Po trzecie, zwiększenie z 1/2 do 2/3 minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej, która może zostać określona w planie miejscowym, decyzji o lokalizacji celu publicznego lub o warunkach zabudowy w stosunku do wielkości takiej powierzchni określonej w planie ogólnym dla strefy planistycznej w zabudowie śródmiejskiej.
Więksi inwestorzy zainteresowani tzw. zintegrowanymi planami inwestycyjnymi stanowionymi na ich wniosek na podstawie umowy urbanistycznej powinni zwrócić uwagę na wprowadzoną do projektu możliwość uchwalenia takiego planu na terenie objętym już planem miejscowym (który w konsekwencji traci moc) oraz obligatoryjne zobowiązanie w umowie urbanistycznej do realizacji na rzecz gminy inwestycji uzupełniającej. Komisja sejmowa w pierwszym czytaniu ograniczyła się do korekt redakcyjnych i technicznych projektu, ale pozostały jeszcze dwa czytania na posiedzeniach plenarnych Sejmu, a w razie uchwalenia ustawy – prace nad nią w Senacie.
Niezależnie od ostatecznego brzmienia nowelizacji, projektowane zmiany świadczą o rozwoju w polityce przestrzennej kilku ważnych tendencji. Oddziałują one na trzy grupy podmiotów, których dotyczy polityka przestrzenna: organy kształtujące tę politykę, realizujących ją inwestorów i użytkowników korzystających z przestrzeni, zwłaszcza mieszkaniowej. Wspomniane tendencje przejawiają się zwłaszcza w dwóch obszarach projektowanych zmian: w kształtowaniu treści planów ogólnych (które jako akty powszechnie obowiązujące mają zastąpić studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy, a także we współdziałaniu administracji publicznej z inwestorami i użytkownikami przestrzeni.
