[srodtytul]Podstawowe zasady[/srodtytul]
Przepisy rozporządzeń oparte są na kilku zasadach o fundamentalnym znaczeniu dla systemu koordynacyjnego UE. Na szczególne wyróżnienie zasługują:
[b]ZASADA JEDNEGO USTAWODAWSTWA[/b] – według niej osoba przemieszczająca się po terytorium UE podlega w danym momencie systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego, niezależnie od złożoności sytuacji, w jakiej się znajduje. Oznacza to np. w odniesieniu do określania tzw. właściwego ustawodawstwa, że ubezpieczony w danym okresie odprowadza składki na zabezpieczenie społeczne tylko w jednym państwie UE. Od tej zasady nie ma wyjątków.
[b]ZASADA RÓWNEGO TRAKTOWANIA [/b]– nie pozwala na dyskryminację ze względu na obywatelstwo. Osoby przemieszczające się po UE mają więc te same prawa (w zakresie świadczeń) i te same obowiązki (jeżeli chodzi o uiszczanie składek) wynikające z ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego co jego obywatele.
[b]ZASADA SUMOWANIA[/b] (zakaz kumulacji świadczeń) – nakazuje zliczanie okresów ubezpieczenia, zatrudnienia (wykonywania działalności) i zamieszkania danej osoby w różnych państwach UE przez kraj, który ustala dla niej prawo do konkretnego świadczenia. Wymaga też potraktowania tych okresów jako spełnionych na terytorium tego kraju pod rządami jego wewnętrznych przepisów.
Ma szczególne znaczenie dla osób, które w trakcie swojego życia przemieszczały się po terytorium kilku bądź kilkunastu państw UE i w żadnym z nich mogłyby nie zgromadzić wymaganego okresu ubezpieczenia, aktywności zawodowej bądź zamieszkania.
Aby takie osoby nie nadużywały zasady sumowania, należy ją stosować jedynie w niezbędnym zakresie, tj. o ile jest to konieczne do przyznania prawa do świadczeń mobilnemu ubezpieczonemu oraz pod warunkiem że sumowane w ten sposób okresy się nie pokrywają. Trzeba przy tym pamiętać o zakazie kumulacji świadczeń. Przepisy koordynacyjne nie przyznają bowiem prawa do kilku świadczeń tego samego rodzaju za jeden i ten sam okres ubezpieczenia obowiązkowego.
Podobny cel ma zasada równego traktowania świadczeń, dochodów, okoliczności lub zdarzeń. Nakazuje ona uwzględnić podobne okoliczności lub zdarzenia, jakie mają miejsce w każdym państwie członkowskim, tak jakby miały miejsce na terytorium państwa członkowskiego przyznającego świadczenie, jeżeli tym okolicznościom lub zdarzeniom przypisywane są określone skutki prawne.
[b]ZASADA PRAW NABYTYCH[/b] (eksport świadczeń) – gwarantuje, że osoby przemieszczające się na obszarze UE, osoby pozostające na ich utrzymaniu i osoby pozostałe przy życiu zachowują prawa i korzyści już nabyte i te, które są w trakcie nabywania.
Zatem prawa do świadczeń pieniężnych nabyte na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku państw członkowskich nie mogą doznać żadnego uszczerbku, w szczególności nie mogą zostać obniżone, zmienione, zawieszone lub uchylone z tego powodu, że osoba uprawniona do nich przebywa lub ma miejsce zamieszkania w innym państwie UE niż zobowiązane do wypłaty świadczeń.
Realizacją tej zasady jest np. obowiązek transferu przez ZUS świadczeń osobom zamieszkałym w innym państwie UE niż Polska, które są jednak uprawnione do świadczeń z ZUS.
Nowe przepisy koordynacyjne przewidują możliwość tymczasowego przyznawania świadczeń. To efekt tego, że regulacje dotyczące ustalenia właściwej instytucji, która powinna wypłacić świadczenia pieniężne bądź udzielić świadczeń rzeczowych, są skomplikowane, w związku z czym dochodzi do rozbieżności między instytucjami dwóch lub więcej państw UE, które z nich jest właściwe w danej sprawie.
Taka sytuacja mogłaby doprowadzić do pozbawienia ubezpieczonego świadczenia w całym okresie dochodzenia przez władze ubezpieczeniowe do porozumienia.
Aby tego uniknąć, ubezpieczony, którego sytuacja wymaga dogłębnej analizy przez instytucje ubezpieczeniowe kilku państw, będzie uprawniony do tymczasowego otrzymania świadczeń od instytucji w kraju jego zamieszkania lub – w zależności od przypadku – instytucji, do której wniosek został złożony jako pierwszy.
[srodtytul]Wymiana danych między instytucjami[/srodtytul]
Realizacja koordynacji ubezpieczeniowej między różnymi państwami UE odbywa się przez wymianę danych niezbędnych dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których mają zastosowanie rozporządzenia.
Przekazywanie tych danych następuje bezpośrednio między samymi instytucjami poszczególnych krajów lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych. Muszą to wykonywać właściwe organy i instytucje każdego państwa UE, na których spoczywa obowiązek stosowania ustawodawstwa podlegającego koordynacji, czyli m.in.:
- władza właściwa, tj. minister lub inny organ, któremu podlegają systemy zabezpieczenia społecznego na całym terytorium danego państwa lub jego części; w Polsce jest to minister pracy i polityki społecznej oraz minister zdrowia (w zakresie rzeczowych świadczeń leczniczych),
- instytucje łącznikowe, tj. instytucje uprawnione do bezpośredniego komunikowania się między sobą i do których zwracać się może każda instytucja innego państwa UE i każda osoba zamieszkująca lub przebywająca na terytorium państwa UE we wszystkich sprawach dotyczących stosowania rozporządzeń wspólnotowych; w Polsce są to głównie ZUS i KRUS, a w pewnych przypadkach Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, NFZ, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
- instytucje właściwe, tj. instytucje ustalające prawo i realizujące wypłatę świadczeń; w Polsce są to głównie ZUS (wszystkie jego oddziały, a także oddziały wytypowane, np. oddział ZUS w Opolu, który jest właściwy dla osób mających miejsce zamieszkania w Niemczech, a które ze względu na okres ubezpieczenia w Polsce ubiegają się o polską emeryturę bądź rentę) i KRUS oraz inne instytucje właściwe w odniesieniu do systemów specjalnych, np. Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, Wojskowe Biuro Emerytalne w Warszawie, oddziały NFZ (w odniesieniu do świadczeń rzeczowych związanych z ochroną zdrowia).
Rozporządzenia zawierają kilka zasad dotyczących wymiany i udostępniania danych między instytucjami oraz między osobami zainteresowanymi i instytucjami.
[srodtytul]Obowiązki instytucji i ubezpieczonych[/srodtytul]
Generalnie instytucje mają obowiązek: udostępniania zainteresowanym niezbędnych informacji o zmianach w rozporządzeniach w celu umożliwienia im dochodzenia swoich praw; zapewnienia ochrony w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych; przekazywania informacji zainteresowanym i niezwłocznego wystawiania dla nich dokumentów; podawania przyczyny odmowy przyznania świadczeń, przysługujących środków zaskarżenia i terminu wniesienia odwołania.
Natomiast osoba zainteresowana jest zobowiązana do przekazywania instytucji informacji, dokumentów lub dowodów niezbędnych dla ustalenia jej sytuacji lub sytuacji jej rodziny w celu ustalenia lub utrzymania praw i obowiązków oraz do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa.
Wymiana dokumentów papierowych jest czasochłonna, dlatego ma ją zastąpić forma elektroniczna. W związku z tym wprowadzony zostanie elektroniczny system wymiany danych EESSI (Electronic Exchange of Social Security Information), który umożliwi przesyłanie danych za pomocą standardowych dokumentów elektronicznych (SED).
Nastąpi to najwcześniej po dwuletnim okresie przejściowym, czyli w maju 2012 r. Zakłada się, że przyspieszy to rozpatrywanie wniosków i uprości weryfikację danych, które trafiają do instytucji właściwych i łącznikowych.
Obywatelom będą wydawane dokumenty PD (portable document) potwierdzające uprawnienie do zasiłku lub okresy zatrudnienia danej osoby za granicą. Każda instytucja będzie się posługiwała swoim unikatowym kodem, dzięki któremu będzie można ją zidentyfikować w systemie informatycznym Komisji Europejskiej (dostępnym również dla obywateli). W Polsce wyróżnikiem identyfikującym osobę starającą się np. o świadczenia rodzinne będzie miejsce zamieszkania i numer PESEL.
[srodtytul]Kraj świadczenia pracy[/srodtytul]
Osoba przemieszczająca się po terytorium UE powinna – zgodnie z naczelną zasadą regulacji koordynacyjnych – w danym okresie obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko jednego państwa UE. Nie ma tu znaczenia ilość i miejsca (terytoria państwa) jej aktywności zawodowych ani kraj, w którym ma miejsce zamieszkania.
W którym zatem państwie powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne? Pracownicy i osoby wykonujące pracę na własny rachunek odprowadzają je w państwie, w którym świadczą pracę najemną lub wykonują działalność gospodarczą, niezależnie od miejsca zamieszkania pracownika, siedziby jego pracodawcy czy też miejsca zarejestrowania działalności na własny rachunek. Tak wynika z zasady lex loci laboris (ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy).
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Osoba będąca w Polsce przedsiębiorcą w branży budowlanej podpisała umowę z włoskim kontrahentem na wykonanie usług w budowanym przez tego kontrahenta centrum handlowym w Rzymie.
W takim wypadku, co do zasady, ma zastosowanie włoskie ustawodawstwo w zakresie zabezpieczenia społecznego.
W efekcie polski przedsiębiorca powinien wpłacać składki na ubezpieczenia społeczne do włoskiego systemu w wysokości i trybie określonym przez włoskie przepisy.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 2 [/b]
Obywatel polski, zamieszkały na stałe w Estonii, wykonuje pracę na terytorium Litwy na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w Szwecji.
W tej sytuacji składki na ubezpieczenia społeczne należy opłacać na Litwie, bo to na jej terytorium pracownik fizycznie świadczy pracę.[/ramka]
Praca najemna oznacza pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako praca dla celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego tego państwa członkowskiego, w którym taka praca jest wykonywana.
Również sformułowanie „działalność na własny rachunek” oceniane jest na gruncie przepisów tego państwa członkowskiego, w którym taka działalność ma miejsce. Zatem o tym, czy dany przejaw aktywności jest traktowany jako praca najemna bądź praca na własny rachunek, decydują przepisy poszczególnych państw członkowskich.
Przyjmuje się, że do kategorii „praca najemna” zalicza się nie tylko aktywność zawodową ubezpieczonego zatrudnionego na umowę o pracę, ale i szeroko rozumianą działalność zawodową na rzecz i pod kierownictwem innej osoby w zamian za wynagrodzenie. Do tej kategorii będą zaliczać się też osoby zaangażowane na kontraktach cywilnoprawnych, np. umowie-zleceniu, umowie agencyjnej i podobnych.
Nie zawsze kraj świadczenia pracy będzie tym, w którym dana osoba podlega ubezpieczeniom społecznym. W niektórych przypadkach kluczowa jest siedziba pracodawcy. I tak urzędnik służby cywilnej odprowadzi składki na ubezpieczenia społeczne w państwie członkowskim, jakiemu podlega zatrudniająca go administracja. Podobnie osoba powołana do służby w siłach zbrojnych państwa członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa.
Szczególne zasady wprowadzone zostały również w odniesieniu do pracowników, którzy zostaną tymczasowo skierowani przez swojego pracodawcę do pracy na terytorium innego państwa członkowskiego. Takie skierowanie określane jest przez przepisy koordynacyjne jako delegowanie.
[srodtytul]Delegowanie pracowników[/srodtytul]
Podstawowy wyjątek od ogólnej zasady właściwości ustawodawstwa państwa miejsca wykonywania pracy (i opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne pracowników) dotyczy pracowników delegowanych do pracy w innym państwie.
Pracownik, który normalnie wykonuje pracę w państwie UE i jest delegowany przez pracodawcę do innego kraju w celu wykonywania tam dla niego pracy, nadal podlega ustawodawstwu państwa wysyłającego, w którym jego pracodawca normalnie prowadzi swoją działalność.
Warunek: przewidywany czas takiego oddelegowania nie powinien przekraczać 24 miesięcy i pracownik nie może być wysłany w celu zastąpienia innej osoby.
Możliwość utrzymania ustawodawstwa kraju stałego zatrudnienia dotyczy również pracowników zatrudnionych wyłącznie w celu ich oddelegowania. Warunkiem w takim wypadku jest, aby pracownik bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlegał już ubezpieczeniom społecznym w państwie wysyłającym, w którym siedzibę ma jego pracodawca. Wymóg ten jest spełniony w świetle decyzji Komisji Administracyjnej nr A2, jeżeli pracownik przez co najmniej miesiąc podlegał ubezpieczeniom w państwie wysyłającym.
Co ważne, zatrudnienie u każdego pracodawcy w kraju wysyłającym, u którego podlegał ubezpieczeniom, spełnia ten wymóg. Nie jest zatem konieczne, aby pracownik przed oddelegowaniem przez miesiąc był ubezpieczony u tego pracodawcy, który go kieruje do pracy w innym kraju członkowskim.
Co więcej, nawet osoby niezatrudnione, ale ubezpieczone z innego tytułu (np. emeryci czy studenci) mogą utrzymać przynależność do rodzimego systemu ubezpieczeń społecznych w przypadku oddelegowania, jeśli bezpośrednio przed jego rozpoczęciem mają przynajmniej miesięczny okres ubezpieczenia.
Jeżeli natomiast okres ubezpieczenia przed oddelegowaniem pracownika z państwa wysyłającego do państwa przyjmującego jest krótszy niż miesiąc, to uznanie, czy ten warunek został spełniony, zależy od indywidualnej oceny danego przypadku dokonywanej przez właściwą instytucję ubezpieczeniową.
[ramka][b]Przykład 3[/b]
Polska spółka 1 lipca 2010 r. zatrudniła nowego pracownika, który wykonuje na jej rzecz pracę w Polsce. Zatem nowo przyjęty od tej daty podlega ubezpieczeniom w Polsce.
