Higiena w europejskich zakładach karnych: brudne cele, ograniczony dostęp do urządzeń sanitarnych

Takie wnioski wypływają z raportu opublikowanego przez Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

Badania nad poziomem higieny w placówkach penitencjarnych zostały przeprowadzone w 6 krajach Europejskich (Polska, Portugalia, Hiszpania, Grecja, Włochy i Francja).

Ocenie zostały poddane cztery aspekty: czystość celi, dostęp do urządzeń sanitarnych, dostęp do prysznica – częstotliwość i temperatura kąpieli oraz dostępność środków higieny osobistej.

Czystość w celi

Czystość celi daje wiele do życzenia. Jednym z powodów jest przeludnienie więzień, co nie jest zjawiskiem rzadkim. Zachowanie higieny w celi zależy przede wszystkim od podejścia współwięźniów to tych zasad.

Wysokie temperatury nie sprzyjają zachowaniu higieny w placówkach penitencjarnych. W Portugalii, w czasie upalnych temperatur więźniowie wybijają szyby w oknach, które nie są później naprawiane. Nawet zimą.

Szczury i insekty z hiszpańskich cel musi usuwać obsługa sanitarna.

Przeważnie to więźniowie czyszczą swoje cele. Wyjątkiem w zaprezentowanym raporcie jest Hiszpania. Z uwagi na przebywające tam szczury i insekty potrzebna jest specjalistyczna obsługa sanitarna.

Urządzenia sanitarne

Większość więźniów skarży się na to, że urządzenia sanitarne nie są odpowiednio odseparowane od reszty celi. Osadzeni samodzielnie próbują odgrodzić toaletę tworząc np. parawany. W niektórych przypadkach jest to znacznie utrudnione ponieważ  urządzenia umieszczane są po środku celi. We Włoszech obserwacja więźniów odbywa się nawet w toalecie.

Dostęp do prysznica – częstotliwość, temperatura kąpieli

Część osadzonych z przepełnionych polskich więzień skarżyło się tego lata do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka na ograniczony dostęp do kąpieli.

Zgodnie z przepisami międzynarodowymi zalecane są przynajmniej dwie kąpiele w ciągu tygodnia.  Praktyka europejskich zakładów karnych pokazuje, że więźniowie mogą liczyć na kąpiel raz w tygodniu, w którym woda nie zawsze jest ciepła. W Polsce kobiety częściej mogą korzystać z kąpieli przynajmniej dwa razy w tygodniu. Również osoby pracujące fizyczne maja taki przywilej.

Przestrzeganie obowiązujących zasad ni jak się ma do rzeczywistości. Osadzenie rzadko kiedy mają możliwość do dodatkowego skorzystania z prysznica.

Poza tym prysznice są zniszczone i słabo wentylowane. Najczęściej są to prysznice we wspólnych łazienkach, nie odseparowane. Nowsze placówki wyposażają w prysznice każdą celę, ale obecnie stanowi to wyjątek. We Włoszech natryski znajdują się na korytarzach.

Powierzchnie łazienek różnią się. Długość kąpieli i możliwość skorzystania z ciepłej wody też jest odmienny. W niektórych jednostkach jest to tylko kilka minut.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka informuje, że na problem ciepłej wody uwagę zwrócił Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu w trakcie wizytacji w Polsce w 2009 r.

Polskie władze bronią się faktem wielomilionowego wzrostu kosztów funkcjonowania systemu penitencjarnego. Ich zdaniem wprowadzenie częstszych kąpieli dla osadzonych w aktualnym stanie technicznym i organizacyjno-finansowym jednostek penitencjarnych pociąga za sobą zbyt duże  nakłady inwestycyjne.

Europejskie Reguły Więzienne stanowią, że osadzonym należy zapewnić kąpiel w temperaturze stosownej do klimatu w częstotliwości przynajmniej dwa razy w tygodniu a także częściej, jeżeli jest taka potrzeba.

Do wskazanych reguł stosują się takie kraje europejskie jak Portugalia czy Francja. W Portugalii gwarantowany jest ustawowo co najmniej jeden prysznic dziennie. We Francji zgodnie z regulacjami więźniowie powinni mieć prawo do natrysku trzy razy w tygodniu, a ponadto zawsze po ćwiczeniach sportowych czy pracy.

W Hiszpanii przewidziany jest całodobowy dostęp do prysznicu.

W niektórych jednostkach więźniowie mogą liczyć nawet na żel pod prysznic, w innych nie dostają nawet całej rolki papieru toaletowego

Standardem w nowobudowanych więzieniach według wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka dr Adama Bodnara powinny być cele wyposażone w prysznic. „W starszych jednostkach administracja zakładu karnego powinna zmierzać do zapewnienia kąpieli co najmniej dwa razy w tygodniu w okresie największych upałów, a także po wysiłku fizycznym" – dodaje.

Dostęp do środków higieny osobistej

Artykuły potrzebne do higieny osobistej kształtuje się bardzo rożnie w poszczególnych krajach. Administracja Więzienna zapewnia osadzonym podstawowe środki niskiej jakości. Są to papier toaletowy i mydło. W niektórych jednostkach więźniowie mogą liczyć nawet na żel pod prysznic, w innych nie dostają nawet całej rolki papieru toaletowego a o inne artykuły muszą zdobyć samodzielnie w ramach kupna bądź wymiany.

Warunki higieniczne w więzieniach europejskich są dość zróżnicowane, niestety wiele z nich wymaga znacznej poprawy. Takie zjawiska jak występowanie w celach szczurów i pluskw czy toaleta po środku celi są niedopuszczalne.