Serhij Żadan: Apeluję do Polaków, aby nie tracili czujności

„Rzeczpospolita”: Został pan jednym z dwóch laureatów tegorocznej edycji Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia. Jakie to ma dla pana znaczenie?

Serhij Żadan: Znaczenie, oczywiście, ma, ale nie tyle dla mnie osobiście, ile ogólnie. Dla mnie to pewien wyraz solidarności ze strony Polski, ze strony Ukrainy. Dlatego jest to i miłe, i ważne, by dalej odczuwać tę więź, dalej odczuwać to wsparcie.

Jerzy Giedroyc uważał, że nie ma wolnej Polski bez wolnej Ukrainy. Jednak w czwartym roku rosyjskiej agresji nad Dnieprem zmęczenie tą sprawą narasta nie tylko w Polsce, ale i w wielu krajach Europy. Nie brakuje głosów osób i środowisk, które uważają, że to „nie nasza wojna”. Co by pan powiedział tym ludziom?

Mam przekaz dla osób, które uważają, że ta wojna nie dotyczy Polski i myślą, że Rosja nie ma wobec Polski żadnych zamiarów. Radziłbym spróbować wyobrazić sobie, co by było, gdyby między Polską a Rosją nie stała ukraińska armia. Co by było, gdyby rosyjskie czołgi stały teraz na granicy Ukrainy z Polską albo Białorusi z Polską? W rzeczywistości, moim zdaniem, bardzo lekkomyślne jest próbować manipulować tą kwestią, dystansować się i przerzucać cały problem na Ukraińców. Jestem przekonany, że ta wojna nie jest już regionalna, nie dotyczy tylko Rosji i Ukrainy. Faktycznie wciągnięte są w nią dziesiątki krajów. To wojna globalna i nie tyle chodzi w niej o pretensje Rosji wobec Ukrainy, ile o pretensje Rosji wobec całego świata. Rosja to szowinistyczne imperium, w którym kwitnie rewanżyzm. Stał się on rosyjską ideą państwową i narodową. I apelowałbym do Polaków, aby w tej sytuacji nie tracili czujności.

Trudno tracić czujność, gdy słyszymy o wlatujących w polską przestrzeń powietrzną rosyjskich dronach, podpaleniach, dywersjach, a nawet sabotażu na kolei.

Tak, i dywersje, i drony. Zresztą tu chodzi już nie tylko o jakieś konkretne przejawy czy akty dywersji. Jeśli spróbować zrozumieć stosunek rosyjskiego społeczeństwa czy tamtejszych kręgów politycznych do Polski oraz innych krajów Europy Środkowej, jest to stosunek imperium, które nie ma nic przeciwko temu, by odzyskać swoje dawne terytoria, które właśnie tak traktuje. Rosjanie tego nie ukrywają. W ich oczach polska podmiotowość jest bardzo wątpliwa.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Laudacja na cześć Serhija Żadana, laureata Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia

Serhij Żadan nieomal zapłacił życiem za ukraińską tożsamość ciężko pobity przez rosyjskich nacjon...

Dlatego w tej sytuacji udawanie, że ta wojna jest gdzieś daleko i że Ukraińcy swoimi ciałami obronią Europę, jest błędem. Owszem, Ukraińcy bronią Europy. Ukraińcy walczą, Ukraińcy stawiają opór. Ale w rzeczywistości jest nam bardzo ciężko. Wróg jest liczny, podstępny, bardzo cyniczny. W takiej sytuacji liczymy na zrozumienie słów Giedroycia, że bez niepodległej Ukrainy nie będzie niepodległej Polski. Co więcej, nie będzie wolnej i zjednoczonej Europy.

Czy wojna z Rosją mocno zmieniła stosunek Ukraińców do Polaków?

Myślę, że niewiele się zmieniło. Gdy zaczęła się wielka wojna, w lutym–marcu 2022 r. bardzo wielu Ukraińców znalazło się w Polsce. Jedni przejazdem, inni zostali tam na dłużej. Dla nas niezwykle ważne było wsparcie polskiego społeczeństwa, polskiego narodu. To, że Ukraińców przyjmowano, że ich zatrzymywano, wspierano i pomagano im – to był bardzo istotny sygnał.

Zasadniczo każde oświadczenie polskiego polityka, każdy przekaz polskich liderów ma dla nas znaczenie. Warto się w to wsłuchiwać. Czasem to wywołuje irytację, czasem niezrozumienie. Ale ogólnie wszyscy doskonale rozumiemy, że Polska to nie tylko nasz geograficzny sąsiad. To nasz bardzo ważny partner, a polskie wsparcie ma dla nas ogromne znaczenie. Natomiast kiedy powielane są narracje związane z negatywnym nastawieniem wobec Ukraińców, budzi to niepokój, niezrozumienie i rozczarowanie.

Czy wrażliwe tematy, dotyczące m.in. Wołynia i ekshumacji ofiar, zakończą się kiedyś konsensusem i porozumieniem?