Od 1 października ma on zostać wysłany do pracy na terytorium Belgii na okres 24 miesięcy. Jeżeli nie jest wysyłany, by zastąpić inną osobę, nadal podlega polskiemu ustawodawstwu.[/ramka]
Aby można mówić o oddelegowaniu pracowników, muszą być spełnione warunki po stronie pracodawcy i pracownika. I tak oddelegowanie pracownika za granicę jest możliwe, jeżeli pracodawca prowadzi normalną działalność w państwie wysyłającym. Z kolei aby pracodawca mógł być uznany za „prowadzącego normalnie działalność” w państwie wysyłającym, powinien w tym państwie prowadzić znaczną część swojej działalności, w zakresie jednak innym niż tylko działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym (administracja przedsiębiorstwa).
Zgodnie z decyzją Komisji Administracyjnej nr A2 z 12 czerwca 2009 r. w sprawie wykładni art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym (2010/C, 106/2) te wymagania muszą być rozpatrywane w odniesieniu do specyficznych cech każdego pracodawcy i do rzeczywistego charakteru prowadzonej działalności.
W ocenie, czy pracodawca może być uznany za „prowadzącego znaczną część działalności” w państwie wysyłającym, właściwa instytucja ubezpieczeniowa bierze pod uwagę w szczególności:
- miejsce, w którym przedsiębiorstwo ma zarejestrowaną siedzibę i administrację,
- ilość zatrudnionego personelu administracyjnego pracującego w państwie, w którym pracodawca ma siedzibę, oraz w drugim państwie, do którego oddelegowuje pracowników,
- miejsce, w którym rekrutowani są pracownicy delegowani i gdzie zawierana jest większość umów z kontrahentami,
- ilość umów zawieranych z kontrahentami w państwie wysyłającym i państwie oddelegowania,
- prawo mające zastosowanie do umów zawartych przez przedsiębiorstwo z pracownikami i z klientami,
- wielkość obrotów w odpowiednio określonym okresie w państwie wysyłającym i państwie przyjmującym.
Po stronie pracownika wytyczne z decyzji Komisji Administracyjnej nr A2 wymagają przede wszystkim, aby w okresie oddelegowania do innego państwa nadal wykonywał pracę na rzecz swojego pracodawcy i pod jego kierownictwem.
Dla potwierdzenia, że pracownik nadal podlega zwierzchnictwu pracodawcy delegującego, należy przeanalizować m.in.:
- odpowiedzialność za rekrutację i prawo do rozwiązania umowy o pracę,
- umowę o pracę (kto jest jej stroną),
- wynagrodzenie – do kogo kierowane jest roszczenie z tytułu stosunku pracy (niezależnie od ewentualnych umów między pracodawcą w państwie wysyłającym a przedsiębiorstwem w państwie zatrudnienia dotyczących wynagradzania pracowników),
- prawo do określenia charakteru pracy.
[ramka][b]Przykład 4[/b]
Francuska spółka farmaceutyczna działająca we Francji skierowała swojego pracownika do pracy w niemieckim przedsiębiorstwie. Na okres oddelegowania łączący ich stosunek pracy został zawieszony. W tym czasie pracownik związał się umową o pracę z niemieckim przedsiębiorstwem, które ustaliło jego zakres obowiązków i wysokość należnego wynagrodzenia.
Po sześciu miesiącach pracy jako specjalista pracownik dostał awans na menedżera, premię i podwyżkę od niemieckiego szefa. W kwestie zarządzania zakresem obowiązków pracownika, jego służbowym zaszeregowaniem czy też wynagrodzeniem nie ingerował jego „uśpiony” pracodawca we Francji.
W takim wypadku nie można mówić o oddelegowaniu, ponieważ ustała więź między pracodawcą z państwa wysyłającego i pracownikiem. Dlatego też składki za pracownika powinny być opłacane w Niemczech, to jest w państwie, gdzie świadczona jest praca.[/ramka]
Możliwość podlegania ustawodawstwu kraju wysyłającego występuje, gdy pracownik zostanie skierowany do przedsiębiorstwa w państwie przyjmującym, a następnie zostanie oddelegowany do innego przedsiębiorstwa lub innych przedsiębiorstw w tym samym kraju.
W takim wypadku podstawowym i decydującym elementem jest, aby praca była nadal wykonywana w imieniu i na rzecz przedsiębiorstwa z państwa wysyłającego. Wtedy taka praca za granicą będzie nadal spełniała warunki oddelegowania w rozumieniu komentowanych rozporządzeń.
[ramka][b]Przykład 5[/b]
Polskie przedsiębiorstwo budowlane prowadzi prace na rzecz kontrahenta z Barcelony. Dlatego oddelegowało tymczasowo do pracy w Hiszpanii swoich pracowników. Ale że prace w Barcelonie zakończą się przed przewidywanym terminem, oddeleguje ich do pracy u innego swojego kontrahenta, tym razem z Madrytu.
Mimo zmiany przedsiębiorstwa w państwie przyjmującym pracownicy wykonujący pracę na zlecenie polskiego pracodawcy nadal będą podlegać polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.[/ramka]
W wielu przedsiębiorstwach oddelegowania ze względu na charakter działalności następują bezpośrednio jedno po drugim do różnych państw. Należy przy tym pamiętać, że każde z nich stanowi nowe oddelegowanie.
[ramka][b]Przykład 6[/b]
Pracownik został oddelegowany przez polskie przedsiębiorstwo na 24 miesiące do Hiszpanii. W tym czasie podlegał polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych. Bezpośrednio po powrocie do Polski pracodawca wysłał go ponownie do pracy za granicę, tym razem do Belgii, także na 24 miesiące.
Jeżeli zostaną spełnione warunki oddelegowania po stronie pracodawcy i pracownika, pracodawca będzie mógł się ubiegać o to, aby pracownik podczas pracy w Belgii nadal podlegał polskiemu ustawodawstwu, a co za tym idzie – aby składki za niego były wpłacane do ZUS.[/ramka]
Inaczej sytuacja wygląda, jeżeli chodzi o skierowanie do pracy tego samego pracownika, do tego samego zagranicznego przedsiębiorstwa przez tego samego pracodawcę w kraju wysyłającym.
W takim wypadku niezbędna jest co najmniej dwumiesięczna przerwa od daty zakończenia poprzedniego okresu oddelegowania, zanim instytucja ubezpieczeniowa w kraju wysyłającym będzie mogła potwierdzić, że pracownik nadal podlegać będzie jej systemowi zabezpieczenia społecznego.
[b]- Czy okresy oddelegowania odbyte pod rządami starych rozporządzeń mają jakikolwiek wpływ na ustalanie obecnego maksymalnego 24-miesięcznego okresu oddelegowania?[/b]
Nowe rozporządzenia nie zawierają żadnych przepisów przejściowych w tym zakresie.
Jednak wskazówki są w decyzji Komisji Administracyjnej nr A3 z 17 grudnia 2009 r. w sprawie sumowania nieprzerwanych okresów delegowania przebytych na podstawie rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (2010/C 149/04).
Wynika z nich, że wszystkie okresy delegowania przebyte na podstawie rozporządzenia 1408/71 mają być uwzględniane przy obliczaniu nieprzerwanego okresu delegowania na mocy nowego rozporządzenia, tak aby całkowity okres takiego nieprzerwanego delegowania przebyty na podstawie obydwu rozporządzeń nie przekraczał dwóch lat.
[ramka][b]Przykład 7[/b]
Pracownik w związku z oddelegowaniem do pracy w Grecji uzyskał poświadczenie formularza E101 na podstawie rozporządzenia nr 1408/71 na okres od 1 września 2009 do 30 lipca 2010 i podlegał ustawodawstwu polskiemu.
W razie przedłużenia oddelegowania o rok trzeba będzie zsumować oba pobyty do 24 miesięcy. Oznacza to, że pracodawca w tym wypadku uzyska dla pracownika poświadczenie formularza A1 w trybie dotyczącym pracowników delegowanych do 31 sierpnia 2011 r.[/ramka]
Pracownicy, którym powierzone są np. obowiązki regionalne, często regularnie wykonują pracę na terytorium dwóch bądź więcej państw członkowskich. Jednak składki na zabezpieczenie społeczne nadal powinny być odprowadzane do systemu jednego tylko kraju. Którego? Na to pytanie odpowiadają reguły dotyczące wykonywania pracy na terytorium kilku państw.
[srodtytul]Wykonywanie pracy w kilku państwach[/srodtytul]
Dla pracowników, którzy normalnie wykonują pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, określono odrębne zasady w zakresie określenia państwa, w którym są zobowiązani opłacać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.
Za nich, co do zasady, powinny być odprowadzane składki w państwie, w którym mają miejsce zamieszkania, pod warunkiem że wykonują w tym państwie znaczną część swojej pracy. Jeżeli pracownicy nie wykonują znacznej części pracy w państwie, w którym mają miejsce zamieszkania, wtedy składki powinny być opłacane w państwie, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności ich pracodawcy.
Dla określania ustawodawstwa właściwego, a co za tym idzie prawidłowego określenia państwa, w którym mają być opłacane składki, należy brać pod uwagę wiele kryteriów, w tym miejsce zamieszkania pracownika, jego osobę i charakter pracy.
Za osobę, która „normalnie wykonuje pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich”, uważa się w szczególności tego, kto:
- wykonując pracę w jednym państwie, jednocześnie świadczy odrębną pracę w jednym lub kilku innych państwach UE, i to niezależnie od czasu trwania i charakteru tej odrębnej pracy,
- w sposób stały i ciągły wykonuje na zmianę kilka rodzajów pracy, z wyjątkiem pracy o charakterze marginalnym, w dwóch lub więcej państwach członkowskich, niezależnie od częstotliwości takiej zamiany czy też jej regularnego charakteru.
Wątpliwości budzi określenie „pracy marginalnej”, odmiennie rozumiane w różnych państwach. Przykładowo niektóre za taką uznają pracę wykonywaną raz w miesiącu w danym kraju, a inne nie odmawiają jej charakteru pracy sensu stricto.
Za „znaczną część pracy najemnej” wykonywaną w danym państwie uważa się natomiast znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej wykonywanej w tym państwie, z tym że nie musi to być największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy najemnej jest wykonywana w danym państwie, trzeba uwzględnić kryteria czasu pracy lub wynagrodzenia.
W ramach ogólnej oceny spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 proc. tych kryteriów będzie wskazywać, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie UE. Wówczas osoba pracująca na rzecz jednego pracodawcy w kilku państwach będzie podlegała systemowi ubezpieczeniowemu państwa, w którym znajduje się jego siedziba.
[ramka][b]Przykład 8[/b]
Obywatel polski, mieszkający w Polsce, jest zatrudniony w węgierskim przedsiębiorstwie z siedzibą w Budapeszcie. Swoje obowiązki wykonuje w Polsce i Czechach. Jego czas pracy jest rozłożony równomiernie między oba te kraje, co ma odzwierciedlenie w jego wynagrodzeniu.
Zatem obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne powinny być opłacone w Polsce ze względu na spełnienie warunku wykonywania znacznej części pracy w miejscu zamieszkania pracownika, czyli w Polsce.[/ramka]
Pod rządami starych rozporządzeń wystarczające dla utrzymania ustawodawstwa kraju zamieszkania przez pracownika multiregionalnego było wykonywanie jedynie części jego pracy w tym kraju. W praktyce przyjmowało się, że jeden dzień roboczy w miesiącu przepracowany w kraju zamieszkania ubezpieczonego spełni powyższy wymóg.
Nowe przepisy wymagają jednak dłuższego czasu pracy na terytorium kraju zamieszkania (25 proc.). Dzięki przepisom przejściowym osoba, która aktualnie wykonuje pracę na terytorium kilku państw członkowskich dla jednego pracodawcy, w tym w kraju swojego zamieszkania, może zależnie od okoliczności, w jakich taka praca jest wykonywana, wybrać system ubezpieczenia społecznego, do którego chce wpłacać składki.
[ramka][b]Przykład 9[/b]
Pan Marek jest zatrudniony przez niemiecką firmę konsultingową jako dyrektor generalny. Regularnie świadczy pracę w pięciu krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski, gdzie znajduje się jego miejsce zamieszkania.
Średnio pracuje w Polsce dwa dni robocze w każdym miesiącu, a resztę czasu spędza w pozostałych krajach. Na gruncie starych przepisów właściwym ustawodawstwem w zakresie zabezpieczenia społecznego dla pana Marka była Polska, ale dziś nie spełnia on już wymogu wykonywania znacznej części pracy w kraju swojego zamieszkania.
Zatem to ustawodawstwo niemieckie (kraj siedziby jego pracodawcy) stało się właściwe. Korzystając jednak z przepisów przejściowych, pan Marek może nadal kontynuować opłacanie składek do ZUS, jeżeli taka będzie jego wola.
Przynależność do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych może trwać tak długo, jak długo sytuacja pana Marka pozostanie niezmieniona, nie dłużej jednak niż dziesięć lat. Pan Marek może też wybrać przejście do niemieckiego systemu zabezpieczeń społecznych.[/ramka]
Spełnienie warunku znacznej części pracy ocenia się tylko wówczas, gdy praca wykonywana jest przez pracownika na rzecz jednego przedsiębiorstwa w dwóch lub kilku państwach. Kwestii tej nie bada się natomiast, gdy osoba jest zatrudniona przez różne przedsiębiorstwa w różnych państwach członkowskich. Wtedy zawsze decyduje ustawodawstwo miejsca zamieszkania tej osoby i w tym państwie opłaca się składki.
[ramka][b]Przykład 10[/b]
Obywatelka włoska, zamieszkała w Rzymie, jest zatrudniona we włoskiej firmie telekomunikacyjnej. Jednocześnie pracuje na rzecz austriackiej firmy na terytorium Austrii.
W takim wypadku podlega włoskiemu systemowi ubezpieczeń, bo we Włoszech ma miejsce zamieszkania.[/ramka]
[srodtytul]Przeniesienie działalności za granicę[/srodtytul]
Co do zasady osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega systemowi zabezpieczenia społecznego w kraju, w którym taką działalność fizycznie wykonuje. Może się jednak zdarzyć, że zdecyduje się tymczasowo przenieść swoją działalność do drugiego państwa UE. Wówczas – pod pewnymi warunkami – będzie mogła nadal podlegać ustawodawstwu pierwszego kraju.
