Kiedy były właściciel odzyska swój grunt

W obowiązującym stanie prawnym zagadnienie wywłaszczania nieruchomości oraz ich zwrotu jest regulowane przez przepisy [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=175872]ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami[/link] (dalej – u.g.n.). Zasadnicze ramy dla istnienia instytucji wywłaszczenia wyznacza natomiast art. 21 ust. 2 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=77990]Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej[/link], stanowiący, iż dopuszczalne jest ono jedynie na cele publiczne oraz za słusznym odszkodowaniem.

Wywłaszczeniu podlegają nieruchomości (gruntowe, lokalowe oraz budynkowe) położone na obszarach przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na cele publiczne albo dla których wydano decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (art. 112 ust. 1 u.g.n.). Następuje ono na podstawie decyzji administracyjnej wydawanej przez starostę (prezydenta miasta na prawach powiatu – art. 4 pkt 9b1 u.g.n.). Może zostać dokonane jedynie na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz obejmować całość nieruchomości lub tylko jej część.

[srodtytul]Najpierw negocjacje[/srodtytul]

Przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego starosta jest zobowiązany do przeprowadzenia rokowań z właścicielem, użytkownikiem wieczystym, osobą, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe dotyczących nabycia na podstawie umowy praw podlegających wywłaszczeniu.

Istotne z punktu widzenia omawiania instytucji zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jest wskazanie na zasadę przewidzianą w art. 136 ust. 1 u.g.n., zgodnie z którą wywłaszczona nieruchomość nie może być użyta na inny cel niż ten określony w stosownej decyzji o wywłaszczeniu.

[srodtytul]Wniosek byłego właściciela...[/srodtytul]

Zgodnie z art. 136 ust. 2 u.g.n., jeżeli podmiot, na rzecz którego nastąpiło wywłaszczenie, ma zamiar użycia nieruchomości w innym celu niż określony starosta powinien zawiadomić poprzedniego właściciela o tym zamiarze, informując jednocześnie o możliwości ubiegania się o jej zwrot. Termin na złożenie wniosku wynosi trzy miesiące od dnia otrzymania zawiadomienia. Po bezskutecznym upływie terminu uprawnienie do żądania zwrotu wygasa.

Niezależnie od wystąpienia sytuacji wskazanej w art. 136 ust. 2 u.g.n., można wystąpić z żądaniem zwrotu, jeżeli wywłaszczona nieruchomość stała się zbędna ze względu na cel, na jaki została wywłaszczona. Zgodnie z art. 137 u.g.n. wywłaszczoną nieruchomość uznaje się za zbędną ze względu na cel będący podstawą wywłaszczenia, w przypadku gdy:

- pomimo upływu siedmiu lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu lub

- pomimo upływu dziesięciu lat od dnia uprawomocnienia się decyzji nie został zrealizowany cel, ze względu na który zostało dokonane wywłaszczenie.

W tych sytuacjach były właściciel (użytkownik wieczysty) nie jest związany żadnym terminem do złożenia wniosku o zwrot.

[srodtytul]... lub jego spadkobiercy[/srodtytul]

Ponieważ wywłaszczenie polega nie tylko na pozbawieniu prawa własności, lecz także prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego ustanowionego na nieruchomości, należy przyjąć, że podmiotem uprawnionym do żądania zwrotu będzie także każdy podmiot, który został pozbawiony prawa lub którego prawo zostało ograniczone. [b]Potwierdza to wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 kwietnia 2008 roku (sygn. akt K 6/05)[/b], który za niekonstytucyjny uznał przepis art. 136 ust. 6 u.g.n. (utracił moc z 9 kwietnia 2008 r.). Zgodnie ze wskazanym przepisem, nie był dopuszczalny zwrot wywłaszczonej nieruchomości na rzecz byłego użytkownika wieczystego.

Należy podkreślić, że oprócz wywłaszczonych nieruchomości lub ich części w drodze decyzji wydanych na podstawie przepisów u.g.n., można także żądać zwrotu części nieruchomości nabytej przez wywłaszczającego w drodze umowy, zgodnie z art. 113 ust. 3 u.g.n., tj. nieruchomości będącej częścią wywłaszczanej, nienadającej się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele.

Ponadto, zgodnie z art. 216 ust. 1 u.g.n., z żądaniem zwrotu można wystąpić w odniesieniu do nieruchomości nabytych przez Skarb Państwa na podstawie umowy określonej w art. 6 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=96675]ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości[/link] oraz innych ustaw wskazanych w art. 216 ust. 1 i 2 u.g.n.

Uprawnionymi do złożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości są – zgodnie z art. 136 ust. 3 u.g.n. – nie tylko poprzedni właściciel, ale również jego spadkobierca.

[i]Podstawa prawna: