Organizacje pozarządowe: Brak konsultacji społecznych w procesie legislacyjnym musi mieć uzasadnienie

Trwają prace nad nowym regulaminem prac Rady Ministrów. Określa on m.in. zakres stosowania konsultacji społecznych. Jak podkreślają autorzy projektu uchwały, celem zmian jest zwiększenie konsultacji projektów dokumentów rządowych. Odstąpienie od nich będzie bowiem wymagało od organu odpowiedzialnego za projekt uzasadnienia.

Katarzyna Urbańska, dyrektor departamentu prawnego Konfederacji Lewiatan, jako pozytywną ocenia m.in.  procedurę oceny skutków regulacji ex post, czyli badanie funkcjonowania wcześniej wprowadzonego przepisu. Podkreśla, że  w projekcie znalazły się dobre rozwiązania, od lat postulowane przez organizacje pozarządowe.

Są sytuacje, w których rząd musi mieć narzędzie szybkiego procedowania

– Obszerne regulacje dotyczące konsultacji można jednak ominąć poprzez skierowanie ustawy do trybu odrębnego. Jego zastosowanie nie jest obwarowane żadnymi warunkami, może o tym zdecydować premier bez konieczności uzasadniania takiej decyzji – dodaje mec. Urbańska. – Projektowany regulamin, tak jak obecny, daje bowiem prezesowi RM możliwość skierowania każdego projektu do procedowania w trybie odrębnym, w którym m.in. może nie być konsultacji.

Urbańska podkreśla, że organizacje pozarządowe nie kwestionują samej idei trybu odrębnego.

– Są sytuacje, w których rząd musi mieć narzędzie do szybkiego procedowania, np. gdy należy bezzwłocznie zareagować po powodzi  czy w innych wyjątkowych sytuacjach. W tym projekcie nie jest  jednak wskazane, kiedy ten tryb może zostać zastosowany. W innych krajach, np. w Australii, zakłada się, że ustawa przyjęta w takim nadzwyczajnym trybie traci automatycznie moc po dwóch latach od jej przyjęcia, jeśli nie przejdzie pozytywnie oceny tego, jak funkcjonuje w praktyce. U nas takich bezpieczników nie ma – mówi mec. Urbańska.

I przypomina, że duże wątpliwości opinii publicznej budziła ostatnio chociażby kwestia przyjęcia w szybkim trybie, bez konsultacji społecznych, ustawy znoszącej próg ostrożnościowy w finansach publicznych.

– Takich przypadków może być więcej – mówi mec. Urbańska.

Z kolei Grażyna Kopińska z Fundacji Batorego podkreśla, że w trybie odrębnym jest możliwość odstąpienia od konsultacji, gdy jest to uzasadnione wagą lub pilnością projektu.

– Pilność wydaje się uzasadnionym powodem odstąpienia od konsultacji, np. gdy mamy do czynienia z sytuacją klęski żywiołowej, ale waga projektu już nie. Jeśli bowiem problem, który ma być uregulowany projektem, ma aż takie znaczenie, to tym bardziej powinien być poddany szerokim konsultacjom – dodaje Kopińska.

Piotr Gryska, wiceprezes Rządowego Centrum Legislacji, podkreśla, że zmiany dotyczące trybu odrębnego w projekcie mają charakter redakcyjno-porządkujący. Wprowadzony jest m.in. nowy rozdział, w którym zebrane są dotychczas rozsiane po całym regulaminie przepisy.