Ta konstrukcja dotyczy tylko osób, które:
- normalnie wykonują działalność jako osoby pracujące na własny rachunek w danym państwie, a które udają się do innego państwa członkowskiego, aby tymczasowo wykonywać podobną działalność, i
- podlegają nadal systemowi ubezpieczeń państwa wysyłającego, gdzie normalnie prowadzą swoją działalność, pod warunkiem że przewidywany czas przeniesienia ich działalności za granicę nie przekracza 24 miesięcy.
[ramka][b]Przykład 11[/b]
Obywatel austriacki, prowadzący na terytorium Austrii działalność na własny rachunek, uzyskał zlecenie we Francji na wykonanie konstrukcji stalowych w okresie dziesięciu miesięcy.
Mimo to będzie mógł nadal opłacać składki na ubezpieczenia społeczne w Austrii w okresie czasowego wykonywania zlecenia na terytorium Francji.[/ramka]
Aby kontynuować opłacanie składek na obowiązkowe ubezpieczenia w państwie, z którego przedsiębiorca przenosi czasowo swoją działalność, musi on być uznany za osobę, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek. Oznacza to osobę, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium danego państwa, w którym ma swoją siedzibę.
Taki przedsiębiorca musi prowadzić działalność co najmniej dwa miesiące przed dniem, od którego zamierza przenieść działalność za granicę, zanim wystąpi z wnioskiem o możliwość opłacania składek nadal w kraju swojej siedziby. Nie może także przez cały okres prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie stracić uprawnień pozwalających mu na powrót i kontynuowanie działalności w państwie swoje siedziby.
W tym zakresie, w ocenie kondycji przedsiębiorcy zgodnie ze wskazówkami zawartymi w decyzji Komisji Administracyjnej nr A2, uwzględnia się takie kryteria, jak: posiadanie pomieszczeń biurowych do prowadzenia działalności na własny rachunek w państwie siedziby, wypełnianie obowiązków podatkowych, utrzymanie niezbędnych uprawnień zawodowych i numerów identyfikacyjnych (np. VAT), członkostwo w gremiach skupiających osoby ze swojej branży w państwie siedziby (np. izby handlowe, organizacje zawodowe).
Kryterium pozwalającym natomiast na określenie, czy działalność, którą będzie wykonywał przedsiębiorca poza państwem swojej siedziby, jest działalnością podobną, jest rzeczywisty jej charakter, a nie uznanie jej przez inne państwo jako pracy najemnej lub pracy na własny rachunek.
[ramka][b]Przykład 12[/b]
Obywatel francuski, na stałe zamieszkały w Paryżu, prowadzi działalność gospodarczą we Francji jako tłumacz literatury iberoamerykańskiej. Decyduje się jednak przenieść swoją działalność tymczasowo do Austrii i świadczyć tam pracę jako malarz.
W tym wypadku działalność nie zostanie uznana za działalność „podobną”, ponieważ ta wykonywana w Austrii nie będzie miała podobnego charakteru do tej prowadzonej we Francji. Ta osoba nie uzyska więc poświadczenia formularza A1. W konsekwencji będzie podlegała austriackiemu ustawodawstwu.[/ramka]
[srodtytul]Działalność w kilku państwach[/srodtytul]
Dla przedsiębiorców, którzy ze względu na charakter prowadzonej działalności wykonują normalnie pracę na własny rachunek na terytorium kilku państw, również określono, w którym z nich mają opłacać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.
I tak jeżeli wykonują znaczną część pracy w państwie swojego zamieszkania, wtedy w tym państwie są zobowiązani je opłacać. Jeżeli natomiast nie mieszkają w państwie, w którym wykonują znaczną część pracy, wówczas składki odprowadzają do systemu zabezpieczenia społecznego państwa, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla ich działalności.
[ramka][b]Przykład 13[/b]
Obywatel francuski, zamieszkały w Marsylii, w ramach zarejestrowanej we Francji działalności gospodarczej świadczy od wielu lat usługi w zakresie aranżacji wnętrz we Francji i w krajach Beneluksu. Ponieważ zasadniczą część zleceń wykonuje na terenie Francji, tu musi też płacić składki. [/ramka]
Znaczna część działalności oceniana jest przede wszystkim pod względem ilościowym. Bierze się przy tym pod uwagę takie kryteria, jak wielkość obrotów przedsiębiorcy w danym państwie, ilość czasu pracy tam spędzonego, ilość wykonywanych usług lub wielkość dochodów.
Te wymogi powinny być spełnione w proporcji co najmniej 25 proc. w danym państwie, aby uznać działalność za prowadzoną w danym państwie członkowskim w znacznej części.
Jeżeli próg 25 proc. nie jest spełniony, należy zidentyfikować państwo, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla działalności osoby wykonującej pracę na własny rachunek, bo w nim samozatrudniony powinien odprowadzać składki.
Określenie „centrum zainteresowania” dla działalności osoby wykonującej pracę na własny rachunek ocenia się z uwzględnieniem wszystkich aspektów jego działalności. Bierze się więc pod uwagę, gdzie normalnie prowadzona jest działalność, jej zwyczajowy charakter (obejmujący określony zakres usług) i okres jej wykonywania.
Ponadto ocenia się ilość wykonywanych usług i chęć prowadzącego działalność do jej kontynuowania w przyszłości po okresie tymczasowej pracy za granicą.
[ramka][b]Przykład 14[/b]
Obywatel francuski, zamieszkały w Nicei, prowadzi działalność na własny rachunek w zakresie konserwacji zabytków basenu Morza Śródziemnego na terytorium Francji, Włoch i Grecji. Ze względu na dużą ilość zleceń we Włoszech ponad połowę czasu pracy (co ma również odniesienie do wynagrodzenia) spędza we Włoszech.
Tam też, ze względu na duże zainteresowanie i w celu pozyskania nowych zleceń, organizuje częste spotkania, głównie z przedstawicielami samorządów miast odpowiedzialnych za konserwację zabytków. W rezultacie swoich dotychczasowych działań uzyskał zlecenia od kilku miast toskańskich i w ciągu przyszłych dwóch lat będzie prowadził swoją działalność niemal wyłącznie we Włoszech.
Tu też chce ostatecznie przenieść swoją działalność. W tym też celu kupił dom i atelier we Florencji. W związku z tym że przedsiębiorca nie wykonuje znacznej części pracy w państwie zamieszkania, składki wpłaca do systemu zabezpieczenia społecznego państwa, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jego działalności. Dla niego są to Włochy.[/ramka]
[srodtytul]Praca i działalność równocześnie[/srodtytul]
Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w państwie, w którym wykonuje pracę najemną. Tu płaci składki zarówno od wynagrodzenia, jakie otrzymuje z pracy najemnej, jak i z tytułu prowadzonej działalności na własny rachunek.
[ramka][b]Przykład 15[/b]
Obywatel Niemiec, zamieszkały w Berlinie i tam wykonujący pracę na podstawie zatrudnienia u niemieckiego pracodawcy, jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w Polsce. Jest więc zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pracy najemnej i działalności gospodarczej w Niemczech. [/ramka]
Gdy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą w jednym lub w kilku państwach członkowskich a dodatkowo wykonuje pracę najemną na terytorium co najmniej dwóch państw członkowskich, powinna opłacać składki według zasad dotyczących osób normalnie wykonujących pracę najemną na terytorium dwóch lub kilku państw.
Oznacza to, że reguluje je w państwie, w którym:
- jej pracodawca ma siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności, jeżeli sama nie wykonuje znacznej część pracy w państwie miejsca zamieszkania, lub
- ma miejsce zamieszkania, jeżeli w tym państwie wykonuje również znaczną część swojej pracy lub gdy jest zatrudniona przez pracodawców mających siedzibę na terytorium różnych państw członkowskich.
[ramka][b]Przykład 16[/b]
Obywatel francuski, zamieszkały w Paryżu, wykonuje swoją pracę we Francji, Belgii i Luksemburgu. Z tego zdecydowaną większość czasu pracy spędza w Luksemburgu, gdzie znajduje się również siedziba jego pracodawcy.
Dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą w Niemczech. Składki powinien opłacać do luksemburskiego systemu zabezpieczenia społecznego, bo w państwie miejsca zamieszkania (Francja) nie wykonuje znacznej części pracy.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 17[/b]
Portugalski przedsiębiorca, zamieszkały na stałe w Hiszpanii, prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Portugalii i Hiszpanii. Jest również zatrudniony na terytorium Hiszpanii przez pracodawcę z siedzibą w Sewilli oraz w Niemczech przez niemieckiego pracodawcę.
W związku z dużą ilością zleceń w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonuje swoje obowiązki głównie w Portugalii. Jego obowiązki pracownicze koncentrują się natomiast na terytorium Niemiec. Niezależnie jednak od powyższego osoba ta będzie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Hiszpanii, tam znajduje się bowiem jej miejsce zamieszkania.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 18[/b]
Polski przedsiębiorca zamieszkały w Warszawie prowadzi działalność w zakresie instalacji sanitarnych równolegle w Polsce, Słowacji i na Węgrzech, z czego zdecydowana większość zleceń i czasu jego działalności dotyczy Polski.
Dodatkowo jest zatrudniony w polskim przedsiębiorstwie i wykonuje swoją pracę na terytorium Polski.
Składki powinien opłacać do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, ponieważ tu wykonuje pracę najemną. Na gruncie polskich przepisów powstaje natomiast zbieg tytułów do ubezpieczenia. W rezultacie z tytułu wykonywanej pracy musi płacić składki w pełnej wysokości z każdego rodzaju ryzyka.
Od przychodu z działalności gospodarczej obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne nie odprowadza (o ile podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy nie jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia), ale ubezpieczenie zdrowotne – tak.[/ramka]
[srodtytul]Szczególne reguły[/srodtytul]
Rozporządzenie 883/2004 wprowadziło szczególne reguły podlegania ubezpieczeniom dotyczące oprócz pracowników i osób pracujących na własny rachunek także innych grup pracowników, w tym m.in. urzędników służby cywilnej i marynarzy.
W odniesieniu do urzędników służby cywilnej jego przepisy określają, że podlegają oni ustawodawstwu państwa, którego administracja ich zatrudnia. Należy pamiętać, że urzędnikiem w Polsce jest osoba, która pracuje lub pełni funkcję w administracji publicznej. Do tej grupy zaliczamy urzędników służby cywilnej, pracowników administracji państwowej lub samorządowej itd.
Polscy urzędnicy są objęci powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych. Część jednak z nich, w tym prokuratorzy, sędziowie oraz funkcjonariusze: policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i żołnierze zawodowi, objęta jest specjalnym systemem zabezpieczenia społecznego.
