Kiedy sąd nie zgodzi się na rozwód

Orzeczenie rozwodu i separacji jest w myśl art. 56 § 3 k. r. o. niedopuszczalne:

– gdy wskutek rozstania małżonków miałoby ucierpieć dobro ich małoletnich dzieci, tj. do ukończenia 18. roku życia,

– gdy z innych powodów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (rozwód, a także separacja są wówczas niedopuszczalne bez względu na rozkład winy małżonków),

– rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia – chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo odmowa zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

[srodtytul]Odmowa przez wzgląd na dzieci[/srodtytul]

Żaden przepis nie definiuje dobra małoletniego dziecka. Chodzi o jego interesy osobiste, sytuację uczuciową, duchową, a także materialną, o zapewnienie mu prawidłowego w danych warunkach rozwoju fizycznego i duchowego.

Ochrona praw dziecka jest zasadą konstytucyjną i podstawową zasadą prawa rodzinnego. Dlatego sąd musi mieć ją zawsze na względzie przy decydowaniu o rozwodzie albo separacji. Niestety, niejednokrotnie w sytuacji bardzo ostrego konfliktu między rodzicami dobro małoletniego dziecka wręcz wymaga, by rodzice się rozeszli.

Sąd nie może też tracić z oczu interesu małżonków, nawet gdyby np. orzeczenie rozwodu wywołało przejściowo pewne ujemne skutki dla dziecka. Przyjmuje się, że interes rodziców musi zejść na dalszy plan dopiero wtedy, gdy w żadnym razie nie da się pogodzić z interesem dziecka. Oczywiście zawsze sąd dokonuje tych ocen na tle wszystkich okoliczności konkretnej sprawy.

[ramka][b]Przykład[/b]

Rodzice starali się ukryć narastające konflikty małżeńskie przed 11-letnią córka. Gdy ta dowiedziała się, że rodzicie chcą się rozwieść, przeżyła szok.

Nie chce się uczyć, bawić, ma objawy depresji. Rozwód według opinii psychologa rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego jeszcze by ten stan pogłębił. Sąd może odmówić w takiej sytuacji rozwodu, kierując się dobrem dziecka.[/ramka]

[srodtytul]Zasady przyzwoitego postępowania[/srodtytul]

Żaden przepis nie definiuje też zasad współżycia społecznego, które mogą zobowiązywać sąd do odmowy zarówno rozwodu, jak i separacji.

Są to w każdym razie zarówno normy moralne, jak i obyczajowe. Chodzi przede wszystkim o rażącą krzywdę, jakiej doznałby małżonek niewinny wskutek orzeczenia rozwodu. Rozwód nie może sankcjonować złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka i dzieci, nie może rozwiązywać rąk człowiekowi tak postępującemu.

Sądy przy takich ocenach biorą pod uwagę czas trwania małżeństwa, sytuację obojga małżonków, ich wiek, stan zdrowia, zdolność do pracy, no i historię ich małżeństwa. Tak więc np. w jednym z wyroków SN za niezgodne z zasadami moralności uznał żądanie rozwodu przez męża po 30 latach małżeństwa w sytuacji, gdy żona ciężko zachorowała i potrzebowała opieki i otuchy w cierpieniach.

Dla oceny dopuszczalności żądania rozwodu zasadnicze znaczenie mają okoliczności z czasu, gdy rozkład małżeństwa nie był jeszcze trwały i zupełny. Jednakże istotne może się okazać też późniejsze zachowanie małżonków.

W innym [b]orzeczeniu (wyrok z 19 października 1998 r., sygn. II CKN 573/98) SN [/b]stwierdził, że w określeniu: „jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”, może wchodzić w rachubę także interes i dobro współmałżonka i innych osób.

[srodtytul]Brak zgody na rozstanie[/srodtytul]

Mimo braku zgody na rozwód małżonka niewinnego rozwód jest dopuszczalny, jeśli sprzeciw takiej osoby jest w danych okolicznościach sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czyli regułami przyzwoitego postępowania.

Dokonując tej oceny, sąd będzie się kierował nie subiektywnymi odczuciami zwaśnionych, ale tym, czy zachodzą obiektywne powody uzasadniające odmowę.

Trzeba też pamiętać, że odmowa jest prawem małżonka nieponoszącego winy za rozpad małżeństwa. Tak więc zasadniczo tylko wyjątkowo odmowę tę można zakwalifikować jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Sąd w tych ocenach uwzględnić powinien przede wszystkim przyczyny i okoliczności rozkładu małżeństwa.

Istotne jednak może być także to, co zdarzyło się później.

[ramka][b]Przykład[/b]

Wyłącznie winna rozbicia małżeństwa jest żona, bo to jej zdrady były przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego. Mąż opuścił ją z tego powodu 2005 r. Nie godzi się na rozwód. Jednakże żona od 2006 r. pozostaje w trwałym związku, z którego w 2009 r. urodziło się dziecko.

Małżonkowie zaś nie mieli wspólnych dzieci. Może się więc okazać, że mimo sprzeciwu męża żona otrzyma rozwód – ma widoki na nową rodzinę.[/ramka]

W jednym z wyroków SN stwierdził, że brak od lat jakichkolwiek przejawów więzi między małżonkami, nawet jeśli łączy się to z ciągle trwającym subiektywnym poczuciem krzywdy jednego z małżonków, może na tle konkretnych okoliczności uzasadniać przyjęcie, iż odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z kolei w innym wyroku SN uznał, że nie zasługuje na aprobatę odmowa zgody na rozwód, jeśli małżonek jej odmawiający chce tylko zamanifestować swą przewagę nad małżonkiem domagającym się rozwodu i przeszkodzić mu w ułożeniu sobie życia osobistego.

Trzeba zaznaczyć, że odmowa zgody na rozwód małżonka niewinnego jest jego prawem. Co do zasady więc skorzystanie z niego nie może być zakwalifikowane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Domniemanie jest takie, że małżonek niewinny korzysta z niego w sposób zgodny z tymi zasadami. Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może to domniemanie obalić [b](o kwestii winy rozkładu pożycia [link=http://www.rp.pl/artykul/492592.html]czytaj tutaj[/link])[/b].

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-Chociaż należy uszanować prawa strony niewinnej, to jej postawa (niegodzenie się na rozwód mimo upływu czasu) może budzić wątpliwości w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego [b](wyrok SN z 21 listopada 2002 r., sygn. III CKN 665/00)[/b]

-Nieskuteczność odmowy zgody na rozwód małżonka niewinnego nie jest związana z istnieniem szczególnych (tj. wyjątkowych) okoliczności, lecz, zgodnie z art. 56 § 3 k. r. o., takich okoliczności, które (...) czynią ją sprzeczną z zasadami współżycia społecznego [b](wyrok SN z 27 czerwca 2002 r., sygn. IV CKN 1192/00)[/b]