Cyfryzacji trzeba uczyć lepiej

Materiał powstał we współpracy ze Związkiem Cyfrowa Polska

Jak pan ocenia obecny poziom kompetencji cyfrowych w Polsce? Jaki jest poziom jego rozwoju?

Obecny poziom kompetencji cyfrowych w Polsce pozostawia wiele do życzenia. Według ostatniej odsłony europejskiego badania indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) Polska zajmuje 24. miejsce wśród 27 krajów UE w kategorii kapitał ludzki, opisującej m.in. poziom kompetencji cyfrowych. Metodologia tego badania nie jest jednak idealna i można mieć wątpliwości co do tego, na ile odzwierciedla ono rzeczywistość.

Ponieważ brakuje nam wskaźników stanu kompetencji cyfrowych obywateli, prowadzimy w Polsce od 2022 r. IT Fitness Test. Publiczny, darmowy test realnych umiejętności cyfrowych dostępny jest w wersjach dla uczniów szkół podstawowych i średnich. Dostarcza cennych informacji dla uczestników, szkół i administracji publicznej. Ubiegłoroczna edycja przyniosła nieznaczną poprawę wyników, lecz rezultaty są dalekie od zadowalających. Uczniowie wciąż mają trudności np. z obsługą cyfrowych narzędzi biurowych, a ich znajomość jest dziś niezbędna.

Co mówią testy? Jak wygląda poziom kompetencji wśród młodzieży? Jak wypadnie w Polsce kolejna edycja IT Fitness Test?

Testy pokazują, że kompetencje cyfrowe uczniów wymagają poprawy, choć dobrze radzą sobie oni np. z poszukiwaniem informacji w internecie, czy z kwestiami cyberbezpieczeństwa. W ostatnim badaniu, w podstawówkach, średni wynik wyniósł 46 procent, a w szkołach ponadpodstawowych 43 procent.

Najwięcej problemów, podobnie jak rok temu, uczniom podstawówek i szkół średnich sprawia obsługa cyfrowych narzędzi biurowych. W tej kategorii udzielali w tym roku kolejno 35 procent i 31 procent poprawnych odpowiedzi. Wyniki w tym obszarze są nadzwyczaj istotne, bo obsługa cyfrowych narzędzi biurowych jest dziś niezbędna wszystkim wkraczającym na rynek pracy, niezależnie od ścieżki zawodowej.

Przewidując wyniki kolejnych edycji badania, należy studzić optymizm. Poprawa poziomu kompetencji cyfrowych to zadanie na lata. Wymaga ogromu pracy i inwestycji oraz współpracy sektora edukacji, administracji publicznej i branży cyfrowej.

Czy rozwoju kompetencji cyfrowych nie blokuje sprawa zupełnie podstawowa – brak odpowiedniego sprzętu w szkołach? Co może zmienić program „Cyfrowy uczeń” zapowiadany przez rząd?

To faktycznie pierwszy, niezbędny krok. Programy, które zapewnią młodym ludziom dostęp do technologii cyfrowych, pozwolą wyrównać szanse cyfrowe i zwalczać zjawisko wykluczenia cyfrowego. Równie istotne jest jednak, by wyposażenie na miarę XXI w. trafiło do klas. Nie wprowadzimy nowych pokoleń w świat cyfrowy za pomocą kredy. Współczesne nauczanie wymaga współczesnych narzędzi, od sprzętu audio-wideo i tablic interaktywnych, aż po pomoce naukowe z dziedziny robotyki. Każdej inwestycji w sprzęt musi towarzyszyć gwarancja dostępu do wsparcia technicznego i serwisowego. Kolejnym elementem tej układanki jest korzystanie z oprogramowania edukacyjnego i cyfrowych zasobów edukacyjnych.

W końcu, aby zapewnić komfort przekazywania i pozyskiwania wiedzy, szkoły potrzebują wydajnego łącza internetowego o odpowiedniej przepustowości i dostępu do sieci w pracowniach.

Co trzeba zatem zrobić, aby skutecznie wykorzystać potencjał drzemiący w nowych technologiach?

Musimy podnieść kwalifikacje kadry dydaktycznej. Nim nauczyciele każdego przedmiotu przekażą wiedzę uczniom z pomocą narzędzi cyfrowych, muszą sami nabyć odpowiednie umiejętności. Musimy także kłaść nacisk na rozwój umiejętności praktycznych. W tej dziedzinie przygotowanie teoretyczne powinno stanowić niezbędne minimum programowe. Należy traktować kompetencje cyfrowe przekrojowo i pokazywać uczniom, że z danej technologii mogą skorzystać na lekcjach języka polskiego, geografii i fizyki.

A jakie są najczęściej popełniane błędy przy próbach rozwinięcia kompetencji cyfrowych wśród młodzieży?

Błędne było np. założenie, że samo otoczenie technologii cyfrowych i ich powszechność w naszym życiu przyniesie rozwój kompetencji. Na wczesnym etapie pracy nad kompetencjami cyfrowymi młodzieży rangę priorytetową muszą mieć zagadnienia z zakresu higieny cyfrowej i cyberbezpieczeństwa. Błędem jest ignorowanie tych obszarów. Dlatego nieodłącznym elementem rozwoju umiejętności cyfrowych musi być uczulenie młodych ludzi na zagrożenia związane z obcowaniem z technologią i umacnianie poprawnych postaw. Uczniowie powinni poruszać się w sieci ze świadomością ryzyka związanego z dostępem do nieodpowiednich i fałszywych treści, niebezpiecznych kontaktów i zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństw uzależnień behawioralnych.

Błędem może być traktowanie kompetencji cyfrowych jako odrębnej dziedziny w gronie przedmiotów szkolnych. Nie stanowią one jednolitego bloku materiału, który można zawrzeć w kilku lekcjach informatyki. Umiejętności te mają przekrojowy charakter i znajdują zastosowanie w każdej dziedzinie szkolnej.

Błędem może okazać się położenie nacisku na naukę korzystania z bardzo konkretnych technologii i aplikacji. Jak wiemy, przy obecnym tempie rozwoju cyfrowego narzędzia, z których korzystamy, stale się zmieniają. Istotne jest zatem, aby rozwijać tzw. kompetencje przyszłości, czyli m.in. krytyczne myślenie, kreatywność i przede wszystkim zdolność adaptacji. Problem z odpowiedzią na te wyzwania może wynikać z niekompatybilności tradycyjnych metod nauczania z przekrojowym charakterem kompetencji cyfrowych.