Plac przeznaczony wyłącznie dla ruchu pieszych, cały pełniący rolę chodnika, jest otoczony przez budynki, które należą do różnych osób. Czy właściciele tych nieruchomości odpowiadają tylko za sprzątanie określonej w przepisach części placu, która graniczy z ich posesją? – pyta czytelnik.
Nie. Obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące zapewnienia czystości i porządku określa ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.). Przewidziano w niej m.in., że właściciele nieruchomości muszą zapewnić uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż ich posesji. Za taki chodnik uznaje się wydzieloną część drogi publicznej służącą do ruchu pieszego położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości. Właściciel posesji nie musi sprzątać chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych (art. 5 ust. 1 pkt 4 u.c.p.). Rada gminy nie może zobowiązać właścicieli nieruchomości do uprzątania błota, śniegu i lodu z chodników niezwłocznie, gdyż stanowiłoby to przekroczenie zakresu jej uprawnień (wyrok WSA w Poznaniu z 9 października 2013 r., IV SA/Po 741/13).
Nadzór nad realizacją tego obowiązku sprawuje wójt (burmistrz, prezydent miasta). W razie stwierdzenia jego niewykonania organ ten wydaje decyzję nakazującą uprzątnięcie chodnika przez właściciela nieruchomości (art. 5 ust. 7 u.c.p.).
W przepisach u.c.p. nie określono, jakiej szerokości chodnik przylegający do nieruchomości musi sprzątać właściciel tej posesji. W wyroku z 19 lutego 2010 r. (sygn. IV CSK 369/09) Sąd Najwyższy przyjął, że zobowiązanie kilku podmiotów do utrzymania czystości chodników – bez uregulowania zakresu przestrzennego tego obowiązku – oznacza, że właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości mają obowiązek uprzątania chodników położonych bezpośrednio przy granicy ich nieruchomości, bez względu na szerokość chodnika. W przypadku placu przeznaczonego wyłącznie do ruchu pieszego obowiązek uprzątania całego placu spoczywa na wszystkich właścicielach nieruchomości położonych przy tym placu: każdego w zakresie pasa gruntu takiej samej szerokości przylegającego do jego nieruchomości. Przy braku ustawowego wskazania szerokości pasa bezpośrednio przyległego do nieruchomości, którego sprzątanie obciąża jej właściciela, każda próba określenia szerokości tego pasa w drodze wykładni byłaby niedopuszczalna. Za wynikającą z niesprzątnięcia placu szkodę wyrządzoną osobom trzecim (czyli np. przechodniowi, który przewrócił się na oblodzonym chodniku) właściciele nieruchomości ponoszą solidarną odpowiedzialność.
Sąd Najwyższy zwrócił także uwagę, że zgodnie z art. 20 pkt 4 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (dalej: u.d.p.) utrzymanie nawierzchni chodników należy do zarządcy drogi. Zarządcą dróg gminnych jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, jest prezydent miasta (art. 19 ust. 2 i 5 u.d.p.). Gdyby właściciel nieruchomości dopuścił się czynu polegającego na uchybieniu swemu ustawowemu obowiązkowi oczyszczenia chodnika położonego wzdłuż jego nieruchomości, a zarazem zarządca drogi uchybił swemu obowiązkowi wynikającemu z przepisów u.d.p., to w razie wystąpienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności za czyn niedozwolony zarówno właściciela nieruchomości, jak i zarządcy drogi odpowiadają oni solidarnie za wyrządzoną szkodę (tak również wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 1999 r., sygn. I CKN 1005/97).
