Taka budowa jest celem publicznym – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. I OSK 1823/06).
Należąca do Zofii D. ponaddwuhektarowa działka w Trzcinicy w gminie Jasło została z urzędu podzielona na dwie nowe. Decyzję o podziale uzasadniono realizacją celu publicznego, jakim jest budowa skansenu archeologicznego. Miały to być rekonstrukcje obwarowań i obiektów zabudowy pradziejowej.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krośnie oddaliło odwołanie właścicielki ziemi, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie – jej skargę. Sąd nie zgodził się z Zofią D., że podział ogranicza jej prawo własności. Mogłoby się tak stać, dopiero gdyby rzeczywiście doszło do realizacji miejscowego planu i do budowy skansenu. Obecny podział w żaden sposób na to nie wpływa. Nastąpiło jedynie wyodrębnienie w operacie ewidencji gruntów dwóch działek zamiast jednej. Pozwala to na oznaczenie przedmiotu przeznaczonego w przyszłości na realizację celu publicznego i może także prowadzić do podjęcia rokowań o wykup działki. Podziału nieruchomości bez wniosku jej właściciela można dokonać z urzędu m.in. wówczas, gdy jest on niezbędny do realizacji celu publicznego. Jeżeli właściciel nieruchomości nie zgodzi się jej sprzedać lub zamienić, konieczne będzie wywłaszczenie. W skardze kasacyjnej do NSA Zofia D. zarzuciła błędne przyjęcie, że dokonanie podziału działki wbrew woli jej właściciela nie wpływa w żaden sposób na prawo własności. Nie można tego oceniać w oderwaniu od miejscowego planu i zamiarów tutejszych władz – argumentowała. Działka, oddalona od reszty terenu projektowanego skansenu drogą dojazdową, nie kryje w sobie zabytków archeologicznych w postaci pozostałości pradziejowego osadnictwa, cmentarzy czy kurhanów. Nie jest to żaden zabytek ani usprawiedliwiony cel publiczny. Jedynym celem, jaki przyświeca tutejszym organom administracji, jest zapewnienie szerokiej infrastruktury, prawdopodobnie parkingu, dla funkcjonowania projektowanego skansenu.
Rozpatrując tę skargę, NSA przypomniał, że zgodnie z art. 93 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami podziału nieruchomości można dokonać, gdy jest on zgodny z ustaleniami planu miejscowego. Art. 97 ust. 3 pkt 1 dopuszcza go natomiast z urzędu, gdy jest niezbędny do realizacji celów publicznych. Takim celem jest m.in. opieka nad zabytkami. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania, m.in. zabytki archeologiczne. Wyrok WSA był więc prawidłowy – ocenił NSA, oddalając skargę kasacyjną.