Kultura bezkarności. Polacy przymykają oczy na sklepowe kradzieże

- Zjawisko kradzieży w handlu, zarówno detalicznym, jak i hurtowym, stanowi istotny problem dla przedsiębiorstw w Polsce, ale także na całym świecie - mówi dr Marta Ziółkowska z Katedry Zrównoważonego Biznesu SGH, wskazując na poważne straty sięgające od kilku do nawet kilkunastu procent obrotów sklepów.

Z badań SGH oraz firmy Checkpoint Systems Polska wynika, że jednym z głównych wyzwań, jakie stoją przed branżą handlową, jest tzw. „kultura bezkarności” – społeczne przyzwolenie, a czasem nawet usprawiedliwienie kradzieży. Polegało ono w pierwszym etapie, w badaniach jakościowych, na pogłębionych wywiadach z przedstawicielami branży handlu detalicznego i osobami zaangażowanymi w zapewnienie bezpieczeństwa sklepów.

Polacy kradną bezkarnie

– Panuje przekonanie, że kradzież jest akceptowalna lub nawet usprawiedliwiona, co może wynikać z braku zaufania do instytucji państwowych czy korporacji – dodaje dr Marta Ziółkowska. Problem ten pogłębia niska skuteczność egzekwowania prawa – tylko 20-30 proc. kradzieży jest zgłaszanych organom ścigania, a rzadko wymierzane kary mają niewielki wpływ na sprawców, co tylko nasila zjawisko.

Jak pisaliśmy niedawno w „Rzeczpospolitej”, według danych Komendy Głównej Policji w trzech kwartałach tego roku stwierdzono ponad 22,9 tys. przestępstw kradzieży w sklepach. To o 30,5 proc. mniej niż w analogicznym okresie 2023 r.

Wyjaśnienie jest proste – w październiku 2023 r. zmieniły się przepisy dotyczące progu kwotowego między wykroczeniem, a przestępstwem kradzieży. Przed rokiem była to kwota 500 zł, ale od roku by czyn kradzieży został uznany za przestępstwo, musi dotyczyć mienia o wartości ponad 800 zł. Przedstawiciele sieci handlowych w nieoficjalnych rozmowach właśnie na taki powód wskazują w głównej mierze. Nie jest to jednak jedyna przyczyna.

- Spadek kradzieży w sklepach jest przede wszystkim konsekwencją mniejszej inflacji. Sytuację trzeba obserwować dalej, tj. w kolejnych kwartałach, bo ceny w sklepach wciąż (teraz już coraz mocniej) idą w górę i to może być nowy impuls do odwrócenia się ww. tendencji. Jeżeli jednak do tego dojdzie, to nie sądzę, aby to była jakaś duża zmiana, ale jednak może ona nastąpić – mówi Robert Biegaj, Grupa Offerista.

Kultura bezkarności. Kradzież to „nic takiego”

Z danych KGP wynika również, że w trzech kwartałach stwierdzono 200,2 tys. wykroczeń kradzieży w sklepach, zarówno małych jak i wielkopowierzchniowych. To o 3,9 proc. mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Badacze z SGH wskazują, że kradzież sklepowa przestała być postrzegana wyłącznie jako problem marginalny i dotyczy coraz szerszego grona społeczeństwa. - Zbyt rzadko zastanawiamy się nad szerszym kontekstem kradzieżowości – zauważa prof. dr hab. Małgorzata Bombol z SGH. - Często warto spojrzeć na to zjawisko z perspektywy psychiki osoby kradnącej. Może być to wyraz desperacji, konieczności życiowej, ale także przymusu wynikającego z presji społecznej czy chęci potwierdzenia własnej sprawczości - dodaje. Podkreśla, że nie tylko „okazja czyni złodzieja,” ale również wpływ mają czynniki ekonomiczne oraz wzorce zachowań promujące swobodę w zdobywaniu dóbr.

Kradzieże stały się zjawiskiem nagminnym, a co gorsza tylko w niewielkim stopniu źle odbieranym społecznie. - To skłania sprzedawców detalicznych do poszukiwania nowoczesnych rozwiązań, które uwolnią pracowników od bycia ochroniarzami i pozwolą stać się doradcą czy asystentem klienta. Uczciwi konsumenci nie czują się kontrolowani, a towary są chronione – mówi Robert Głażewski, dyrektor w Checkpoint Systems Polska.

Policja Przestępczość Kradzieże Handel Handel detaliczny