W umowach kart kredytowych straszą niedozwolone klauzule

Zastrzeżenie zapłaty kary w przypadku zobowiązań pieniężnych jest niedopuszczalne, ponieważ art. 483 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Obowiązek spłaty kwoty minimalnej zadłużenia jest zobowiązaniem pieniężnym i już z tego powodu zastrzeżenie kary umownej uznać należy za nieważne.

W wypadku nieterminowości spłaty banki pobierają odsetki umowne od kwoty całkowitego zadłużenia, klient banku ponosi więc podwójne konsekwencje nieterminowości spłaty. Sąd Najwyższy tymczasem orzekł (I CKN 114/97, OSP 1998 nr 1, poz. 5), że nie jest dopuszczalne kumulowanie zapłaty określonej sumy pieniężnej i odsetek, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego.

Opłaty zastrzegane przez banki nie są proporcjonalne do wysokości nieterminowo spłaconej kwoty minimalnej, niejednokrotnie ją nawet przewyższają. W umowach z konsumentami zastrzegana we wzorcu umowy kara umowna musi pozostawać we współmiernej wysokości do ponoszonej zwykle szkody (wyrok SOKiK XVII Ama 20/2004). Nieuzgodnione indywidualnie postanowienie umowy zawieranej z konsumentem, które nakłada nań obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej, rażąco narusza interesy konsumentów i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami (art. 385[sup]3[/sup] pkt 17 k.c.), dlatego zgodnie z art. 385[sup]1[/sup] § 1 k.c. postanowienie to nie wiąże konsumenta.

Uwagi te są nadal aktualne, zmiana nazwy opłaty nie powoduje zmiany jej charakteru. Instytucje prawne oceniamy nie po ich nazwie, ale po treści. Opłata za nieterminową spłatę kwoty minimalnej została zdyskwalifikowana, gdyż uznano ją za karę umowną, czyli zryczałtowane odszkodowanie. Opłata za obsługę zadłużenia nie jest niczym innym, według swojej nazwy ma ona prowadzić do naprawienia szkody (odszkodowania) za koszty, jakie bank poniósł, obsługując zadłużenie. Tylko że banki w żaden sposób nie są zobligowane do wykazania owych kosztów obsługi zadłużenia, można śmiało powiedzieć, że w wielu przypadkach niewielkiego opóźnienia w dobie elektronicznej obsługi rachunków nie poniosą ich wcale. Opłata ta moim zdaniem jest również zryczałtowanym odszkodowaniem i jako taka jest niedopuszczalna.

Regułą jest, tak w reżimie odpowiedzialności kontraktowej, jak i deliktowej, że odszkodowanie powinno odpowiadać wysokości szkody, która powinna zostać przez poszkodowanego udowodniona. Odszkodowanie ryczałtowe jest wyjątkiem od tej zasady, jest ono możliwe tylko w razie stosownego zastrzeżenia umownego. Podstawowym zastrzeżeniem tego typu jest kara umowna, a ta w tego rodzaju umowach została uznana za niedozwolone postanowienie umowne. Banki nie wskazują żadnej kalkulacji wysokości opłaty za obsługę zadłużenia ani przesłanek ich obliczania. Tak więc to bank jednostronnie ocenia koszty obsługi zadłużenia, kierując się przy tym tylko sobie znanymi zasadami.

Kiedy banki dodatkowo obok tej opłaty zastrzegają również opłaty za monity spłaty zadłużenia, mamy do czynienia z sytuacją, w której banki podwójnie obciążają konsumenta kosztami wynikłymi z jednego zdarzenia.