Wydaje mi się, że wtedy, gdy z tego zagadnienia znikną elementy populizmu i partyjnych interesów, gdy obie strony będą podchodzić do tego szczerze i z chęcią rozwiązania tej kwestii. Szczerze mówiąc, nie sądzę, aby była to sprawa, której nie da się rozwiązać. Wręcz przeciwnie – jestem przekonany, że jesteśmy skazani na współpracę i konstruktywne współistnienie.

W ukraińskich mediach możemy przeczytać, że jest pan pisarzem, muzykiem, wolontariuszem, a nawet żołnierzem. Kim pan się czuje w czwartym roku wojny?

Cóż, obecnie jestem w służbie wojskowej, jestem żołnierzem. To jest najważniejsze, to określa wszystko: grafik, priorytety, zainteresowania. A tak, jestem pisarzem – rzecz jasna chciałbym wrócić do pracy literackiej i mam nadzieję, że tak będzie po zakończeniu tej wojny.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Rusłan Szoszyn: Plany Donalda Trumpa i Europy nie przyniosą pokoju, tylko wydłużą wojnę

Dotychczas zaprezentowane pomysły zakończenia wojny w Ukrainie są nierealistyczne. Wszystkie stro...

A jak wygląda dzień żołnierza?

Nie jestem na stanowisku bojowym, pracuję w dziale komunikacji, więc po tej rozmowie pojadę wypełniać moje obowiązki służbowe w 2. Korpusie Gwardii Narodowej Ukrainy w Charkowie. Na początku mieliśmy brygadę, a teraz rozrośliśmy się do korpusu. To duży organizm – kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy. Nasz zespół, nasz oddział zajmuje się komunikacją – zarówno wewnątrz pododdziałów, jak i między pododdziałami a społeczeństwem. Jest bardzo wiele obowiązków: komunikacja z biznesem, z mediami, z jednostkami artylerii. Generalnie jesteśmy dobrze zaopatrzeni i pomagamy naszym żołnierzom.

Czego dziś brakuje ukraińskim siłom zbrojnym, żeby wypchnąć Rosjan ze swojej ziemi?

Czego brakuje? Cóż, armia rosyjska nie jest taką potęgą, jak próbują to przedstawiać, ale Rosjan jest znacznie więcej. W związku z tym oni nie żałują swoich żołnierzy – rzucają ich po prostu jak chrust w ogień. To, oczywiście, stwarza bardzo wiele problemów. Nam brakuje broni i potrzebujemy pomocy. Te problemy, które były, nie zniknęły. Dlatego wciąż potrzebujemy, potrzebujemy, potrzebujemy. Te potrzeby są komunikowane na poziomie polityków, na poziomie przywódców państwa. Nie powiem w tej kwestii niczego nowego.

A czy realne jest wypchnięcie tych Rosjan z Ukrainy? Wyzwolenie okupowanych terytoriów?

Myślę, że realne jest ocalenie siebie, zatrzymanie wroga i zachowanie własnej państwowości. Uważam, że odzyskanie okupowanych terytoriów to bez wątpienia ważna kwestia, ale raczej nie taka, którą można rozwiązać dziś czy jutro. Ale to, że musi zostać rozwiązana i że Ukraińcy nie zrezygnują ze swoich terytoriów, to jest oczywiste.

Na którym odcinku frontu sytuacja dziś jest najcięższa?

Z tego, co mówi nasz oficjalny rzecznik, najtrudniejsza sytuacja jest w rejonie obwodu donieckiego, w okolicach Pokrowska, Myrnohradu. A tak ogólnie linia frontu to zawsze trudne miejsce. Bo to strefa rażenia, strefa blisko śmierci. I oczywiście jest to trudne. Front jest bardzo rozciągnięty, zaangażowane są w niego ogromne zasoby.

Czytaj więcej

Polityka

Kijowski ekspert o planie Trumpa: Prowadzi do kapitulacji Ukrainy

Stany Zjednoczone chcą szybko zamrozić konflikt kosztem Ukrainy. Musimy przekonać USA, że to nie...

Dużo słyszymy o problemach mobilizacji w Ukrainie. Na czym, pana zdaniem, polega problem?

Słuchajcie, wojna trwa czwarty rok. W wojsku jest już ogromna liczba ludzi. Zasoby kraju nie są przecież nieskończone. Myślę, że istnieje cały kompleks problemów, który doprowadził do obecnej sytuacji. Lepiej byłoby, żeby komentowały to osoby oficjalne.

Czego Ukraina oczekuje od wolnego świata?

Wydaje mi się, że bardzo ważne jest dalsze wsparcie, które może mieć różne formy. Jasne jest, że na polu walki rozstrzyga się wiele spraw. Ale zrozumieliśmy też, że zmusić Rosję do negocjacji, do zakończenia wojny, można poprzez presję gospodarczą, poprzez sankcje ekonomiczne, poprzez pokazanie, że świat nie ulegnie rosyjskiemu blefowi i szantażowi. Wydaje mi się, że dziś bardzo ważne jest demonstrowanie wsparcia dla Ukrainy oraz odrzucanie bezprawnych rosyjskich żądań.

