Nierówny podział tylko wyjątkowo

Jeśli takiej umowy nie było, wartość tego, co przypadnie każdemu z byłych małżonków, powinna być taka sama, bez względu na stopień przyczynienia się do powstania tego dorobku. Ta zasada obowiązuje niezależnie od powodu ustania wspólności (rozwód, separacja, intercyza itd.). Jednakże na zasadzie wyjątku od tej reguły sąd może ustalić nierówne udziały w majątku, a nawet pozbawić małżonka udziału w nim.

Taką możliwość dopuszcza art. 43 § 2 k. r. o. Jednakże małżonek nie może na podstawie tego przepisu żądać ustalenia nierównych udziałów w niektórych tylko składnikach majątku wspólnego, np. tylko w mieszkaniu czy tylko w samochodzie [b](postanowienie SN z 27 czerwca 2003 r., sygn. IV CKN 278/01)[/b]. Ustalenie nierównych udziałów odnosi się do całego majątku wspólnego.

[srodtytul]Wyjątki od reguły[/srodtytul]

Równe udziały w majątku wspólnym są wyrazem równego traktowania małżonków i równouprawnienia w stosunkach majątkowych po ustaniu wspólności majątkowej. W niektórych sytuacjach jednak takie rozwiązanie byłoby krzywdzące dla jednej ze stron. Stąd wyjątek od tej reguły przewidziany w art. 43 § 2 k. r. o.

Na podstawie tego przepisu zarówno mąż, jak i żona może się domagać uwzględnienia przez sąd przy ustalaniu udziałów stopnia, w którym każde z nich przyczyniło się do powstania majątku.

[ramka][b]Przykład[/b]

Małżeństwo było bezdzietne. Żona nie pracowała. Zajmowała się domem. Sporadycznie pomagała mężowi w prowadzeniu firmy.

Dzięki dochodom męża z działalności gospodarczej małżonkowie zgromadzili w ciągu 14 lat małżeństwa majątek wart 5,7 mln zł. Z tego 4,1 mln zł to majątek trwały wykorzystywany przez męża w prowadzeniu firmy. Sąd orzekł rozwód z winy obu stron.

Mąż domaga się ustalenia, że jego udział w majątku wspólnym wynosi 2/3, a żony 1/3.[/ramka]

[srodtytul]Przyczynienie się do powstania majątku[/srodtytul]

W skrajnych przypadkach sąd może całkowicie pozbawić jednego z małżonków udziału w nim.

Po pierwsze – musi istnieć dysproporcja w przyczynieniu się do powstania majątku, i po drugie – jednocześnie – ważne powody uzasadniające konieczność ustalenia nierównych udziałów. Chodzi przy tym raczej o względy etyczne niż o sam wkład męża czy żony w gromadzenie majątku wspólnego.

Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu [b]z 27 czerwca 2003 r. (sygn. IV CK 278/01)[/b], w którym uznał, że nie bez znaczenia przy ocenie owych „ważnych powodów” jest kwestia winy rozkładu pożycia.

Dlatego art. 43 § 2 k. r. o. dopuszczający ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym powinien działać na korzyść małżonka, któremu winy przypisać nie można. W sprawie, której dotyczy postanowienie, mąż był wyłącznie winny rozwodu, ponieważ opuścił rodzinę dla innej kobiety.

O ważnych powodach ustalenia nierównych udziałów można też mówić wtedy, gdy jeden z małżonków w sposób rażący i uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych.

Ważnym powodem ustalenia nierównych udziałów może być długoletnia separacja, podczas której każde z małżonków gospodarowało oddzielnie i oddzielnie gromadziło dobra składające się formalnie na majątek wspólny.

[srodtytul]Liczy się troska o dzieci i dom[/srodtytul]

Nie wystarczy natomiast np. udowodnić, że majątek został zgromadzony wyłącznie dzięki zarobkom męża albo że żona przyczyniła się w większym stopniu do powstania majątku, bo jej zarobki były znacznie wyższe. Przez przyczynienie się do powstania majątku dorobkowego rozumie się nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów każdego z małżonków, ale także to, jak każde z nich nimi gospodarowało.

Ustalenie nierównych udziałów może uzasadniać rażące uchylanie się od pomnażania dorobku rodziny, niepodejmowanie odpowiedniej pracy mimo możliwości i kwalifikacji, trwonienie zarobionych pieniędzy, wydawanie ich tylko na własne przyjemności.

[ramka][b]Przykład[/b]

Przez pierwsze trzy lata małżonkowie pracowali na etacie. Przez kolejne 15 lat żona prowadziła działalność gospodarczą. Mąż, mimo posiadania zawodu blacharz-dekarz, zatrudnił się w dziale gospodarczym spółki z o.o. Po utracie pracy, mimo namów żony i możliwości, nie podjął pracy w zawodzie.

Przez ostatnie pięć lat przed rozwodem pracował dorywczo i wszystkie pieniądze przeznaczał na własne potrzeby, w tym alkohol.

W czasie małżeństwa dzięki zarobkom żony zostało kupione mieszkanie spółdzielcze, którego aktualna wartość wynosi 250 tys. zł, oraz lokal użytkowy stanowiący odrębną nieruchomość o wartości 460 tys. zł. Żona domaga się pozbawienia męża udziału w majątku wspólnym. [/ramka]

[ramka][b]WAŻNE [/b]

Sądy nie są skłonne do ustalania nierównych udziałów w majątku dorobkowym. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania dorobku, sąd musi uwzględniać także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Jeśli więc np. żona nie pracowała zawodowo albo jej zarobki były wprawdzie dużo niższe niż męża, ale wychowywała dzieci, zajmowała się domem, to sąd uzna, że ich udziały w dorobkowym majątku są takie same.[/ramka]

[srodtytul]Kiedy do sądu[/srodtytul]

Z żądaniem ustalenia nierównych udziałów, tak samo jak o podział majątku dorobkowego, można wystąpić do sądu także kilka lat po rozwodzie czy orzeczeniu separacji. Możliwość ta, tak jak prawo wystąpienia do sądu o podział majątku dorobkowego, nie przedawnia się. Jednakże jest niedopuszczalna, jeśli podział został już przeprowadzony.

Zasadniczo więc właściwym czasem na wystąpienie z żądaniem ustalenia nierównych udziałów jest sprawa sądowa o podział majątku wspólnego (art. 567 § 1 k. p. c.).

Udowodnienie, że są ważne powody do ustalenia nierównych udziałów, należy do tego małżonka, który tego żąda. Strony mogą zawrzeć przed sądem ugodę w tej kwestii.

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-Jeśli nie można określić stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, to nie można też ustalić nierównych ich udziałów w tym majątku. Uwzględnić trzeba w takim wypadku przewidzianą w art. 43 § 1 k. r. o. zasadę równych udziałów małżonków w majątku wspólnym [b](postanowienie SN z 10 stycznia 2001 r., sygn. IV CKN 190/00)[/b]