Polska przed Radą Praw Człowieka ONZ

Raport ma jednak wiele ewidentnych braków. Nie ma w nim informacji o ważnych i aktualnych problemach, takich jak przewlekłość tymczasowego aresztowania, dostępność zabiegów przerwania ciąży i skala zjawiska nielegalnych aborcji, formy i przejawy dyskryminacji na tle orientacji seksualnej czy zagwarantowanie prawa do rzetelnego procesu sądowego w toku postępowań lustracyjnych. Są to nie tylko ważne kwestie społeczne, ale i problemy prawne będące w ostatnim czasie przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Dużą wadą sprawozdania przygotowanego przez polski rząd jest zatem jego selektywność. To zrozumiałe, że państwo, poddając się ocenie, dąży do przedstawienia swoich działań w jak najlepszym świetle. Krótka forma sprawozdania wymusza z kolei lakoniczność. Jednak całkowite pomijanie niektórych problemów może świadczyć o ich deprecjonowaniu przez rząd.

Powstało kolejne forum dla dyskusji nad problematyką praw człowieka, zarówno w ramach społeczności międzynarodowej, jak i w poszczególnych krajach

Wypowiedzi członków Grupy Roboczej na temat polskiego raportu pokazują, że część państw dość dobrze orientuje się w polskich problemach. Komentowano nie tylko sprawy pominięte w naszym raporcie (chodzi zwłaszcza o dyskryminację ze względu na orientację seksualną), ale także inne ważne kwestie, m.in. przemoc wobec dzieci, problem tzw. mowy nienawiści czy dostępności edukacji o prawach człowieka. Kilka razy powtórzyło się także pytanie o istnienie na terenie Polski tajnych więzień dla osób podejrzanych o działalność terrorystyczną.

Rekomendacje dla Polski zawarte w sprawozdaniu Grupy Roboczej w dużej mierze dotyczą efektywnego przeciwdziałania dyskryminacji (m. in. zalecenie przyjęcia ustawy w tej materii oraz przywrócenia Urzędu Pełnomocnika ds. Równego Statusu). Wśród zalecanych kroków ustawodawczych znalazły się m.in. liberalizacja przepisów o zniesławieniu oraz przystąpienie do międzynarodowej konwencji w sprawie wymuszonych zaginięć. Szczególnie trafne i konstruktywne są m.in. uwagi rządu Słowenii. Z kolei pewne wątpliwości budzą np. zalecenia Rosji w kwestii przeludnienia polskich więzień – państwa, którego więziennictwo, jak powszechnie wiadomo, jest w katastrofalnym stanie.

Wszystkie zalecenia zostały przedstawione w imieniu poszczególnych państw. Na obecnym etapie procedury nie zostało jeszcze sformułowane stanowisko Rady jako takiej. Jest widoczne, że zaprezentowane rekomendacje w dużej mierze stanowią powtórzenie zaleceń wystosowanych pod adresem Polski przez organy traktatowe, co rodzić może wątpliwości odnośnie do „wartości dodanej” nowej procedury. Należy pamiętać, że cały proces toczy się przed organem par excellence politycznym, jakim jest Rada Praw Człowieka. Ma on zatem charakter polityczny i należy go odczytywać przez pryzmat stosunków między poszczególnymi państwami. Choć mechanizm znajduje się dopiero w fazie rozwoju, brakuje także szczegółowych wytycznych dotyczących sporządzania sprawozdań, już teraz można zauważyć, że wiele elementów wymaga udoskonalenia. Pozytywnym skutkiem uruchomienia UPR jest na pewno stworzenie kolejnego forum dyskusji nad problematyką praw człowieka zarówno w ramach społeczności międzynarodowej, jak i w poszczególnych krajach. Biorąc pod uwagę fakt, że w naszej opinii publicznej raport Polski pozostał zupełnie bez echa, można stwierdzić, że Polska jak na razie nie wykorzystała tej szansy. By UPR nie stał się tylko procedurą na papierze, niezbędne jest uruchomienie społecznej debaty oraz rozpropagowanie wiedzy o mechanizmie.