Karta Polaka: komu przysługuje?

Choć przepisy o Karcie Polaka się sprawdziły, coraz częściej słyszy się o potrzebie jej nowelizacji. Nad ujednoliceniem procedury wydawania Karty pracuje Rada do spraw Polaków na Wschodzie wspólnie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych.

Ustawa z 2007 r. o ?Karcie Polaka przewiduje, że może być ona przyznana jedynie Polakom będącym obywatelami któregoś z 15 państw b. ZSRR. Potwierdza przynależność do narodu polskiego. Najwięcej wniosków o jej przyznanie przyjął polski konsulat we Lwowie.

– Najczęściej dyskutowaną kwestią jest to, czy ustawa powinna zostać rozciągnięta na cały świat, a zwłaszcza na państwa bałkańskie, w których mieszka spora mniejszość polska – mówi Artur Kozłowski, przewodniczący Rady do spraw Polaków na Wschodzie. – Z inicjatywą mógłby wystąpić minister spraw zagranicznych, odpowiedzialny w rządzie za funkcjonowanie ustawy.

–? Karta Polaka to ważny dla wielu osób dokument potwierdzający, że chociaż znaleźli się w obcym kraju, Polska ich widzi i docenia – mówi Piotr Kościński, ekspert Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Dodaje, że nie sprawdziły się prognozy, że chętnych do otrzymania Karty Polaka mogą być miliony i spowoduje to implikacje polityczne.

Udany sprawdzian

Karta nie zapewnia uzyskania polskiego obywatelstwa, nie uprawnia do osiedlenia się czy stałego pobytu w Polsce. Jej posiadacz nie musi mieć jednak zezwolenia na pracę w Polsce, może tu podejmować i prowadzić działalność gospodarczą, studiować, korzystać ze świadczeń zdrowotnych w nagłych stanach i z ulg w przejazdach. Szybciej i łatwiej otrzyma też wizę.

– Intencją ustawodawcy było, aby o Kartę Polaka mogły starać się osoby mające pozostać na stałe poza granicami Polski – mówi Artur Kozłowski, – ? Po sześciu latach funkcjonowania ustawy można powiedzieć, że się sprawdziła. Na ponad 113 tys. wydanych dotychczas Kart Polaka, było tylko 47 postępowań odwoławczych, i to przeważnie ze względów formalnoprawnych. A przecież konsulowie, którzy rozpatrują wnioski o wydanie Karty, mają do czynienia ze sprawami coraz trudniejszymi dowodowo.

– Znajomość ustawy i wynikających z niej uprawnień jest jednak nikła – zauważa Ewa Ziółkowska, wiceprezes Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie. – Mamy w tej sprawie tak dużo telefonów, że zastanawiamy się nad uruchomieniem punktu informacyjnego – dodaje.

Wizy na pięć lat

Podzielone są również zdania o znajomości języka polskiego, zwyczajów, tradycji i kultury polskiej oraz sposobów jej sprawdzania przez konsulów. Od takich, że dzięki Karcie Polaka wzrosło zainteresowanie nauką języka polskiego i obecnie uczy się go kilkadziesiąt tysięcy osób zamieszkałych w państwach b. ZSRR, po ewentualne rozluźnienie wymagań przynajmniej w stosunku do takich terenów jak Kazachstan czy dawne tereny I RP.

Propozycji jest więcej. Do legendy należą już pytania konsulów sprawdzających wiedzę o smoku wawelskim czy o 12 potrawach wigilijnych, ale nie milkną głosy o potrzebie wypracowania procedury sprawdzania znajomości języka polskiego, wykluczającej dowolność oceny. 15–20 minutowa rozmowa z konsulem jest jednak trudna do sformalizowania. Odbywa się też ona na podstawie ustawy o funkcjach konsuli, podczas gdy w postępowaniu odwoławczym w Radzie do spraw Polaków na Wschodzie oraz w sądach administracyjnych stosuje się kodeks postępowania administracyjnego. I właśnie te procedury trzeba ujednolicić.

W początkach 2014 r. Fundacja Wolność i Demokracja planuje dyskusję o funkcjonowaniu ustawy.

– Od kiedy pracowaliśmy nad nią, czasy się zmieniły –mówi Michał Dworczyk, przewodniczący Fundacji. – Wtedy mieliśmy bardzo konkretny cel: żeby posiadacze Karty Polaka mogli otrzymywać pięcioletnie wizy do Polski. Ta kategoria wiz zniknęła,więc może nadszedł moment, żeby wprowadzić wizę pięcioletnią tylko dla posiadaczy Karty Polaka.