RZ: Czy ważne jest postępowanie arbitrażowe wytoczone Polsce przez Eureko przed międzynarodowym trybunałem?
Paweł Świrski: Moim zdaniem tak. Eureko ma oręż, który wynika z międzynarodowej umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji między Polską a Holandią z 1992 roku. Artykuły 5 i 8 mówią o właściwości sądu arbitrażowego w przypadku wydania (pośrednio lub bezpośrednio) decyzji pozbawiającej inwestora z jednego państwa jego inwestycji w drugim państwie. Wstrzymanie dalszej prywatyzacji może być traktowane jako naruszenie inwestycji.
Część prawników twierdzi jednak, że są konwencje, na podstawie których można podać w wątpliwość werdykt arbitrażu.
Polska podpisała dwie konwencje, które mogą stanowić pewną konkurencję wobec umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji. Nie mają one tu jednak zastosowania. Konwencja z Lugano z 1988 roku (ratyfikowana przez Polskę w 2000 roku) w art. 17 ust. 1 i 3 stanowi, że jeżeli strony jakiejś umowy uzgodniły, iż sąd jednego państwa będzie właściwy do rozstrzygania jakiegoś sporu – to ten sąd ma jurysdykcję wyłączną. Jeżeli umowa między Skarbem Państwa RP a Eureko mówiła o wyłącznej jurysdykcji polskiego sądu powszechnego, to nie ma możliwości rozpatrywania sporu przez sąd arbitrażowy. Jest jeszcze druga konwencja, tzw. europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym z 1961 roku (ratyfikowana przez Polskę w 1964 roku). Jej art. 5 ust. 3 mówi, że nawet gdy w kontrakcie zapisano, że jurysdykcję mają sądy powszechne jednego państwa, to druga strona może wszcząć spór przed zagranicznym sądem arbitrażowym.
Druga strona (Polska – przyp. red.) może wnieść w ściśle określonym terminie zarzut co do braku jurysdykcji tego sądu arbitrażowego. Jeżeli strona nie wniesie takiego zarzutu lub wniesie go z opóźnieniem, to spór – pomimo że w kontrakcie było napisane coś innego – może być przez arbitraż rozstrzygnięty. Co więcej, niezgłoszenie tego zarzutu w odpowiednim czasie może spowodować, że wyrok sądu arbitrażowego nie może być później kwestionowany. Nie wiadomo, czy Polska skorzystała z tej drogi.
