Apteki są często pierwszym miejscem kontaktu pacjenta z systemem ochrony zdrowia. To tam chorzy szukają porady, recepty farmaceutycznej czy podstawowych leków. Dlatego – jak podkreślono w raporcie – gęsta i równomierna sieć aptek to nie luksus, ale strategiczny element bezpieczeństwa zdrowotnego. Braki w dostępności aptek przekładają się bezpośrednio na gorsze wyniki zdrowotne, szczególnie u osób starszych i przewlekle chorych.
Rynek apteczny w odwrocie
Na koniec 2024 r. w Polsce działało 11,2 tysiąca aptek ogólnodostępnych, czyli o 2,3 tys. mniej niż w 2017 r. To największy spadek w całej Unii Europejskiej. 520 gmin nie ma żadnej apteki, a w 800 jest tylko jedna. „W efekcie setki tysięcy obywateli musi pokonywać znaczne odległości, by uzyskać dostęp do podstawowych leków, a znalezienie apteki oferującej wysoką dostępność oraz przystępne ceny jest jeszcze trudniejsze” – czytamy w raporcie. Jego autorzy zwracają uwagę, że sytuacja ta jest szczególnie trudna dla osób starszych oraz przewlekle chorych, czyli około 2-3 mln osób w Polsce.
Według autorów raportu za załamanie dostępności mają odpowiać przepisy wprowadzone w 2017 r., znane jako „Apteka dla Aptekarza”. Zgodnie z nimi, nową aptekę może otworzyć tylko farmaceuta, a dodatkowo obowiązują tzw. kryteria demograficzno-geograficzne – co najmniej 3 tys. mieszkańców na jedną aptekę i minimum 500-1000 metrów odległości między placówkami. W zamyśle miało to chronić małe, rodzinne apteki przed dużymi sieciami. W praktyce – zablokowało rozwój całej branży.
„Rynek został zamrożony. W wielu gminach powstały lokalne monopole, a ceny leków poszybowały w górę” – wskazano w raporcie.
Fundacja ocenia, że ograniczona konkurencja ma bezpośrednie skutki ekonomiczne. Między 2019 a 2024 r. średnia cena leku pełnopłatnego wzrosła o 67,8 proc. (z 25,73 zł do 43,16 zł), a w samym 2024 r. o blisko 12 proc., podczas gdy inflacja ogólna wyniosła 3,6 proc. „Oznacza to, że w ostatnim roku leki drożały ponad trzykrotnie szybciej niż średni poziom cen w gospodarce” – podkreślono w publikacji.
