Osoba prawna bez zadośćuczynienia. Stanowisko dla Sądu Najwyższego

Wykluczona powinna być możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę dla osoby prawnej w związku z bezprawnym naruszeniem dóbr osobistych - napisał Rzecznik Praw Obywatelskich w stanowisku dla Sądu Najwyższego, który będzie rozstrzygał pytanie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w tej sprawie.

Publikacja: 29.08.2023 14:25

Osoba prawna bez zadośćuczynienia. Stanowisko dla Sądu Najwyższego

Foto: Adobe Stock

„Osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.” - uważa RPO Marcin Wiącek, który zgłosił udział w postępowaniu przed SN (sygn. akt III CZP 22/23) ws. zagadnienia prawnego Sądu Apelacyjnego w Gdańsku I Wydział Cywilny.

Dwa rozbieżne kierunki w orzecznictwie

Jak głosi art. 448 k.c., "w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się".

Czytaj więcej

Czy spółka ma uczucia i da się ją obrazić?

Sąd Apelacyjny przedstawił dwa rozbieżne kierunki w orzecznictwie: jedne sądy dopuszczają stosowanie art. 448 k.c. w sprawach o zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz osób prawnych, inne odrzucają taką możliwość. I ten drugi nurt orzeczniczy popiera Sąd Apelacyjny w Gdańsku.

A Rzecznik się z nim zgadza i wnosi o wydanie uchwały, w której SN jednoznacznie wykluczy możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem jej dóbr osobistych.

- Nie jest kwestionowane przez żaden sąd, że osoba prawna jako fikcyjny twór prawa nie może - tak jak osoba fizyczna - przeżywać i doznawać cierpienia, smutku czy bólu - argumentuje Rzecznik.  - Twierdzeniem mającym przemawiać za słusznością przyznania prawa do zadośćuczynienia osobie prawnej jest to, że krzywda to nie jest jedynie ból i cierpienie. Co jednak innego kryje się pod tym pojęciem, tego sądy nie wskazują. Negowanie cierpienia i bólu w ich ocenie wystarczy, by uzasadnić podstawę zadośćuczynienia. Okazuje się zatem, że nie trzeba odnieść krzywdy, ale wystąpienie jakiegoś niezidentyfikowanego bliżej uszczerbku uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia  - dodaje RPO.

Inny uszczerbek niż krzywda

Według RPO  błędne jest również twierdzenie, że skoro doszło do naruszenia dobra osobistego osoby prawnej, to trzeba chronić jej interesy niemajątkowe przez przyznanie zadośćuczynienia.  

- Jeżeli wskutek naruszenia dobrego imienia osoby prawnej ponosi ona uszczerbek z tego tytułu, traci klientów, jej wartość spadła, itd., to jest to szkoda majątkowa, a nie krzywda. Szkoda, która ma przecież postać zarówno strat, jak i zysków, których nie udało się osiągnąć. Pojęć tych nie da się utożsamić - wskazuje Marcin Wiącek.

Uważa on, że skoro osoba prawna jest tworem organizacyjnoprawnym niezdolnym by doznawać ból, cierpienie, czyli by doznać krzywdy, nie można zastosować przepisu stanowiącego podstawę prawną zadośćuczynienia za krzywdę osób fizycznych. Ta forma rekompensaty, w ocenie RPO, po prostu nie pasuje w przypadku osób prawnych.

- Nie oznacza to, że osoby prawne są pozbawione ochrony. By ją uzyskać, muszą jednak wykazać i wycenić, jak bardzo bezprawne naruszenie ich dóbr osobistych uderzyło w wartość firmy, jak wielu klientów straciły, jakich zysków nie osiągnęły. To jednak nie jest krzywda, jakiej doznają osoby fizyczne - twierdzi Rzecznik.

„Osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.” - uważa RPO Marcin Wiącek, który zgłosił udział w postępowaniu przed SN (sygn. akt III CZP 22/23) ws. zagadnienia prawnego Sądu Apelacyjnego w Gdańsku I Wydział Cywilny.

Dwa rozbieżne kierunki w orzecznictwie

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?