[ramka][b]Przykład 19[/b] Pracownik Ministerstwa Gospodarki został oddelegowany na dwa lata do misji ekonomicznej Ambasady RP w Lizbonie. W tym czasie podlega polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych, ponieważ jest zatrudniony w polskiej administracji. Nie zmieni tego, nawet jeśli zacznie dodatkowo wykonywać inną pracę najemną lub działalność na własny rachunek np. w Hiszpanii.[/ramka] Rozporządzenie 883/2004 odnosi się również do marynarzy. W tym zakresie wykonywanie pracy najemnej czy na własny rachunek na pokładzie statku na morzu pod banderą państwa UE uważane jest za pracę wykonywaną w tym państwie (zasada państwa bandery). Zatem zgodnie z zasadami przewidzianymi w prawie tego państwa będzie trzeba opłacać obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Jest jeden wyjątek, który dotyczy osoby zatrudnionej na pokładzie statku pod banderą państwa UE, która otrzymuje wynagrodzenie od przedsiębiorstwa lub kogoś mającego siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności w innym państwie UE niż państwo bandery statku. Wówczas taka osoba podlega ustawodawstwu państwa swojego pracodawcy, jeżeli tam mieszka. W takim wypadku to przedsiębiorstwo lub wypłacający wynagrodzenie uważani są za pracodawcę. [ramka][b]Przykład 20[/b] Obywatel włoski, zamieszkały na stałe w Mediolanie, świadczy pracę w rzymskim przedsiębiorstwie, które wysyła go do pracy na okres 15 miesięcy na statku pływającym pod portugalską banderą. W tym wypadku mają zastosowanie włoskie przepisy prawne o zabezpieczeniu społecznym, a nie przepisy portugalskie, mimoże statek pływa pod tą banderą.[/ramka] Rozporządzenie 883/2004 nie traktuje natomiast w sposób szczególny osób zatrudnionych w transporcie międzynarodowym, tak jak to czyniły poprzednio obowiązujące rozporządzenia o koordynacji systemów zabezpieczenia. Zatem pracownicy firm transportowych (lądowych, powietrznych i żeglugi śródlądowej) są traktowani na zasadach ogólnych odnoszących się do pracowników najemnych. Podlegają więc ustawodawstwu państwa, w którym znajduje się ich miejsce zamieszkania, jeśli w tym państwie wykonują znaczną część swojej pracy. Gdy nie spełniają warunku znacznej części pracy w państwie swojego miejsca zamieszkania, podlegają ubezpieczeniom społecznym w państwie, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego ich przedsiębiorstwa. Jeżeli jednak taki pracownik wykonywałby pracę na rzecz dwóch lub większej liczby pracodawców posiadających siedziby lub miejsce wykonywania działalności w dwóch różnych państwach UE, to podlega ubezpieczeniu społecznemu w państwie swojego miejsca zamieszkania nawet wtedy, gdy nie wykonuje tam żadnej pracy. [ramka][b]Przykład 21[/b] Hiszpan, na stałe zamieszkały w Bordeaux we Francji, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w hiszpańskim przedsiębiorstwie żeglugowym, które obsługuje przewozy towarów między Francją a Niemcami. Ze względu na specyfikę obsługiwanej trasy żeglugowej ok. 80 proc. jego czasu pracy i wynagrodzenia odpowiada pracy wykonywanej we Francji. Przedsiębiorstwo nie ma stałego przedstawicielstwa ani oddziału we Francji. Pracownik podlega zatem francuskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych, bo w państwie swojego zamieszkania (Francja) wykonuje znaczną część swojej pracy.[/ramka] [srodtytul]Procedura administracyjna[/srodtytul] Komentowane rozporządzenia spowodowały także zmianę procedur obsługi administracyjnej przez właściwe instytucje ds. ubezpieczeń w państwach obowiązywania przepisów. W Polsce jednostką właściwą w zakresie realizacji postanowień rozporządzeń jest ZUS i jego jednostki terenowe. Działalność tego urzędu polega w dużej mierze na ocenie wniosków o podleganie polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych oddelegowanych za granicę pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek, a co za tym idzie dopuszczenie możliwości opłacania za nich składek w Polsce. W celu potwierdzenia prawa do opłacania składek w Polsce ZUS dokonuje poświadczenia odpowiednich formularzy. Osoba mająca poświadczony przez ZUS formularz jest zwolniona w okresie oddelegowania z opłacania składek za granicą, gdzie tymczasowo świadczy pracę lub prowadzi działalność na własny rachunek. Dokument taki ma szczególne znaczenie za granicą w razie kontroli ze strony miejscowych instytucji ds. ubezpieczeń. Zabezpiecza on zarówno pracodawcę delegującego pracownika do pracy za granicą, jak i osobę prowadzącą działalność na własny rachunek przed roszczeniami o zapłatę składek w miejscu wykonywania obowiązków. [srodtytul]Formularz A1[/srodtytul] Podstawowy okres, w którym osoba pracująca tymczasowo za granicą jako pracownik najemny bądź osoba wykonująca pracę na własny rachunek może podlegać ustawodawstwu państwa, w którym jej pracodawca bądź ona sama normalnie prowadzi działalność, wynosi obecnie 24 miesiące. Na ten czas właściwa jednostka ZUS (odpowiednio oddział lub inspektorat) może wystawić zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego, mającym zastosowanie do osoby uprawnionej, tj. formularz A1 (zastąpił on dotychczasowe formularze E101 i E102). Jego wystawienie poprzedza analiza przez ZUS, czy zainteresowany występujący z wnioskiem o poświadczenie (odpowiednio pracodawca delegujący pracowników bądź osoba pragnąca przenieść tymczasowo działalność na własny rachunek) spełnia warunki, aby opłacać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w Polsce za okres działalności za granicą. W wyjątkowych przypadkach istnieje możliwość przedłużenia opłacania składek w Polsce ponad okres podstawowy 24 miesięcy. Dotyczy to zarówno oddelegowań pracowników, jak i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Procedura w tym zakresie jest realizowana za pośrednictwem ZUS, szczególnie gdy pracodawca bądź prowadzący działalność na własny rachunek przewidują, że praca wydłuży się ponad podstawowy okres, co może ocenić tak przed rozpoczęciem pracy, jak i w jej trakcie. Centrala ZUS w Warszawie może przyjąć wniosek w tej sprawie, opiniuje go i występuje o zawarcie porozumienia wyjątkowego z właściwą instytucją państwa, gdzie odpowiednio zostaną oddelegowani pracownicy bądź przeniesiona zostanie działalność na własny rachunek. Uzyskanie zgody na zawarcie porozumienia od instytucji zagranicznej pozwoli właściwej jednostce terenowej ZUS, na wniosek zainteresowanego, poświadczyć formularz na okres wskazany w zgodzie. ZUS i zagraniczna instytucja ds. ubezpieczeń mogą odmówić wydania formularza A1 lub udzielenia zgody na zawarcie porozumienia wyjątkowego. Odmowa ZUS powinna być wydana w formie decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu właściwego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zmiana formularzy z E101 na A1 jest początkiem procesu zamiany druków na elektroniczną formę wymiany danych między instytucjami ubezpieczeniowymi, która ma nastąpić w perspektywie dwóch lat od wejścia w życie rozporządzenia 883/2004. Całkowite wdrożenie procesu pozwoli na znaczne przyspieszenie procedur przed ZUS, uprości system przechowywania danych i ich aktualizacji oraz zabezpieczy ubezpieczonych przed dodatkowymi niedogodnościami (kradzieże dokumentacji itp.). Dodatkowo spadną koszty obsługi administracyjnej, ponieważ przekazywanie danych między instytucjami będzie następowało bez udziału pośredników zewnętrznych (poczta). [srodtytul]Uproszczenie procedur[/srodtytul] Nowe przepisy koordynacyjne mają ułatwić ubezpieczonym wykonywanie obowiązków, jakie zostały na nich (bądź np. na ich pracodawców) nałożone, oraz uprościć procedury związane z nabywaniem prawa do świadczeń. I tak państwa członkowskie muszą przekazywać zainteresowanym niezbędne informacje o zmianach wprowadzonych nowymi przepisami koordynacyjnymi. Takie działania mogą obejmować udostępnianie przez instytucje ubezpieczeń społecznych poradników, ulotek lub aktualizację informacji przedstawianych na ich stronach internetowych. Innym przykładem aktywnej pomocy, jaką instytucje ubezpieczeniowe powinny świadczyć zainteresowanym, jest procedura, jaka powinna być zastosowana, w przypadku gdy dana osoba złoży wniosek, np. o przyznanie świadczenia, do instytucji znajdującej się na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo, w którym znajduje się instytucja właściwa. Jeżeli zatem ubezpieczony błędnie zidentyfikuje urząd, do którego powinien się zwrócić, instytucja, do której wpłynęły dokumenty, ma obowiązek niezwłocznie je przekazać instytucji właściwej. Również ubezpieczeni zostali zobowiązani do współpracy z instytucjami ubezpieczeń społecznych, w tym do przekazywania tym instytucjom informacji czy dokumentów pomocnych przy np. określaniu ustawodawstwa mającego w ich sytuacji zastosowanie. Instytucje ubezpieczeniowe otrzymały również wsparcie w ściąganiu swoich należności (a więc niezapłaconych przez płatników czy ubezpieczonych składek) i w odzyskaniu nienależnie wypłaconych świadczeń. [srodtytul]Egzekucja składek z zagranicy[/srodtytul] Przepisy rozporządzeń przewidują procedury ściągania należnych a niezapłaconych składek oraz odzyskania udzielonych a nienależnych świadczeń. Pozwalają one na rozszerzenie podobnych procedur funkcjonujących na terytorium każdego z państw UE. W rezultacie instytucje państw członkowskich mogą prowadzić na terytorium UE egzekucję należności z tytułu składek w stosunku do podmiotów zalegających z wpłatą należnych składek i osób, które pobierały nienależnie świadczenia. Nowe rozporządzenia zobowiązały instytucje do ścisłej współpracy w tym zakresie, jednocześnie potwierdzając właściwość wewnętrznych procedur administracyjnych w każdym z państw. Zabezpieczono również wzajemną uznawalność i wykonalność decyzji sądów bądź organów administracyjnych, dotyczące ściągania należnych składek. Ponadto uzgodniono, że roszczenia instytucji jednego państwa członkowskiego mają w postępowaniu egzekucyjnym, upadłościowym lub układowym w innym państwie członkowskim takie same przywileje, jakie ustawodawstwo drugiego państwa członkowskiego przyznaje roszczeniom tego samego rodzaju. W praktyce oznacza to, że na podstawie obowiązujących przepisów koordynacyjnych ZUS może ściągać należności składkowe od podmiotów z innych państw UE, a instytucje innych państw UE mogą egzekwować takie należności od podmiotów polskich, które były zobowiązane na podstawie przepisów rozporządzeń opłacać tam składki. [srodtytul]Przejęcie obowiązków płatnika[/srodtytul] W przypadkach zatrudniania pracowników poza granicami państwa, w którym zarejestrowany jest pracodawca, jeżeli pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom w kraju wykonywania pracy, z reguły to na pracodawcy spoczywa obowiązek dokonania stosownych rejestracji w systemie zabezpieczenia społecznego danego kraju, składania wymaganych deklaracji i opłacania składek według zasad określonych przez krajowe ustawodawstwo. Podobnie wygląda sytuacja u zagranicznych pracodawców zatrudniających pracowników na terytorium Polski. Przykładowo pracodawca francuski, który zatrudnia w Polsce pracownika, musi sprostać polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Jest więc zobowiązany – co do zasady – do działania w charakterze płatnika składek na polskie ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Wymaga to m.in. wypełniania deklaracji w języku polskim. Przepisy koordynacyjne przewidują możliwość przeniesienia obowiązków płatnika składek na pracownika, za jego zgodą. Pracodawca, który nie ma miejsca prowadzenia działalności w państwie, w którym należne są składki z tytułu zatrudnienia danego pracownika, może uzgodnić z tym pracownikiem, że spoczywający na pracodawcy obowiązek opłacania składek będzie wypełniany w jego imieniu przez pracownika. Pracodawca powiadamia instytucję ubezpieczeniową o takich uzgodnieniach. Przejęcie obowiązków płatnika składek przez pracownika nie zwalnia pracodawcy z obowiązku finansowania tej części składek, które na gruncie właściwego ustawodawstwa powinny być pokrywane z funduszy pracodawcy. Pracodawca jest zobowiązany do przekazania pracownikowi kwot składek, do jakich pokrycia zgodnie z lokalnymi przepisami jest zobowiązany pracodawca. [srodtytul]Przepisy przejściowe[/srodtytul] Możliwe jest, że sytuacja ubezpieczeniowa danej osoby – podlegającej już nowym rozporządzeniom koordynacyjnym – będzie ustalana na podstawie starych regulacji. A to dzięki przepisom przejściowym. Stąd 1 maja 2010 r. nie nastąpiła automatyczna utrata praw nabytych na gruncie poprzednich rozporządzeń. Nowe rozporządzenie 883/2004, uchylając rozporządzenie 1408/71, potwierdziło jednocześnie, że okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, zamieszkania, ukończone przed datą wejścia w życie tego rozporządzenia (tj. do 30 kwietnia 2010 r.), są nadal uwzględniane dla celów ustalenia praw nabywanych na jego podstawie. W mocy pozostają także ustalenia dotyczące stosowania właściwego ustawodawstwa. A więc dana osoba podlega ustawodawstwu państwa określonego według przepisów rozporządzenia 1408/71 tak długo, jak długo jej sytuacja pozostaje niezmieniona (nie dłużej jednak niż przez dziesięć lat), o ile zainteresowany nie przedłoży wniosku o podleganie ustawodawstwu wynikającego z nowego rozporządzenia. W praktyce oznacza to, że ubezpieczony ma wybór, do którego systemu zabezpieczeń społecznych chce odprowadzać składki, czy do nowego (wynikającego z przepisów rozporządzenia 883/2004), czy do systemu, który ustalony został na gruncie przepisów starych rozporządzeń. Jedynym ograniczeniem tego wyboru wydaje się kryterium „niezmienionej sytuacji”. Nie ma bowiem jeszcze jasności, jakiego rodzaju zmiana będzie postrzegana przez władze ubezpieczeniowe jako wykluczająca możliwość wyboru. Na tym etapie nie wiadomo, czy chodzi o zasadniczą zmianę warunków oddelegowania (np. zmiana pracodawcy, zmiana miejsca świadczenia pracy) bądź wykonywania pracy na własny rachunek (np. przeniesienie działalności gospodarczej do innego państwa członkowskiego), czy również o każdą zmianę, jaka przez okres dziesięciu lat może zaistnieć w zakresie warunków zatrudnienia danej osoby (np. zmianę wysokości wynagrodzenia, zmianę stanowiska w wyniku awansu itp.). Dokumenty wystawione pod rządami starych rozporządzeń (np. formularze z serii E czy europejska karta ubezpieczenia zdrowotnego) zachowują swoją ważność. Są uwzględniane przez władze państw UE również po 1 maja 2010 r., aż do upłynięcia ich daty ważności albo do ich wycofania lub zastąpienia przez dokumenty wydane w ramach nowych rozporządzeń. [srodtytul]ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DzU UE L z 30 kwietnia 2004 r.):[/srodtytul] [srodtytul]TYTUŁ I PRZEPISY OGÓLNE[/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 1 [/srodtytul] [b]Definicje[/b] Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia: a) określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce; b) określenie „działalność na własny rachunek” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce; c) określenie „ubezpieczony”, w odniesieniu do działów ubezpieczenia społecznego objętych przepisami tytułu III, rozdział 1 i 3, oznacza każdą osobę spełniającą warunki wymagane na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego właściwego zgodnie z tytułem II do posiadania prawa do świadczeń, z