Niedawno amerykańskie media opublikowały 28 punktów planu Donalda Trumpa dotyczącego zakończenia wojny w Ukrainie. Zakłada m.in., że Ukraina wycofa swoje siły z Donbasu i nigdy nie wejdzie do NATO. Co o tym pan myśli?

Cóż, dla Rosjan byłoby to oczywiście pożądane. Szczerze mówiąc, nie do końca rozumiem, jak Ukraina mogłaby zaakceptować te punkty. Nie bardzo to sobie wyobrażam.

Nie mogę nie zapytać o niedawny skandal korupcyjny w ukraińskim sektorze energetycznym. Przecież takie historie osłabiają poparcie dla Ukrainy w Europie.

To prawda. Z drugiej strony widać, że ta sytuacja rozwija się i nie jest ukrywana. I w związku z tym rozpoczęto pewne działania, postępowania sądowe. Wydaje mi się bardzo ważne, że Ukraina pokazuje, iż nie chce tego tolerować. Pokazują to nasze siły polityczne i społeczeństwo. I Ukraińcy reagują na to bardzo aktywnie.

A co o tym myślą tacy ludzie jak pan, którzy od pierwszego dnia wojny poświęcają się dla ojczyzny?

Cóż tu można myśleć? Korupcja jest niedopuszczalna. Z korupcją trzeba walczyć. Mam nadzieję, że ten skandal zostanie rozwiązany i znajdzie swoje logiczne zakończenie.

Czytaj więcej

Polityka

„Wyprano” co najmniej 100 mln dolarów. Największa afera korupcyjna za rządów Wołodymyra Zełenskiego

Nad Dnieprem doszło do największego od lat skandalu korupcyjnego. – Istnieje ryzyko wybuchu kryzy...

Ale czy to nie demobilizuje Ukraińców?

Kwestia korupcji jest niewątpliwie bolesna. Jasne, że nikogo to nie cieszy. Powtarzam jednak – dużo ważniejsze jest to, jak ten proces będzie przebiegał. I czy osoby, które są oskarżane, zostaną pociągnięte do odpowiedzialności przed prawem. Myślę, że to będzie naprawdę ważny sygnał dla społeczeństwa – że coś się dzieje, że ktoś próbuje walczyć z korupcją.

Czytaj więcej

Plus Minus

Serhij Żadan: Rosjanin nie przeprasza. To narcystyczny, zakochany w sobie naród

Wojna zmusiła nasz kraj do zmian. Nigdy już nie będziemy tą Ukrainą, którą świat znał przed 24 lu...

A jak wygląda dziś życie w Charkowie? Rozmawialiśmy o tym w lutym zeszłego roku. Co się zmieniło od tamtej pory?

Wczoraj w nocy spadło 15 pocisków. Miasto zostało dotkliwie ostrzelane. Ostrzeliwują je stale, regularnie, różne rejony. Miasto żyje w stanie ciągłego zagrożenia. Jednocześnie wciąż tu zostaje wiele osób, ponad milion mieszkańców. Miasto więc funkcjonuje, nikt nie zamierza kapitulować ani wyjeżdżać. Są problemy z energią, podobnie jak w całym kraju. Ale nie ma nastroju desperacji czy zwątpienia.

Często słyszymy, że Ukraińcy przyzwyczaili się do tego stanu rzeczy. Czy można się przyzwyczaić do wojny?

Jak pokazuje doświadczenie – można. To nie jest dobre przyzwyczajenie, bo dość traumatyczne. Ale ludzie żyją w mieście, jest dużo młodych, dużo dzieci. Oczywiście, istnieje życie kulturalne i edukacja, w różnym stopniu obecna. Inna sprawa, że wszystko jest naznaczone wojną i w dużej mierze to ona dyktuje porządek dzienny. Nazwać to normalnym życiem jest bardzo trudno. Linia frontu jest dosłownie za miastem, więc Charków to taka twierdza, która się broni.

Miał pan okazję koncertować ze swoim zespołem już po wybuchu wojny. Jaką rolę odgrywa muzyka w tak dramatycznym czasie?

Teraz prawie nie występujemy, bo prawie cała nasza grupa służy, więc możliwości wyjazdów koncertowych prawie nie ma. Czasem puszczają nas na jakiś festiwal charytatywny lub koncert dobroczynny. Jakie to ma znaczenie? Widzę, że dla ludzi ważne jest trzymanie się kultury jako pewnej emocji, podstawy, przestrzeni, która daje siłę, dodaje energii. Jest jednak kwestia bezpieczeństwa – gromadzenie się sporej ilości ludzi w jednym miejscu jest potencjalnie niebezpieczne. Są to więc bardzo specyficzne koncerty czy festiwale, ale się odbywają. Dla ludzi to ważne, żeby nie rezygnować z życia.