Wściekłość Elfriede Jelinek

Jeden z najbardziej wstrząsających tekstów rozliczeniowych „Kobieta i jej przeznaczenie" poświęciła ofiarom obozów koncentracyjnych w III Rzeszy — kobietom gwałconym, pozbawionym godności i uśmiercanym bez skrupułów. Pisarka konsekwentnie występuje przeciw wymazywaniu pamięci o nazistowskich zbrodniach i jej ofiarach.

Przypomina czasy wojennych wynaturzeń, bo nie zgadza się z austriacką skłonnością do przerzucenia całej odpowiedzialności za nazizm na Niemców. Mówi prawdę rodakom, że milcząco go wspierali. A dzisiaj przedstawiają swój kraj jako niewinny i piękny. - Historia nie odchodzi — twierdzi Jelinek — a ciągle wraca, zwłaszcza, gdy nie chcemy jej znać i sądzimy, że ostatecznie ją pożegnaliśmy.

To przesłanie ma wymiar uniwersalny. Podobnie, jak jej uwagi na temat ideologicznych manipulacji, polityki nienawiści, niewrażliwości na krzywdę, czy stadnych zachowań.

Najżywszy odzew budzą wypowiedzi autorki na tematy społeczne. Ale w książce są też eseje o teatrze, kinie (m. in. o inscenizacjach jej sztuk i filmowej adaptacji „Pianistki" w reż. Michaela Haneke), a przede wszystkim o literaturze, bo wiele opublikowanych tekstów to mowy z okazji przyznania nagród: Nobla (2004), Georga Büchnera, Heinricha Heinego, czy Franza Kafki.

W antologii teksty podzielono na cztery rozdziały: „Język i myślenie", „Teatr", „Portrety" oraz „Historia i społeczeństwo". Chronologiczny układ pozwala obserwować rozwój poglądów autorki od lat 80. do dziś. Książka jest kluczem do jej twórczości. — Ochrypłam już od krzyku — skarży się Jelinek, ale nie opuszcza przestrzeni publicznej.

Elfriede Jelinek „Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia", Wydawnictwo W. A. B., Warszawa 2012