uwzględnieniem przepisów niniejszego rozporządzenia; d) określenie „urzędnik służby cywilnej” oznacza osobę uważaną za taką lub traktowaną jako taką przez państwo członkowskie, któremu podlega zatrudniająca go administracja; e) określenie „system specjalny dla urzędników służby cywilnej” oznacza każdy system zabezpieczenia społecznego, który jest różny od ogólnego systemu zabezpieczenia społecznego, mającego zastosowanie do osób zatrudnionych w zainteresowanym państwie członkowskim, i któremu podlegają wszyscy urzędnicy służby cywilnej lub pewne grupy takich urzędników; f) określenie „pracownik przygraniczny” oznacza każdą osobą wykonującą pracę najemną lub na własny rachunek w państwie członkowskim, która zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego, gdzie co do zasady powraca każdego dnia lub co najmniej raz w tygodniu; g) określenie „uchodźca” ma znaczenie nadane mu w art. 1 konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie 28 lipca 1951 r.; h) określenie „bezpaństwowiec” ma znaczenie nadane mu w art. 1 konwencji dotyczącej statusu bezpaństwowców, sporządzonej w Nowym Jorku 28 września 1954 r.; i) określenie „członek rodziny” oznacza: 1. i) każdą osobę określoną lub uznaną za członka rodziny lub określoną jako członek gospodarstwa domowego przez ustawodawstwo, na mocy którego przyznawane są świadczenia; ii) w odniesieniu do świadczeń rzeczowych zgodnie z tytułem III, rozdział 1, dotyczącym świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca – każdą osobę określoną lub uznaną za członka rodziny lub określoną jako członek gospodarstwa domowego przez ustawodawstwo państwa członkowskiego, na terytorium którego osoba ta zamieszkuje; 2. jeżeli ustawodawstwo państwa członkowskiego, które ma zastosowanie zgodnie z akapitem pierwszym, nie dokonuje rozróżnienia pomiędzy członkami rodziny a innymi osobami, do których się ono stosuje, to za członków rodziny uważa się małżonków, nieletnie dzieci i dzieci pozostające na utrzymaniu, które osiągnęły pełnoletność; 3. jeżeli, na podstawie ustawodawstwa, które ma zastosowanie zgodnie z akapitem pierwszym i drugim, osoba jest uważana za członka rodziny lub członka gospodarstwa domowego tylko wtedy, gdy mieszka ona w tym samym gospodarstwie co ubezpieczony albo emeryt lub rencista, to warunek ten uważa się za spełniony, jeśli wspomniana osoba pozostaje głównie na utrzymaniu ubezpieczonego albo emeryta lub rencisty; j) określenie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa; k) określenie „pobyt” oznacza pobyt czasowy; l) określenie „ustawodawstwo” oznacza, w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, przepisy ustawowe, wykonawcze i inne oraz obowiązujące środki wykonawcze odnoszące się do działów systemu zabezpieczenia społecznego, objętych art. 3 ust. 1; Określenie to nie obejmuje postanowień umownych innych niż te, które służą wykonaniu obowiązku ubezpieczeniowego wynikającego z przepisów ustawowych i wykonawczych, o których mowa w poprzednim akapicie, lub które były przedmiotem decyzji władz publicznych, która nadała im charakter obligatoryjny lub rozszerzyła ich zakres, pod warunkiem że zainteresowane państwo członkowskie złoży oświadczenie i powiadomi o tym przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i przewodniczącego Rady Unii Europejskiej. Oświadczenie takie publikowane jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej; m) określenie „właściwa władza” oznacza, w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, ministra, ministrów lub inną odpowiednią władzę, której podlegają na całym terytorium danego państwa lub jego części systemy zabezpieczenia społecznego; n) określenie „Komisja Administracyjna” oznacza komisję, o której mowa w art. 71; o) określenie „rozporządzenie wykonawcze” oznacza rozporządzenie, o którym mowa w art. 89; p) określenie „instytucja” oznacza, w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, organ lub władzę odpowiedzialną za stosowanie całości lub części ustawodawstwa; q) określenie „instytucja właściwa” oznacza: i) instytucję, w której zainteresowany jest ubezpieczony w chwili składania wniosku o świadczenie, albo ii) instytucję, od której zainteresowany ma prawo uzyskać świadczenia lub miałby prawo do uzyskania świadczeń, gdyby on sam lub członkowie jego rodziny zamieszkiwali na terytorium państwa członkowskiego, gdzie znajduje się ta instytucja, albo iii) instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę danego państwa członkowskiego, albo iv) w przypadku systemu dotyczącego obowiązków pracodawcy w zakresie świadczeń określonych w art. 3 ust. 1, albo pracodawcę, albo ubezpieczyciela biorącego udział, lub, w przypadku ich braku, organ lub władzę, określone przez właściwą władzę danego państwa członkowskiego; r) określenia „instytucja miejsca zamieszkania” oraz „instytucja miejsca pobytu” oznaczają odpowiednio instytucję właściwą do udzielania świadczeń w miejscu zamieszkania osoby zainteresowanej oraz instytucję właściwą do udzielania świadczeń w miejscu pobytu osoby zainteresowanej, zgodnie ze stosowanym przez nie ustawodawstwem lub jeżeli taka instytucja nie istnieje, instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę danego państwa członkowskiego; s) określenie „właściwe państwo członkowskie” oznacza państwo członkowskie, na terytorium którego znajduje się instytucja właściwa; t) określenie „okres ubezpieczenia” oznacza okresy składkowe, okresy zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, tak jak je określa lub uznaje za okresy ubezpieczenia ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione lub zostały uznane za spełnione, oraz wszelkie okresy traktowane jako takie, o ile są uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami ubezpieczenia; u) określenia „okres zatrudnienia” lub „okres pracy na własny rachunek” oznaczają okresy określone lub uznane za takie przez ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione, oraz wszelkie okresy z nimi zrównane, o ile są one uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami zatrudnienia lub okresami pracy na własny rachunek; v) określenie „okres zamieszkania” oznacza okresy określone lub uznane za takie przez ustawodawstwo, zgodnie z którym zostały one spełnione lub uważane są za spełnione; va) określenie „świadczenia rzeczowe” oznacza: (i) do celów tytułu III rozdział 1 (świadczenia z tytułu choroby, macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca) – świadczenia rzeczowe przewidziane w ustawodawstwie państwa członkowskiego, które służą zapewnieniu, udostępnieniu, bezpośredniemu opłaceniu lub zwrotowi kosztów opieki medycznej oraz produktów i usług stanowiących element dodatkowy takiej opieki. Określenie to obejmuje również świadczenia rzeczowe z tytułu długotrwałej opieki; (ii) do celów tytułu III rozdział 2 (wypadki przy pracy i choroby zawodowe) – wszystkie świadczenia rzeczowe w zakresie wypadków przy pracy i chorób zawodowych określonych w lit. i) powyżej i przewidziane w systemach państw członkowskich w zakresie wypadków przy pracy i chorób zawodowych; w) określenie „emerytura lub renta” oznacza nie tylko emerytury lub renty, ale też świadczenia zryczałtowane, które mogą zastąpić emerytury i renty oraz wypłaty z tytułu zwrotu składek, jak również, zgodnie z postanowieniami tytułu III, podwyżki rewaloryzacyjne lub zasiłki uzupełniające; x) określenie „świadczenie przedemerytalne” oznacza: wszystkie świadczenia pieniężne inne niż zasiłek dla bezrobotnych lub wcześniejsze świadczenie z tytułu starości, a emerytura udzielane od określonego wieku pracownikom, którzy ograniczyli, zaprzestali lub zawiesili swą dającą wynagrodzenie pracę do wieku, w którym kwalifikują się do emerytury lub do wcześniejszej emerytury, a których otrzymywanie nie jest uzależnione od tego, czy zainteresowana osoba pozostaje w dyspozycji służb zatrudnienia właściwego państwa; „wcześniejsze świadczenie z tytułu starości” oznacza świadczenie udzielane przed osiągnięciem zwykłego wieku emerytalnego, które albo jest nadal przyznawane po osiągnięciu wspomnianego wielu, albo jest zastępowane innym świadczeniem z tytułu starości; y) określenie „świadczenie z tytułu śmierci” oznacza każde świadczenie wypłacone jednorazowo w razie zgonu, z wyłączeniem świadczeń zryczałtowanych, przewidzianych w lit. w); z) określenie „świadczenie rodzinne” oznacza wszelkie świadczenia rzeczowe lub pieniężne, które mają odpowiadać wydatkom rodziny, z wyłączeniem zaliczek z tytułu świadczeń alimentacyjnych oraz specjalnych świadczeń porodowych i świadczeń adopcyjnych wspomnianych w załączniku I. [srodtytul]Artykuł 2 [/srodtytul] [b]Zakres podmiotowy[/b] 1. Niniejsze rozporządzenie stosuje się do obywateli państwa członkowskiego, bezpaństwowców i uchodźców mieszkających w państwie członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich oraz do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu. 2. Ponadto niniejsze rozporządzenie stosuje się do osób pozostałych przy życiu po osobach zmarłych, które podlegały ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich, niezależnie od obywatelstwa tych osób, o ile pozostali przy życiu są obywatelami jednego z państw członkowskich lub bezpaństwowcami, lub uchodźcami, zamieszkującymi na terytorium jednego z państw członkowskich. [srodtytul]Artykuł 3 [/srodtytul] [b]Zagadnienia objęte rozporządzeniem[/b] 1. Niniejsze rozporządzenie stosuje się do całego ustawodawstwa odnoszącego się do następujących działów zabezpieczenia społecznego: a) świadczeń z tytułu choroby; b) świadczeń z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca; c) świadczeń z tytułu inwalidztwa; d) świadczeń z tytułu starości; e) rent rodzinnych; f) świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej; g) zasiłków na wypadek śmierci; h) świadczeń dla bezrobotnych; i) świadczeń przedemerytalnych; j) świadczeń rodzinnych. 2. O ile załącznik XI nie stanowi inaczej, niniejsze rozporządzenie stosuje się do ogólnych i specjalnych systemów zabezpieczeń społecznych, bez względu na to czy są one składkowe, czy nieskładkowe, oraz do systemów związanych z obowiązkiem pracodawcy lub armatora. 3. Niniejsze rozporządzenie stosuje się także do specjalnych nieskładkowych świadczeń pieniężnych objętych art. 70. 4. Postanowienia tytułu III niniejszego rozporządzenia nie wpływają jednak na przepisy prawa któregokolwiek państwa członkowskiego w zakresie obowiązków armatora. 5. Niniejszego rozporządzenia nie stosuje się: a) do pomocy społecznej i medycznej ani b) do świadczeń, w związku z którymi państwo członkowskie przejmuje odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom i zapewnia odszkodowanie, takich jak świadczenia dla ofiar wojny i działań wojennych lub ich skutków, ofiar zbrodni, zabójstw lub aktów terroryzmu, ofiar szkód spowodowanych przez funkcjonariuszy państwa członkowskiego podczas wykonywania ich obowiązków lub dla osób, które znalazły się w niekorzystnej sytuacji ze względów politycznych lub religijnych, lub też ze względu na pochodzenie. [srodtytul]Artykuł 4 [/srodtytul] [b]Zasada równego traktowania[/b] O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, korzystają z tych samych świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego co jego obywatele. [srodtytul]Artykuł 5 [/srodtytul] [b]Równe traktowanie świadczeń, dochodów, okoliczności lub zdarzeń[/b] O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej oraz w świetle specjalnych wprowadzonych przepisów wykonawczych, zastosowanie mają następujące przepisy: a) w przypadkach, w których na podstawie ustawodawstwa właściwego państwa członkowskiego otrzymywanie świadczeń z zabezpieczenia społecznego i inny dochód ma pewne skutki prawne, odpowiednie przepisy tego ustawodawstwa mają zastosowanie także do otrzymywanych świadczeń równoważnych nabytych na podstawie prawodawstwa innego państwa członkowskiego lub dochodów osiągniętych w innym państwie członkowskim; b) w przypadkach, w których na podstawie ustawodawstwa właściwego państwa członkowskiego, zaistnieniu pewnych okoliczności lub zdarzeń przypisywane są określone skutki prawne, to państwo członkowskie uwzględnia podobne okoliczności lub zdarzenia zaistniałe w każdym państwie członkowskiego, tak jak gdyby miały one miejsce na jego własnym terytorium. [srodtytul]Artykuł 6 [/srodtytul] [b]Sumowanie okresów[/b] O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja państwa członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia: – nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń, – objęcie przez ustawodawstwo lub – dostęp do, lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego, od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego państwa członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa. [srodtytul]Artykuł 7 [/srodtytul] [b]Uchylenie zasad dotyczących miejsca zamieszkania[/b] O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, świadczenia pieniężne należne na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku państw członkowskich lub na podstawie niniejszego rozporządzenia nie podlegają jakimkolwiek obniżkom, zmianom, zawieszaniu, wstrzymywaniu lub konfiskacie z powodu tego, że beneficjent lub członkowie jego rodziny mieszkają w innym państwie członkowskim niż to, w którym znajduje się instytucja odpowiedzialna za ich wypłacanie. [srodtytul]Artykuł 8 [/srodtytul] [b]Relacje między niniejszym rozporządzeniem a innymi instrumentami koordynacji[/b] 1. Niniejsze rozporządzenie zastępuje wszelkie konwencje dotyczące ubezpieczeń społecznych mające zastosowanie między państwami członkowskimi wchodzące w jego zakres. Pewne przepisy konwencji dotyczących ubezpieczeń społecznych zawartych między państwami członkowskimi przed terminem stosowania niniejszego rozporządzenia stosuje się jednak nadal, pod warunkiem że są one bardziej korzystne dla beneficjentów lub jeżeli wynikają ze szczególnych okoliczności historycznych, a ich skutki są ograniczone w czasie. Aby te przepisy nadal miały zastosowanie, są one ujęte w załączniku II. Jeżeli, z przyczyn obiektywnych, nie jest możliwe rozszerzenie niektórych z tych przepisów na wszystkie osoby, do których stosuje się rozporządzenie, to jest to określone w sposób wyraźny. 2. Dwa lub kilka państw członkowskich może, w miarę potrzeby, zawierać ze sobą konwencje w oparciu o zasady niniejszego rozporządzenia oraz zgodnie z jego duchem. [srodtytul]Artykuł 9 [/srodtytul] [b]Oświadczenia państw członkowskich dotyczące zakresu niniejszego rozporządzenia[/b] 1. Państwa członkowskie powiadamiają pisemnie Komisję Wspólnot Europejskich o oświadczeniach, o których mowa w art. 1 ust. 1, o przepisach i systemach, o których mowa w art. 3, o zawartych konwencjach, o których mowa w art. 8 ust. 2, oraz o świadczeniach minimalnych, o których mowa w art. 58, jak też o wprowadzonych później istotnych zmianach. Powiadomienia takie wskażą datę wejścia w życie wspomnianych praw i systemów lub, w przypadku oświadczeń, o których mowa w art. 1 ust. 1, datę, od której niniejsze rozporządzenie stosować się będzie do systemów określonych w oświadczeniach państw członkowskich. 