Obrazoburczość po afrykanersku, czyli literacka legenda

Imprezy coraz bardziej perwersyjne

Henry van Eeden, gdyż on jest owym jedynakiem, trafia do posiadłości Welgevonden należącej do rodziny Silbersteinów, nowobogackich Żydów. Ma tam spędzić kilka dni i poznać swoją wybrankę – Salome Silberstein. Dni te, choć pozornie monotonne, okazują się zaskakująco dziwaczne. Henry spędza je na wędrówkach po posiadłości z ojcem przyszłej panny młodej, wysłuchując jego wywodów o życiu i śmierci, czy o siłach dobra i siłach zła. Podobne dyskusje w gronie miejscowych elit – z nieudolnymi próbami włączenia się Henry’ego – odbywają się podczas wieczorno-nocnych imprez o coraz bardziej perwersyjnym zabarwieniu. Czy zatem „Siedem dni u Silbersteinów” to po prostu powieść inicjacyjna? Na pewno w części tak jest – pusta postać młodzieńca nieco się uplastycznia, traci swoją niewinność i choć w części pozbywa się swej żenującej początkowo naiwności. Zaczyna czuć świat i rzeczywistość, w jakiej się znalazł.

Jak czytać Leroux

Jednak powieść Leroux proponuje to, co w literaturze najcenniejsze: wielowymiarowość, wymykanie się jednoznacznej interpretacji. Zwraca na to uwagę polski tłumacz powieści Jerzy Koch, z którego posłowia zaczerpnąłem część informacji na użytek niniejszego tekstu. Koch przeprowadza głęboką analizę tekstu Leroux, który był zafascynowany myślą Carla Gustava Junga. I postuluje, żeby „Siedem dni” czytać właśnie poprzez Junga, jego zdaniem jest to powieść, gdzie na pierwszy plan wybija się „brak mitu”, który „jest swoistym nowym mitem współczesności, a brak ładu nowym ładem”. Koch w imponujący sposób tropi jungowskie sygnały wysyłane przez Junga, przez co powieść Leroux zaczyna się mienić całym wachlarzem nowych znaczeń.

Czytaj więcej

Plus Minus

„Cesarzowa Piotra” Kristiny Sabaliauskaitė. Bitwa o ciało carycy

Rosjanie mordują poddających się żołnierzy, ich armia wkracza do krajów bałtyckich, a na południu...

Czy to znaczy, że jest to propozycja dla niewielkiego grona wybranych, uzbrojonych w wiedzę o myśli Carla Gustava? Nie, Leroux można czytać i czerpać z tego satysfakcję, na innym poziomie, który zresztą nie wyklucza jungowskich interpretacji. Trochę tak jak uczynili to… południowoafrykańscy konserwatyści i tamtejsza cenzura. Przede wszystkim jako prozę naruszającą tabu, świętokradczą w różnych wymiarach. Mocną, satyryczną, rewizję afrykanerskich mitów: życia farmerskiego i związanych z nim rytuałów, budowy opartego na biznesie bogactwa, ubogacającej i przywódczej roli elit, wreszcie ich intelektualnej głębi. Ale nie tylko – Leroux wykpiwa proces inicjacji jako takiej, nie mówiąc już o reżyserowanej miłości. Woła: rzeczywistość à la „Czarodziejska Góra” nie ma już większego sensu, zdegenerowała się, stała się swoją karykaturą.

Kto zmiecie dotychczasowy świat?

Jednak u Leroux jest jedna wyrwa w obrazoburczej narracji. Wątek, który w powieści został potraktowany, jak się wydaje, śmiertelnie poważnie. Kolorowa społeczność, pracująca u Silbersteinów i mieszkająca na skraju ich posiadłości. Jej przedstawiciele nie są jakoś szczególnie źle traktowani, ot wygodne źródło taniej siły roboczej. Właściwie nawet trudno dociec, dlaczego w ich osiedlach wybuchają krwawe zamieszki czy płoną kościoły. Kompletnie nie rozumieją tego Silbersteinowie czy inni biali, o Henrym nie wspominając. Rozumie to za to Leroux we fragmentach poświęconych rzeczywistości kolorowej ludności, inaczej prowadząc narrację. Poważniejąc, jakby sugerując, że to ci półniewolnicy stworzą siłę, która kiedyś wywróci do góry nogami życie Silbersteinów i im pokrewnych. Pod tym względem Leroux również miał rację.

Okładka powieści Etienne Leroux "Siedem dni u Silbersteinów"

Etienne Leroux: „Siedem dni u Silbersteinów”, przeł. Jerzy Koch, ArtRage 2025

Foto: brak