O umieraniu w obiektywie, czyli ostatnie dzieło Susan Sontag

Amerykańska pisarka poświęciła ostatnią książkę rozważaniom o fotografii wojennej. „Widok cudzego cierpienia” (2003) napisała rok przed śmiercią

Aktualizacja: 05.06.2010 11:38 Publikacja: 04.06.2010 01:04

O umieraniu w obiektywie, czyli ostatnie dzieło Susan Sontag

Foto: Rzeczpospolita

Runęły już wieże WTC, wybuchła wojna w Afganistanie. Powszechnie obecne obrazy wojny posłużyły jej do rozważań o dzisiejszym wyobrażeniu bólu i śmierci, potrzebie patrzenia i uczestniczenia, o dokumentowaniu prawdy i jej przeinaczaniu. W finale Sontag stwierdza, że niesłabnący „uwodzicielski czar wojny” nie pozwala zrozumieć cierpienia ani nawet go sobie wyobrazić. Fotografie wojenne pełnią wiele funkcji, oprócz tej, którą zwyczajowo im przypisujemy.

Sontag prześledziła historię cierpienia i jego portrecistów. Nawiązuje do malarskich obrazów, analizuje karierę zdjęć wojennych: od XIX-wiecznych walk na Krymie i starcia amerykańskiej Północy z Południem, przez dwie wojny światowe, Wietnam, Rwandę i Bośnię, po teraźniejsze konflikty. Każda wojna ma swoje ikony, Sontag wybrała kilkanaście, by na konkretnych przykładach opisać relacje między wizją a rzeczywistością udręki, intencje fotografów i technologię, która – zamiast obiektywizować przedstawiany świat – stwarza go na nowo.

Od początku wojna w kadrach była aranżowana – przede wszystkim dlatego, że pierwsze techniki fotografowania wymagały długiego naświetlania negatywów, upozowania bohaterów, żywych lub martwych.

Niemal wszystkie najsłynniejsze zdjęcia wojenne zostały sfabrykowane, odtwarzały już dokonane zdarzenia. Dopiero ujęcia Roberta Capy z wojny w Hiszpanii uchwyciły dokładny moment śmierci.

Sontag wskazuje jednak, że autentyczność fotografii nie jest gwarantem jej wartości, jej „prawdomówności”. Kadry nie są bezstronne.

Amerykańska myślicielka pisze o fotografiach nigdy niezrobionych, o niezarejestrowanych zbrodniach i selektywnej panoramie cierpienia, jaką ze zdjęć tworzy popkultura. Te najsłynniejsze zawłaszczają pamięć o przeszłości, zacierając wszystko, co zostało poza kadrem. Sontag kieruje też uwagę na ofiary, pogwałcenie ich – choćby pośmiertnej – intymności. I na publiczność zahipnotyzowaną bólem, otępianą dosłownością, coraz silniej odsuwającą się od realnych zdarzeń.

To niewielka i przystępna książka, mądry przypis do współczesności. Tuż przed śmiercią Sontag zostawiła przestrogę dla mieszkańców cywilizacji obrazkowej – fotografia nie wystarczy, by zrozumieć świat.

Runęły już wieże WTC, wybuchła wojna w Afganistanie. Powszechnie obecne obrazy wojny posłużyły jej do rozważań o dzisiejszym wyobrażeniu bólu i śmierci, potrzebie patrzenia i uczestniczenia, o dokumentowaniu prawdy i jej przeinaczaniu. W finale Sontag stwierdza, że niesłabnący „uwodzicielski czar wojny” nie pozwala zrozumieć cierpienia ani nawet go sobie wyobrazić. Fotografie wojenne pełnią wiele funkcji, oprócz tej, którą zwyczajowo im przypisujemy.

Sontag prześledziła historię cierpienia i jego portrecistów. Nawiązuje do malarskich obrazów, analizuje karierę zdjęć wojennych: od XIX-wiecznych walk na Krymie i starcia amerykańskiej Północy z Południem, przez dwie wojny światowe, Wietnam, Rwandę i Bośnię, po teraźniejsze konflikty. Każda wojna ma swoje ikony, Sontag wybrała kilkanaście, by na konkretnych przykładach opisać relacje między wizją a rzeczywistością udręki, intencje fotografów i technologię, która – zamiast obiektywizować przedstawiany świat – stwarza go na nowo.

Literatura
Stanisław Tym był autorem „Rzeczpospolitej”
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Literatura
Reiner Stach: Franz Kafka w kleszczach dwóch wojen
Literatura
XXXII Targi Książki Historycznej na Zamku Królewskim w Warszawie
Literatura
Nowy „Wiedźmin”. Herold chaosu już nadchodzi
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Literatura
Patrycja Volny: jak bił, pił i molestował Jacek Kaczmarski