2. Powiadomienia te przedkładane są corocznie Komisji Wspólnot Europejskich i publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. [srodtytul]Artykuł 10 [/srodtytul] [b]Zakaz kumulacji świadczeń[/b] O ile nie określono inaczej, niniejsze rozporządzenie nie przyznaje ani nie utrzymuje prawa do kilku świadczeń tego samego rodzaju za jeden i ten sam okres ubezpieczenia obowiązkowego. [srodtytul]TYTUŁ II [/srodtytul] [srodtytul]OKREŚLANIE MAJĄCEGO ZASTOSOWANIE USTAWODAWSTWA[/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 11 [/srodtytul] [b]Zasady ogólne[/b] 1. Osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami niniejszego tytułu. 1. Do celów stosowania przepisów tego tytułu osoby otrzymujące świadczenia pieniężne z powodu lub w konsekwencji swej na własny rachunek uważane są za wykonujące wspomnianą pracę. Nie dotyczy to świadczeń z tytułu inwalidztwa, emerytur ani rent rodzinnych, ani też rent z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych lub świadczeń pieniężnych z tytułu choroby obejmujących leczenie przez czas nieokreślony. 2. Zgodnie z przepisami art. 12 – 16: a) osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego; b) urzędnik służby cywilnej podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, jakiemu podlega zatrudniająca go administracja; c) osoba otrzymująca zasiłek dla bezrobotnych zgodnie z przepisami art. 65 na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego zamieszkania podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego; d) osoba powołana lub odwołana ze służby w siłach zbrojnych lub służby cywilnej w państwie członkowskim podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego; e) każda inna osoba, do której nie mają zastosowania przepisy lit. a) – d) podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, bez uszczerbku dla innych przepisów niniejszego rozporządzenia, gwarantujących jej świadczenia na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku innych państw członkowskich. 4. Do celów stosowania przepisów niniejszego tytułu praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana normalnie na pokładzie statku na morzu pod banderą państwa członkowskiego uważana jest za pracę wykonywaną w tym państwie członkowskim. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą państwa członkowskiego a otrzymująca wynagrodzenie za taką pracę od przedsiębiorstwa lub osoby, których siedziba lub miejsce prowadzenia działalności są w innym państwie członkowskim, podlega ustawodawstwu tego ostatniego państwa członkowskiego, jeżeli zamieszkuje w tym państwie. Do celów stosowania wspomnianego ustawodawstwa przedsiębiorstwo lub osoba wypłacająca wynagrodzenie uważana jest za pracodawcę. [srodtytul]Artykuł 12 [/srodtytul] [b]Zasady szczególne[/b] 1. Osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną osobę. 2. Osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy. [srodtytul]Artykuł 13 [/srodtytul] [b]Wykonywanie pracy w dwóch lub w kilku państwach członkowskich[/b] 1. Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, podlega: a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli jest zatrudniona przez różne przedsiębiorstwa lub przez różnych pracodawców, którzy mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich lub b) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego ją przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli osoba ta nie wykonuje znacznej części swej pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania. 2. Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, podlega: a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim, lub b) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy. 3. Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1. 4. Osoba, która jest zatrudniona jako urzędnik służby cywilnej przez jedno państwo członkowskie i która wykonuje pracę najemną i/lub pracę na własny rachunek w jednym lub w kilku państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu podlega zatrudniająca ją administracja. 5. Osoby, o których mowa w ust. 1 – 4, traktowane są, do celów stosowania ustawodawstwa określonego zgodnie z tymi przepisami, tak jak gdyby wykonywały każda swoją pracę najemną lub pracę na własny rachunek i jakby uzyskiwały cały swój dochód w zainteresowanym państwie członkowskim. [srodtytul]Artykuł 14 [/srodtytul] [b]Ubezpieczenie dobrowolne lub fakultatywne kontynuowane[/b] 1. Art. 11 – 13 nie mają zastosowania do ubezpieczenia dobrowolnego ani do ubezpieczenia fakultatywnego kontynuowanego, chyba że, w odniesieniu do jednego z działów, o których mowa w art. 30 ust. 1, w państwie członkowskim istnieje tylko system dobrowolny. 2. W przypadkach gdy na mocy ustawodawstwa państwa członkowskiego zainteresowany podlega ubezpieczeniu obowiązkowemu w tym państwie członkowskim, nie może on podlegać systemowi ubezpieczeń dobrowolnych lub fakultatywnych kontynuowanych w innym państwie członkowskim. We wszystkich innych przypadkach, w których dla danego działu ubezpieczenia istnieje wybór pomiędzy kilkoma systemami ubezpieczeń dobrowolnych lub fakultatywnych kontynuowanych, zainteresowany przystępuje tylko do wybranego przez siebie systemu. 3. Jednakże w odniesieniu do świadczeń z tytułu inwalidztwa, emerytur i rent rodzinnych zainteresowany może przystąpić do systemu ubezpieczeń dobrowolnych lub fakultatywnych kontynuowanych państwa członkowskiego, nawet jeżeli z obowiązku podlega ustawodawstwu innego państwa członkowskiego, pod warunkiem że na pewnym etapie swej pracy zawodowej podlegał ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego z powodu lub w wyniku pracy najemnej lub pracy na własny rachunek oraz jeżeli takie nakładanie się jest w sposób wyraźny lub domyślny dozwolone na podstawie ustawodawstwa pierwszego państwa członkowskiego. 4. W przypadku gdy ustawodawstwo państwa członkowskiego uzależnia przyjęcie do ubezpieczenia dobrowolnego lub fakultatywnego kontynuowanego od zamieszkania w tym państwie lub od wykonywania wcześniej pracy najemnej albo pracy na własny rachunek, art. 5 lit. b) stosuje się tylko do osób, które podlegały, na jakimś wcześniejszym etapie, ustawodawstwu tego państwa członkowskiego na podstawie pracy najemnej lub pracy na własny rachunek. [srodtytul]Artykuł 15 [/srodtytul] [b]Personel kontraktowy Wspólnot Europejskich[/b] Członkowie personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich mogą wybrać podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego są zatrudnieni, lub podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu ostatnio podlegali, lub ustawodawstwa państwa członkowskiego, którego są obywatelami, jeżeli chodzi o przepisy inne niż te, które dotyczą zasiłków rodzinnych, których przyznawanie jest regulowane systemem mającym zastosowanie do tego personelu. Prawo wyboru przysługuje tylko jeden raz i nabiera ono mocy począwszy od chwili podjęcia zatrudnienia. [srodtytul]Artykuł 16 [/srodtytul] [b]Wyjątki od przepisów art. 11 – 15[/b] 1. Dwa lub kilka państw członkowskich, właściwe władze tych państw członkowskich lub organy wyznaczone przez te władze mogą przewidzieć, za wspólnym porozumieniem, w interesie niektórych osób lub niektórych grup osób, wyjątki od przepisów art. 11 – 15. 2. Osoba, która otrzymuje emeryturę lub rentę albo emerytury lub renty na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku państw członkowskich, a która zamieszkuje w innym państwie członkowskim, może, na swą prośbę, zostać zwolniona z zastosowania ustawodawstwa tego ostatniego państwa członkowskiego, pod warunkiem że nie podlega ona temu ustawodawstwu z powodu wykonywania pracy najemnej lub pracy na własny rachunek. [srodtytul]TYTUŁ V [/srodtytul] [srodtytul]PRZEPISY PRZEJŚCIOWE[/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 76 [/srodtytul] [b]Współpraca[/b] 1. Właściwe władze państw członkowskich przekazują sobie wszelkie informacje dotyczące: a) środków podjętych w celu wprowadzenia w życie niniejszego rozporządzenia; b) zmian w ich ustawodawstwie, które mogą mieć wpływ na wprowadzenie w życie niniejszego rozporządzenia. 2. Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia władze i instytucje państw członkowskich współpracują, tak jak gdyby chodziło o wprowadzanie w życie ich ustawodawstwa. Administracyjna pomoc tych władz i instytucji powinna być w zasadzie wolna od opłat. Jednakże Komisja Administracyjna określa charakter kosztów podlegających zwrotowi oraz limity, ponad które należny jest ich zwrot. 3. Do celów wykonania niniejszego rozporządzenia władze i instytucje państw członkowskich mogą porozumiewać się między sobą bezpośrednio, jak i z osobami zainteresowanymi lub z ich pełnomocnikami. 4. Instytucje i osoby objęte niniejszym rozporządzeniem zobowiązane są do wzajemnego przekazywania informacji oraz do współpracy w celu zapewnienia prawidłowego wprowadzenia w życie niniejszego rozporządzenia. Instytucje, zgodnie z zasadą dobrego zarządzania, odpowiadają na wszystkie zapytania w rozsądnym terminie i w związku z tym udzielają zainteresowanym wszelkich informacji wymaganych do wykonania praw nadanych im na mocy niniejszego rozporządzenia. Zainteresowani muszą jak najszybciej informować instytucje właściwego państwa członkowskiego oraz państwa członkowskiego zamieszkania o wszelkich zmianach ich sytuacji osobistej lub rodzinnej, które mają wpływ na ich prawo do świadczeń na mocy niniejszego rozporządzenia. 5. Nieprzestrzeganie obowiązku informowania, o którym mowa w ust. 4 akapit trzeci, może skutkować zastosowaniem proporcjonalnych środków zgodnie z prawem krajowym. Jednakże środki te są równoważne ze środkami mającymi zastosowanie w podobnych sytuacjach na podstawie prawa krajowego i nie uniemożliwiają ani nie czynią w praktyce nadmiernie trudnym wykonywania przez ubiegających się praw nadanych im na mocy niniejszego rozporządzenia. 6. W przypadku trudności z wykładnią lub stosowaniem niniejszego rozporządzenia, które mogłyby zagrażać prawom objętej nim osoby, instytucja właściwego państwa członkowskiego lub państwa członkowskiego zamieszkania zainteresowanego skontaktuje się z instytucją lub instytucjami zainteresowanego lub zainteresowanych państw członkowskich. Jeżeli w rozsądnym terminie nie uda się znaleźć rozwiązania, zainteresowane władze mogą poprosić o interwencję Komisję Administracyjną. 7. Władze, instytucje i sądy państwa członkowskiego nie mogą odrzucić wniosków lub innych dokumentów skierowanych do nich z powodu tego, że są sporządzone w urzędowym języku innego państwa członkowskiego uznanym za język urzędowy instytucji wspólnotowych zgodnie z przepisami art. 290 traktatu. [srodtytul]Artykuł 84 [/srodtytul] [b]Ściąganie składek i odzyskiwanie składek[/b] 1. Zbieranie składek należnych instytucji jednego państwa członkowskiego oraz odzyskiwanie świadczeń udzielonych przez instytucję jednego państwa członkowskiego, ale nie należne, mogą być wykonywane w innym państwie członkowskim, zgodnie z procedurą administracyjną oraz z zachowaniem gwarancji i przywilejów dotyczących ściągania składek należnych odpowiedniej instytucji tego ostatniego państwa członkowskiego oraz odzyskiwania świadczeń przez nią udzielonych, ale nie należnych. 2. Decyzje wykonawcze organów sądowych i administracyjnych dotyczące ściągania składek, odsetek i wszelkich innych opłat lub odzyskiwania świadczeń udzielonych, ale nie należnych na podstawie ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego, są uznawane i wykonywane na żądanie instytucji właściwej w innym państwie członkowskim w granicach i zgodnie z procedurami określonymi przez ustawodawstwo i wszelkimi innymi procedurami, mającymi zastosowanie do podobnych decyzji tego ostatniego państwa członkowskiego. Decyzje takie ogłasza się jako podlegające wykonaniu w tym państwie członkowskim w zakresie wymaganym przez ustawodawstwo i wszelkie inne procedury tego państwa członkowskiego. 3. Roszczenia instytucji jednego państwa członkowskiego mają w postępowaniu egzekucyjnym, upadłościowym lub układowym w innym państwie członkowskim takie same przywileje, jakie ustawodawstwo ostatniego państwa członkowskiego przyznaje roszczeniom tego samego rodzaju. 4. Procedura dotycząca wprowadzenia w życie przepisów niniejszego artykułu, włącznie ze zwrotem kosztów, podlega przepisom rozporządzenia wykonawczego lub, kiedy to niezbędne i jako środek uzupełniający, środkom przewidzianym w umowach między państwami członkowskimi. [srodtytul]TYTUŁ VI [/srodtytul] [srodtytul]PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE[/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 87 [/srodtytul] [b]Przepisy przejściowe[/b] 1. Niniejsze rozporządzenie nie daje podstawy dla nabycia jakichkolwiek praw w okresie poprzedzającym datę jego wejścia w życie. 2. Każdy okres ubezpieczenia, jak również w odpowiednim przypadku każdy okres zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, ukończony zgodnie z ustawodawstwem państw członkowskich przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym państwie członkowskim jest uwzględniany dla celów ustalenia praw nabywanych na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia. 3. Z zastrzeżeniem przepisów ust. 1 prawo nabywa się na podstawie niniejszego rozporządzenia, nawet jeżeli odnosi się ono do przypadku powstałego przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym państwie członkowskim. 4. Każde świadczenie, które nie zostało przyznane lub które zostało zawieszone ze względu na obywatelstwo lub miejsce zamieszkania zainteresowanego, zostaje na jego wniosek ustalone lub przywrócone od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym państwie członkowskim, o ile prawa, za które uprzednio zostały przyznane świadczenia, nie zostały spłacone w formie zryczałtowanej. 5. Prawa osób, które, przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym państwie członkowskim, uzyskały emeryturę lub rentę, mogą zostać ponownie rozpatrzone na ich wniosek, na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia. 6. Jeżeli wniosek, określony w ust. 4 lub w ust. 5, zostaje przedłożony w terminie dwóch lat od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w państwie członkowskim, prawa nabyte na podstawie niniejszego rozporządzenia nabywa się począwszy od tej daty, przy czym ustawodawstwo każdego państwa członkowskiego dotyczące utraty praw lub przedawnienia roszczeń nie mogą być podnoszone wobec zainteresowanych. 7. Jeżeli wniosek, określony w ust. 4 lub w ust. 5, zostaje wniesiony po upływie terminu dwóch lat, licząc od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym państwie członkowskim, prawa nieutracone lub prawa nieprzedawnione są nabywane począwszy od daty przedłożenia wniosku, z wyjątkiem sytuacji, gdy stosuje się korzystniejsze przepisy ustawodawstwa któregokolwiek państwa członkowskiego. 8. Jeżeli w wyniku zastosowania przepisów niniejszego rozporządzenia osoba podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego innego niż państwo określone zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia (EWG) nr 1408/71, to ustawodawstwo to ma zastosowanie tak długo, jak długo dana sytuacja pozostaje niezmieniona, w każdym przypadku nie dłużej niż przez okres 10 lat od dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia, o ile zainteresowany nie przedłoży wniosku o podleganie ustawodawstwu mającemu zastosowanie na mocy przepisów niniejszego rozporządzenia. Wniosek taki składa się w terminie trzech miesięcy od dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia do instytucji właściwej państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie na mocy niniejszego rozporządzenia, jeżeli zainteresowany ma podlegać ustawodawstwu tego państwa członkowskiego od dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia. Jeżeli wniosek jest złożony po upływie wskazanego terminu, zmiana mającego zastosowanie ustawodawstwa następuje pierwszego dnia następnego miesiąca. 