O umieraniu w obiektywie, czyli ostatnie dzieło Susan Sontag

Amerykańska pisarka poświęciła ostatnią książkę rozważaniom o fotografii wojennej. „Widok cudzego cierpienia” (2003) napisała rok przed śmiercią

Aktualizacja: 05.06.2010 11:38 Publikacja: 04.06.2010 01:04

O umieraniu w obiektywie, czyli ostatnie dzieło Susan Sontag

Foto: Rzeczpospolita

Runęły już wieże WTC, wybuchła wojna w Afganistanie. Powszechnie obecne obrazy wojny posłużyły jej do rozważań o dzisiejszym wyobrażeniu bólu i śmierci, potrzebie patrzenia i uczestniczenia, o dokumentowaniu prawdy i jej przeinaczaniu. W finale Sontag stwierdza, że niesłabnący „uwodzicielski czar wojny” nie pozwala zrozumieć cierpienia ani nawet go sobie wyobrazić. Fotografie wojenne pełnią wiele funkcji, oprócz tej, którą zwyczajowo im przypisujemy.

Sontag prześledziła historię cierpienia i jego portrecistów. Nawiązuje do malarskich obrazów, analizuje karierę zdjęć wojennych: od XIX-wiecznych walk na Krymie i starcia amerykańskiej Północy z Południem, przez dwie wojny światowe, Wietnam, Rwandę i Bośnię, po teraźniejsze konflikty. Każda wojna ma swoje ikony, Sontag wybrała kilkanaście, by na konkretnych przykładach opisać relacje między wizją a rzeczywistością udręki, intencje fotografów i technologię, która – zamiast obiektywizować przedstawiany świat – stwarza go na nowo.

Od początku wojna w kadrach była aranżowana – przede wszystkim dlatego, że pierwsze techniki fotografowania wymagały długiego naświetlania negatywów, upozowania bohaterów, żywych lub martwych.

Niemal wszystkie najsłynniejsze zdjęcia wojenne zostały sfabrykowane, odtwarzały już dokonane zdarzenia. Dopiero ujęcia Roberta Capy z wojny w Hiszpanii uchwyciły dokładny moment śmierci.

Sontag wskazuje jednak, że autentyczność fotografii nie jest gwarantem jej wartości, jej „prawdomówności”. Kadry nie są bezstronne.

Amerykańska myślicielka pisze o fotografiach nigdy niezrobionych, o niezarejestrowanych zbrodniach i selektywnej panoramie cierpienia, jaką ze zdjęć tworzy popkultura. Te najsłynniejsze zawłaszczają pamięć o przeszłości, zacierając wszystko, co zostało poza kadrem. Sontag kieruje też uwagę na ofiary, pogwałcenie ich – choćby pośmiertnej – intymności. I na publiczność zahipnotyzowaną bólem, otępianą dosłownością, coraz silniej odsuwającą się od realnych zdarzeń.

To niewielka i przystępna książka, mądry przypis do współczesności. Tuż przed śmiercią Sontag zostawiła przestrogę dla mieszkańców cywilizacji obrazkowej – fotografia nie wystarczy, by zrozumieć świat.

Runęły już wieże WTC, wybuchła wojna w Afganistanie. Powszechnie obecne obrazy wojny posłużyły jej do rozważań o dzisiejszym wyobrażeniu bólu i śmierci, potrzebie patrzenia i uczestniczenia, o dokumentowaniu prawdy i jej przeinaczaniu. W finale Sontag stwierdza, że niesłabnący „uwodzicielski czar wojny” nie pozwala zrozumieć cierpienia ani nawet go sobie wyobrazić. Fotografie wojenne pełnią wiele funkcji, oprócz tej, którą zwyczajowo im przypisujemy.

Sontag prześledziła historię cierpienia i jego portrecistów. Nawiązuje do malarskich obrazów, analizuje karierę zdjęć wojennych: od XIX-wiecznych walk na Krymie i starcia amerykańskiej Północy z Południem, przez dwie wojny światowe, Wietnam, Rwandę i Bośnię, po teraźniejsze konflikty. Każda wojna ma swoje ikony, Sontag wybrała kilkanaście, by na konkretnych przykładach opisać relacje między wizją a rzeczywistością udręki, intencje fotografów i technologię, która – zamiast obiektywizować przedstawiany świat – stwarza go na nowo.

Literatura
Jakub Małecki ujawnia szczegóły nowej powieści – „Fabuła wynika z intymności”
Literatura
Ernest Hemingway zabawny i dowcipny. Jest nowy przekład
Literatura
Zwycięzcy 18. Nagrody Literackiej Warszawy
Literatura
O tym jak redemptorysta pomógł Wydawnictwu Czarne, swoich i Andrzeja Stasiuka książkach mówi Monika Sznajderman
Materiał Promocyjny
Firmy, które zmieniły polską branżę budowlaną. 35 lat VELUX Polska
Literatura
Elektryczna sonda Zimbardo na mózgu Williama Szekspira