9. Przepisy art. 55 niniejszego rozporządzenia mają zastosowanie wyłącznie do emerytur lub rent niepodlegających przepisom art. 46 lit. c) rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia. 10. Przepisy zdania drugiego art. 65 ust. 2 i 3 mają zastosowanie do Luksemburga najpóźniej w dwa lata po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia. 10a. Wpisy w załączniku III dotyczące Estonii, Hiszpanii, Włoch, Litwy, Węgier i Niderlandów tracą moc cztery lata po dniu rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia. 10b. Wykaz zawarty w załączniku III zostaje poddany przeglądowi nie później niż 31 października 2014 r. na podstawie sprawozdania Komisji Administracyjnej. Sprawozdanie to będzie zawierało ocenę skutków w odniesieniu do znaczenia, częstotliwości, skali i kosztów, zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i względnych, stosowania przepisów załącznika III. Sprawozdanie to obejmie również możliwe skutki uchylenia tych przepisów dla państw członkowskich wciąż wymienionych w tym załączniku po dacie, o której mowa w ust. 10a. W świetle tego sprawozdania Komisja podejmuje decyzję w sprawie przedłożenia wniosku dotyczącego przeglądu wykazu, co do zasady w celu jego uchylenia, chyba że w sprawozdaniu Komisji Administracyjnej podane będą ważne argumenty, aby tego nie robić. 11. Państwa członkowskie zapewniają udzielanie odpowiednich informacji w odniesieniu do zmian praw i zobowiązań wprowadzonych niniejszym rozporządzeniem oraz rozporządzeniem wykonawczym. [srodtytul]Artykuł 90 [/srodtytul] [b]Uchylenie[/b] 1. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia. Jednakże rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 pozostaje w mocy i wywołuje skutki prawne do celów stosowania przepisów: a) rozporządzenia Rady (WE) nr 859/2003 z 14 maja 2003 r. rozszerzającego przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia (EWG) nr 574/72 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo (5) dopóki rozporządzenie to nie zostanie uchylone lub zmienione; b) rozporządzenia Rady (WE) nr 1661/85 z 13 czerwca 1985 r. ustanawiającego techniczne dostosowanie do wspólnotowych zasad zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących w odniesieniu do Grenlandii dopóki rozporządzenie to nie zostanie uchylone lub zmienione; c) porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym i umowy zawartej pomiędzy Europejską Wspólnotą Gospodarczą i jej państwami członkowskimi z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską z drugiej w sprawie swobodnego przepływu osób (8) oraz innych porozumień zawierających odniesienia do rozporządzenia (EWG) nr 1408/71, dopóki porozumienia te nie zostaną zmienione w świetle przepisów niniejszego rozporządzenia. 2. Odniesienia do rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 w dyrektywie Rady 98/49/WE z 29 czerwca 1998 r. w sprawie ochrony praw do dodatkowych świadczeń emerytalnych lub rentowych pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek przemieszczających się we Wspólnocie mają być interpretowane jako odnoszące się do niniejszego rozporządzenia. [srodtytul][link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawnicy/Pdf/DUUE.pdf]ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) NR 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DzU UE L z 30 października 2009 r.)[/link] (pdf)[/srodtytul] [i]– wyciąg –[/i] [srodtytul]TYTUŁ I PRZEPISY OGÓLNE [/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 2 Zakres i zasady wymiany danych między instytucjami[/srodtytul] 1. Do celów rozporządzenia wykonawczego wymiana danych między władzami i instytucjami państw członkowskich a osobami objętymi rozporządzeniem podstawowym oparta jest na zasadach usługi publicznej, skuteczności, aktywnej pomocy, szybkiego dostarczania i dostępności, w tym także dostępności drogą elektroniczną, zwłaszcza dla osób niepełnosprawnych i osób starszych. 2. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych między państwami członkowskimi odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych. 3. W przypadku gdy dana osoba na skutek pomyłki przekazała informacje, dokumenty lub wnioski do instytucji znajdującej się na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo, w którym znajduje się instytucja wyznaczona zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym, pierwsza instytucja niezwłocznie przekazuje informacje, dokumenty i wnioski – ze wskazaniem daty ich pierwotnego przekazania – do instytucji wyznaczonej zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym. Data ta jest wiążąca dla tej drugiej instytucji. Instytucje państwa członkowskiego nie ponoszą odpowiedzialności za niepodjęcie działania ani też niepodjęcie przez nie działania nie jest uznawane za równoznaczne z podjęciem decyzji, jeżeli informacje, dokumenty lub wnioski zostały przekazane przez instytucje innych państw członkowskich z opóźnieniem. 4. W przypadku gdy przekazywanie danych odbywa się za pośrednictwem instytucji łącznikowej państwa członkowskiego, do którego dane są przekazywane, bieg terminu udzielenia odpowiedzi na wnioski rozpoczyna się w dniu, w którym instytucja łącznikowa otrzymała wniosek, tak jakby otrzymała go instytucja w tym państwie członkowskim. [srodtytul]Artykuł 3 [/srodtytul] [b]Zakres i zasady wymiany danych między zainteresowanymi a instytucjami[/b] 1. Państwa członkowskie zapewniają udostępnianie zainteresowanym niezbędnych informacji w celu poinformowania ich o zmianach wprowadzonych rozporządzeniem podstawowym i rozporządzeniem wykonawczym w celu umożliwienia im dochodzenia swoich praw. Zapewniają również świadczenie usług przyjaznych dla użytkownika. 2. Osoby, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe, zobowiązane są do przekazania instytucji właściwej informacji, dokumentów lub dowodów potwierdzających niezbędnych dla ustalenia ich sytuacji lub sytuacji ich rodzin, do ustalenia lub utrzymania ich praw i obowiązków oraz do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa oraz wynikających z niego obowiązków tych osób. 3. Gromadząc, przekazując lub przetwarzając dane osobowe zgodnie ze swoim ustawodawstwem do celów stosowania rozporządzenia podstawowego, państwa członkowskie zapewniają, aby zainteresowani mogli w pełni wykonywać swoje prawa w odniesieniu do ochrony danych osobowych, zgodnie z przepisami wspólnotowymi dotyczącymi ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych. 4. W zakresie, w jakim jest to niezbędne dla stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, instytucje właściwe przekazują informacje zainteresowanym oraz niezwłocznie wystawiają dla nich dokumenty, w każdym przypadku w terminach określonych w ustawodawstwie danych państw członkowskich. Instytucja właściwa powiadamia wnioskodawcę mającego miejsce zamieszkania lub pobytu w innym państwie członkowskim o swojej decyzji, bezpośrednio lub za pośrednictwem instytucji łącznikowej państwa członkowskiego zamieszkania lub pobytu. W przypadku odmowy przyznania świadczeń podaje również przyczyny odmowy, przysługujące środki zaskarżenia oraz termin wniesienia odwołania. Kopia tej decyzji przesyłana jest pozostałym zainteresowanym instytucjom. [srodtytul]Artykuł 4 [/srodtytul] [b]Format i sposób wymiany danych[/b] 1. Komisja Administracyjna ustala strukturę, zawartość, format oraz szczegółowe ustalenia dotyczące wymiany dokumentów oraz standardowych dokumentów elektronicznych. 2. Przekazywanie danych między instytucjami lub instytucjami łącznikowymi odbywa się drogą elektroniczną, w sposób bezpośredni lub za pośrednictwem punktów kontaktowych w ramach wspólnej bezpiecznej sieci, która może zapewnić poufność i ochronę wymiany danych. 3. W kontaktach z zainteresowanymi odpowiednie instytucje wykorzystują ustalenia odpowiednie dla danej sprawy oraz sprzyjają wykorzystywaniu środków elektronicznych w jak najszerszym zakresie. Komisja Administracyjna określa praktyczne ustalenia służące przesyłaniu zainteresowanemu informacji, dokumentów lub decyzji drogą elektroniczną. [srodtytul]Artykuł 5 [/srodtytul] [b]Wartość prawna dokumentów i dowodów potwierdzających wydanych w innym państwie członkowskim[/b] 1. Dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby, oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane. 2. W razie pojawienia się wątpliwości co do ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się informacje zawarte w tym dokumencie, instytucja państwa członkowskiego, która otrzymuje dokument, zwraca się do instytucji, która ten dokument wydała, o niezbędne wyjaśnienia oraz, w stosownych przypadkach, o wycofanie tego dokumentu. Instytucja wydająca dokument ponownie rozpatruje podstawy jego wystawienia i w stosownych przypadkach wycofuje go. 3. Zgodnie ust. 2 w razie pojawienia się wątpliwości w odniesieniu do informacji przedstawionych przez zainteresowanych, do ważności dokumentu lub dowodów potwierdzających lub do dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się zawarte w nim informacje, instytucja miejsca pobytu lub zamieszkania przystępuje, w zakresie, w jakim jest to możliwe, na wniosek instytucji właściwej, do niezbędnej weryfikacji tych informacji lub dokumentów. 4. Jeżeli zainteresowane instytucje nie osiągną porozumienia, sprawa może zostać przedstawiona Komisji Administracyjnej przez właściwe władze, nie wcześniej jednak niż w terminie miesiąca od dnia złożenia wniosku przez instytucję, która otrzymała dokument. Komisja Administracyjna stara się pogodzić rozbieżne opinie w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym przedstawiono jej sprawę. [srodtytul]Artykuł 6 [/srodtytul] [b]Tymczasowe stosowanie ustawodawstwa i tymczasowe przyznawanie świadczeń[/b] 1. O ile rozporządzenie wykonawcze nie stanowi inaczej, w przypadku rozbieżności opinii pomiędzy instytucjami lub władzami dwóch lub więcej państw członkowskich w odniesieniu do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, zainteresowany tymczasowo podlega ustawodawstwu jednego z tych państw członkowskich, przy czym ustawodawstwo to jest określane w następującej kolejności: a) ustawodawstwo państwa członkowskiego, w którym osoba ta rzeczywiście wykonuje pracę najemną lub pracę na własny rachunek, o ile praca najemna lub praca na własny rachunek jest wykonywana tylko w jednym z państw członkowskich; b) ustawodawstwo państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, jeżeli zainteresowany wykonuje część swej pracy lub w przypadku gdy osoba ta nie wykonuje pracy najemnej ani pracy na własny rachunek; c) ustawodawstwo państwa członkowskiego, o którego zastosowanie wystąpiono najpierw, w przypadku gdy osoba ta wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich. 2. W przypadku rozbieżności opinii pomiędzy instytucjami lub władzami dwóch lub więcej państw członkowskich w odniesieniu do instytucji, która powinna wypłacać świadczenia pieniężne lub udzielać świadczeń rzeczowych, zainteresowany, który mógłby ubiegać się o świadczenia, gdyby nie zaistniał spór, jest tymczasowo uprawniony do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucję jego miejsca zamieszkania lub – jeżeli osoba ta nie ma miejsca zamieszkania na terytorium jednego z zainteresowanych państw członkowskich – do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucję, do której wniosek został złożony w pierwszej kolejności. 3. W przypadku gdy zainteresowane instytucje lub władze nie osiągną porozumienia, sprawa może zostać przedstawiona Komisji Administracyjnej przez właściwe władze, nie wcześniej jednak niż w terminie miesiąca od dnia pojawienia się rozbieżności opinii, o której mowa w ust. 1 lub 2. Komisja Administracyjna stara się pogodzić rozbieżne opinie w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym przedstawiono jej sprawę. 4. W przypadku gdy zostanie ustalone, że mające zastosowanie ustawodawstwo nie jest ustawodawstwem państwa członkowskiego, do którego zainteresowany został tymczasowo przypisany, lub że instytucja, która tymczasowo przyznała świadczenia, nie jest instytucją właściwą, uważa się, że instytucja, którą uznano za właściwą, jest instytucją właściwą z mocą wsteczną, tak jak gdyby rozbieżność opinii nie miała miejsca, najpóźniej od dnia tymczasowego przypisania lub od pierwszego tymczasowego przyznania danych świadczeń. 5. W razie konieczności instytucja uznana za właściwą oraz instytucja, która tymczasowo wypłacała świadczenia pieniężne lub tymczasowo otrzymywała składki, ustalają w stosownych przypadkach, zgodnie z przepisami tytułu IV rozdział III rozporządzenia wykonawczego, sytuację finansową zainteresowanego w odniesieniu do składek i świadczeń pieniężnych wypłacanych tymczasowo. Świadczenia rzeczowe przyznane tymczasowo przez daną instytucję zgodnie z ust. 2 są zwracane, zgodnie z przepisami tytułu IV rozporządzenia wykonawczego, przez instytucję właściwą. [srodtytul]Artykuł 7 [/srodtytul] [b]Tymczasowe wyliczenie świadczeń i składek[/b] 1. O ile rozporządzenie wykonawcze nie stanowi inaczej, w przypadku gdy dana osoba kwalifikuje się do otrzymywania świadczenia lub jest zobowiązana do zapłacenia składki zgodnie z rozporządzeniem podstawowym, natomiast instytucja właściwa nie posiada wszystkich informacji dotyczących jej sytuacji w innym państwie członkowskim niezbędnych do ostatecznego wyliczenia świadczenia lub składki, instytucja ta – na wniosek zainteresowanego – przyznaje to świadczenie lub dokonuje tymczasowego wyliczenia wysokości składki, jeżeli takie wyliczenia są możliwe na podstawie informacji, które instytucja ta posiada. 2. Świadczenie lub składka wyliczane są ponownie, gdy tylko instytucja zainteresowana otrzyma wszystkie niezbędne dowody potwierdzające lub dokumenty. [srodtytul]Artykuł 10 [/srodtytul] [b]Zakaz kumulacji świadczeń[/b] Niezależnie od innych przepisów rozporządzenia podstawowego w przypadku gdy świadczenia należne zgodnie z ustawodawstwem dwóch lub więcej państw członkowskich ulegają wzajemnemu obniżeniu, zawieszeniu lub wstrzymaniu, kwoty, które nie byłyby wypłacone w przypadku ścisłego zastosowania zasad dotyczących obniżenia, zawieszenia lub wstrzymania świadczenia przewidzianych w ustawodawstwie zainteresowanych państw członkowskich, dzielone są przez liczbę świadczeń podlegających obniżeniu, zawieszeniu lub wstrzymaniu. [srodtytul]Artykuł 11 [/srodtytul] [b]Elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania[/b] 1. W przypadku gdy pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się rozporządzenie podstawowe, instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia ośrodek interesów życiowych zainteresowanego w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących istotnych okoliczności, które mogą obejmować, w stosownych przypadkach: a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich; b) sytuację danej osoby, w tym: (i) charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę; (ii) jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne; (iii) prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym; (iv) w przypadku studentów źródło ich dochodu; (v) jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały; (vi) państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. 2. W przypadku gdy uwzględnienie poszczególnych kryteriów w oparciu o istotne okoliczności wymienione w ust. 1 nie doprowadzi do osiągnięcia porozumienia przez zainteresowane instytucje, zamiar danej osoby, taki jaki wynika z tych okoliczności, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się, są uznawane za rozstrzygające dla ustalenia jej rzeczywistego miejsca zamieszkania. [srodtytul]Artykuł 12 [/srodtytul] [b]Sumowanie okresów[/b] 1. Do celów stosowania art. 6 rozporządzenia podstawowego instytucja właściwa kontaktuje się z instytucjami państw członkowskich, których ustawodawstwu zainteresowany również podlegał, w celu ustalenia wszystkich okresów spełnionych zgodnie z ich ustawodawstwem. 2. Odpowiednie okresy ubezpieczenia, pracy najemnej, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego są dodawane do okresów spełnionych zgodnie z ustawodawstwem każdego innego państwa członkowskiego, o ile jest to konieczne do celów stosowania art. 6 rozporządzenia podstawowego, pod warunkiem że okresy te się nie pokrywają. 3. W przypadku gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania spełniony zgodnie z obowiązkowym ubezpieczeniem na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego zbiega się z okresem ubezpieczenia spełnionym w ramach ubezpieczenia dobrowolnego lub kontynuowanego ubezpieczenia fakultatywnego zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego, uwzględnia się jedynie okres spełniony w ramach ubezpieczenia obowiązkowego. 4. W przypadku gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania inny niż równorzędny z okresem ukończonym zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego zbiega się z okresem równorzędnym na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, uwzględnia się jedynie okres inny niż okres równorzędny. 5. Każdy okres uznany za równorzędny na podstawie ustawodawstwa dwóch lub więcej państw członkowskich jest uwzględniany jedynie przez instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu zainteresowany ostatnio obowiązkowo podlegał przed wspomnianym okresem. W przypadku gdy zainteresowany nie podlegał obowiązkowo ustawodawstwu państwa członkowskiego przed wspomnianym okresem, okres ten jest uwzględniany przez instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu zainteresowany obowiązkowo podlegał w pierwszej kolejności po wspomnianym okresie. 6. W przypadku, w którym nie można w sposób dokładny określić ram czasowych, w których niektóre okresy ubezpieczenia lub zamieszkania zostały spełnione zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego, domniemywa się, że okresy te nie pokrywają się z okresami ubezpieczenia lub zamieszkania spełnionymi zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego; okresy te uwzględnia się – w przypadku gdy może to być korzystne dla zainteresowanego – jedynie w zakresie, w jakim mogą one być rozsądnie uwzględnione. [srodtytul]TYTUŁ II [/srodtytul] [srodtytul]OKREŚLANIE MAJĄCEGO ZASTOSOWANIE USTAWODAWSTWA [/srodtytul] [srodtytul]Artykuł 14 [/srodtytul] [b]Szczegółowe uregulowania dotyczące art. 12 i 13 rozporządzenia podstawowego[/b] 1. Do celów stosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia podstawowego sformułowanie „osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego”, oznacza także osobę zatrudnioną w celu oddelegowania jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem że osoba ta bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca. 2. Do celów stosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia podstawowego sformułowanie „który normalnie tam prowadzi swą działalność” odnosi się do pracodawcy zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności, innej niż działalność związana z samym zarządzeniem wewnętrznym, na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, z uwzględnieniem wszystkich kryteriów charakteryzujących działalność prowadzoną przez dane przedsiębiorstwo. Odnośne kryteria muszą zostać dopasowane do specyficznych cech każdego pracodawcy i do rzeczywistego charakteru prowadzonej działalności. 3. Do celów stosowania art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego określenie „która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek” odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu, oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie. 4. Do celów stosowania art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest „podobna” do normalnie prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo członkowskie jako praca najemna lub praca na własny rachunek. 5. Do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich”, oznacza w szczególności osobę, która: a) wykonując nadal pracę w jednym państwie członkowskim, równocześnie wykonuje odrębną pracę w jednym lub kilku innych państw członkowskich, niezależnie od czasu trwania ani charakteru tej odrębnej pracy; b) w sposób ciągły wykonuje na zmianę kilka rodzajów pracy, z wyjątkiem pracy o charakterze marginalnym, w dwóch lub więcej państwach członkowskich, niezależnie od częstotliwości takiej zamiany czy też jej regularnego charakteru. 6. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich”, oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich. 7. W rozróżnianiu pracy wykonywanej zgodnie z ust. 5 i 6 od sytuacji opisanych w art. 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia podstawowego rozstrzygające znaczenie ma czas trwania pracy w jednym lub więcej państwach członkowskich (bez względu na to, czy ma ona charakter stały, incydentalny czy tymczasowy). W tym celu przeprowadza się ogólną ocenę wszystkich istotnych okoliczności obejmujących w szczególności, w przypadku osoby wykonującej pracę najemną, miejsce pracy określone w umowie o pracę. 8. Do celów stosowania art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia podstawowego „znaczna część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne: a) w przypadku pracy najemnej – czas pracy lub wynagrodzenie, oraz b) w przypadku pracy na własny rachunek – obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług lub dochód. W ramach ogólnej oceny spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 % tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim. 9. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 lit. b) rozporządzenia podstawowego „centrum zainteresowania” dla działalności osoby wykonującej działalność na własny rachunek określa się z uwzględnieniem wszystkich aspektów jej działalności zawodowej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze wszystkich okoliczności. 10. W celu określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na podstawie ust. 8 i 9 instytucje zainteresowane uwzględniają sytuację, jaka prawdopodobnie może mieć miejsce podczas kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. 11. Jeżeli dana osoba wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich w imieniu pracodawcy, którego siedziba znajduje się poza terytorium Unii, oraz jeżeli osoba ta ma miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, w którym nie wykonuje znacznej części swojej pracy, podlega ona ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsca zamieszkania. [b]Artykuł 15 [/b] [b]Procedury dotyczące stosowania art. 11 ust. 3 lit. b) i d), art. 11 ust. 4 oraz art. 12 rozporządzenia podstawowego (dotyczące dostarczania informacji instytucjom zainteresowanym)[/b] 1. O ile art. 16 rozporządzenie wykonawczego nie stanowi inaczej, w przypadku gdy osoba wykonuje pracę w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie właściwe na podstawie przepisów tytułu II rozporządzenia podstawowego, pracodawca lub – w przypadku osoby, która nie wykonuje pracy jako pracownik najemny – zainteresowany informują o tym instytucję właściwą państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie w danym przypadku, w miarę możliwości z wyprzedzeniem. Instytucja ta niezwłocznie udostępnia informacje dotyczące ustawodawstwa mającego zastosowanie do zainteresowanego, zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. b) lub art. 12 rozporządzenia podstawowego, zainteresowanemu oraz instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca. 2. Ust. 1 stosuje się odpowiednio do osób objętych przepisami art. 11 ust. 3 lit. d) rozporządzenia podstawowego. 3. Pracodawca w rozumieniu z art. 11 ust. 4 rozporządzenia podstawowego, który ma pracownika na pokładzie statku pływającego pod banderą innego państwa członkowskiego, informuje o tym instytucję właściwą państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie w danym przypadku, w miarę możliwości z wyprzedzeniem. Instytucja ta niezwłocznie udostępnia informacje dotyczące ustawodawstwa mającego zastosowanie do zainteresowanego, zgodnie z art. 11 ust. 4 rozporządzenia podstawowego, instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego, pod którego banderą pływa statek, na którego podkładzie pracownik ma wykonywać pracę. [srodtytul]Artykuł 16 [/srodtytul] [b]Procedura dotycząca stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego[/b] 1. Osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania. 2. Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu. 3. Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. 4. W przypadku gdy z uwagi na brak pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa niezbędne jest nawiązanie kontaktów przez instytucje lub władze dwóch lub więcej państw członkowskich, na wniosek jednej lub więcej instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich lub na wniosek samych właściwych władz, ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego jest określane na mocy wspólnego porozumienia, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego. W przypadku rozbieżności opinii między zainteresowanymi instytucjami lub właściwymi władzami podmioty te starają się dojść do porozumienia zgodnie z warunkami ustalonymi powyżej, a zastosowanie ma art. 6 rozporządzenia wykonawczego. 5. Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym zainteresowanego. 6. Jeżeli zainteresowany nie dostarczy informacji, o których mowa w ust. 1, niniejszy artykuł stosuje się z inicjatywy instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, gdy tylko instytucja ta zapozna się z sytuacją tej osoby, na przykład za pośrednictwem innej instytucji zainteresowanej. [srodtytul]Artykuł 17 [/srodtytul] [b]Procedura dotycząca stosowania art. 15 rozporządzenia podstawowego[/b] Personel kontraktowy Wspólnot Europejskich korzysta z prawa wyboru, przewidzianego w art. 15 rozporządzenia podstawowego, w chwili zawierania umowy o pracę. Władza uprawniona do zawierania umowy informuje wyznaczoną instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo wybrał członek personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich. [srodtytul]Artykuł 18 [/srodtytul] [b]Procedura dotycząca stosowania art. 16 rozporządzenia podstawowego[/b] Wniosek pracodawcy lub zainteresowanego o zastosowanie wyjątków od przepisów art. 11 – 15 rozporządzenia podstawowego składany jest, w miarę możliwości z wyprzedzeniem, do właściwej władzy lub organu wyznaczonego przez władzę tego państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma być zastosowane na wniosek pracownika lub zainteresowanego. [srodtytul]Artykuł 19 [/srodtytul] [b]Dostarczanie informacji zainteresowanym oraz pracodawcom[/b] 1. Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo staje się mającym zastosowanie ustawodawstwem zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, informuje zainteresowanego oraz, w stosownych przypadkach, jego pracodawcę (-ów) o obowiązkach przewidzianych w tym ustawodawstwie. Instytucja ta udziela im niezbędnej pomocy w dopełnianiu formalności wymaganych przez to ustawodawstwo. 2. Na wniosek zainteresowanego lub pracodawcy instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, poświadcza, że to ustawodawstwo ma zastosowanie, oraz w stosownych przypadkach wskazuje, jak długo i na jakich warunkach ma ono zastosowanie. [srodtytul]Artykuł 20 [/srodtytul] [b]Współpraca między instytucjami[/b] 1. Odpowiednie instytucje przekazują instytucji właściwej państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie do danej osoby zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, informacje niezbędne do ustalenia dnia, od którego ustawodawstwo to ma zastosowanie, oraz składek, jakie osoba ta i jej pracodawca (-y) zobowiązani są zapłacić na podstawie tego ustawodawstwa. 2. Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo staje się ustawodawstwem mającym zastosowanie do danej osoby zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, informuje o dniu, od którego rozpoczyna się stosowanie tego ustawodawstwa, instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu ostatnio podlegała ta osoba. [srodtytul]Artykuł 21 [/srodtytul] [b]Obowiązki pracodawcy[/b] 1. Pracodawca, którego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdują się poza terytorium właściwego państwa członkowskiego, zobowiązany jest do wypełniania wszystkich obowiązków wynikających z ustawodawstwa mającego zastosowanie do jego pracowników, w szczególności obowiązku zapłacenia składek przewidzianych w tym ustawodawstwie, tak jakby jego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdowały się we właściwym państwie członkowskim. 2. Pracodawca niemający miejsca prowadzenia działalności w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, może uzgodnić z pracownikiem, że spoczywający na pracodawcy obowiązek zapłacenia składek może być wypełniany w jego imieniu przez pracownika, bez uszczerbku dla podstawowych obowiązków pracodawcy. Pracodawca powiadamia instytucję właściwą tego państwa członkowskiego o dokonanych uzgodnieniach. [srodtytul]TYTUŁ V[/srodtytul] [b]PRZEPISY RÓŻNE, PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE[/b] [srodtytul]Artykuł 95 [/srodtytul] Okres przejściowy dotyczący elektronicznej wymiany danych[/srodtytul] 1. Każde państwo członkowskie może skorzystać z okresu przejściowego dotyczącego wymiany danych drogą elektroniczną określonej w art. 4 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego. Okresy przejściowe nie mogą być dłuższe niż 24 miesiące od dnia wejścia w życie rozporządzenia wykonawczego. Jeżeli jednak udostępnienie niezbędnej infrastruktury wspólnotowej (systemu elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego – EESSI) znacznie się opóźni w stosunku do wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, Komisja Administracyjna może postanowić o odpowiednim przedłużeniu tych okresów. 2. Praktyczne warunki dotyczące wszelkich niezbędnych okresów przejściowych, o których mowa w ust. 1, określa Komisja Administracyjna, w celu zapewnienia niezbędnej wymiany danych umożliwiającej stosowanie rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego.
