Poradnik: najważniejsze zmiany w systemie szkolnictwa

Nowa ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (dalej p.o.) wchodzi w życie w terminie i na zasadach określonych w przepisach wprowadzających tę ustawę (dalej p.w.). Najważniejsze zmiany wynikające z tych regulacji dotyczą etapowego przekształcania systemu szkolnictwa. Obecny system obejmuje: 6-letnią szkołę podstawową, 3-letnie gimnazjum, 3-letnie liceum ogólnokształcące, 4-letnie technikum i 3-letnią zasadniczą szkołę zawodową. Natomiast po zmianach, docelowo będą istnieć:

- 8-letnia szkoła podstawowa (nastąpi wygaszenie gimnazjów), w związku z czym obowiązek szkolny dziecka rozpocznie się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz będzie trwać do ukończenia szkoły podstawowej, ale nie dłużej niż do ukończenia 18. roku życia,

- 4-letnie liceum ogólnokształcące,

- 5-letnie technikum,

- 3-letnia branżowa szkoła I stopnia - osoby, które ukończą taką szkołę uzyskają wykształcenie zasadnicze branżowe,

- 3-letnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy (dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w umiarkowanym lub znacznym stopniu oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi),

- 2-letnia branżowa szkoła II stopnia - osoby, które ukończą taką szkołę będą mieć wykształcenie średnie branżowe, a także

- szkoła policealna – dla osób posiadających wykształcenie średnie lub średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku (art. 18 ust. 1 p.o.).

Wprowadzenie nowej struktury szkolnictwa nastąpi w ciągu kilkuletniego okresu przejściowego. Związane z tym rozwiązania zawarto w p.w., które regulują m.in. przekształcanie, włączanie szkół do szkół innego typu i wygaszanie gimnazjów.

Przekształcanie szkół podstawowych

W przypadku publicznej szkoły podstawowej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) przyjęto, że od 1 września 2017 r. dotychczasowa 6-letnia szkoła podstawowa stanie się 8-letnią szkołą podstawową (art. 117 ust. 1 p.w.). Z tym dniem uczniowie, nauczyciele i inni pracownicy dotychczasowej 6-letniej szkoły podstawowej staną się uczniami, nauczycielami i innymi pracownikami 8-letniej szkoły. Ponadto 1 września 2017 r. w 8-letniej szkole podstawowej rozpoczną naukę pierwsi uczniowie VII klasy (absolwenci VI klasy dotychczasowej 6-letniej szkoły podstawowej), którzy 1 września 2018 r. będą pierwszymi uczniami VIII klasy tej szkoły. Organ stanowiący j.s.t. będzie miał obowiązek stwierdzić to przekształcenie, w drodze uchwały, w terminie do 30 listopada 2017 r. Uchwała ta będzie stanowić akt założycielski 8-letniej szkoły podstawowej.

Przykład:

W prawie oświatowym przewidziano, że szkoła publiczna powinna mieć akt założycielski i statut. Zgodnie z art. 88 p.o. w akcie założycielskim trzeba określić typ, nazwę i siedzibę szkoły. Jeżeli w szkole jest realizowany obowiązek szkolny, to zasadą jest, że w akcie założycielskim - oprócz wskazanych wyżej danych – należy podać zasięg terytorialny (obwód) szkoły, a w szczególności nazwy miejscowości (w miastach nazwy ulic lub ich części) należących do jej obwodu. W przypadku szkoły podstawowej należy wskazać także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne. Szkole publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż j.s.t. nie ustala się obwodu, chyba że osoba prowadząca szkołę wystąpi z takim wnioskiem.

Obwodów nie ustala się w przypadku szkół specjalnych, szkół integracyjnych, szkół dwujęzycznych, szkół dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym, szkół sportowych, szkół mistrzostwa sportowego, szkół artystycznych, szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz szkół przy zakładach karnych i aresztach śledczych.

Organ zakładający szkołę podpisuje akt założycielski i nadaje pierwszy statut (zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 98-99 p.o.). Akt założycielski i statut szkoły należy przesłać właściwemu kuratorowi oświaty i innym organom właściwym do sprawowania nadzoru pedagogicznego nad szkołą.

Także w odniesieniu do dotychczasowej 6-letniej publicznej szkoły podstawowej prowadzonej przez osobę prawną niebędącą j.s.t. lub osobę fizyczną przyjęto, że taka szkoła od 1 września 2017 r. może stać się 8-letnią szkołą podstawową (por. art. 120 p.w.). Osoba prowadząca szkołę musi jednak, w terminie do 30 czerwca 2017 r., przedłożyć organowi j.s.t., który wydał zezwolenie na założenie szkoły m.in.:

- wykaz nauczycieli przewidzianych do zatrudnienia w publicznej 8-letniej szkole podstawowej, zawierający imiona i nazwiska nauczycieli oraz informację o ich kwalifikacjach, a także

- projekt aktu założycielskiego publicznej 8-letniej szkoły podstawowej i projekt jej statutu, dostosowane do przepisów p.o.

Na wniosek osoby prowadzącej szkołę podstawową można przedłużyć ten termin - maksymalnie o miesiąc, do 31 lipca 2017 r. W razie nieprzedłożenia wymaganych dokumentów w terminie, dotychczasowa publiczna 6-letnia szkoła podstawowa stanie się 1 września 2017 r. 8-letnią szkołą podstawową obejmującą strukturą organizacyjną klasy I–VI i ulegnie likwidacji 31 sierpnia 2018 r. W takim przypadku likwidacja nie będzie wymaga zgody organu, który udzielił zezwolenia na założenie szkoły.

Osoba prawna niebędąca j.s.t. lub osoba fizyczna prowadząca dotychczasową publiczną szkołę podstawową może także, w terminie do 31 stycznia 2017 r., poinformować organ j.s.t., który wydał zezwolenie na założenie szkoły, o zamiarze likwidacji szkoły, z dniem 31 sierpnia 2017 r. Również w tym przypadku likwidacja nie będzie wymagać zgody organu, który udzielił zezwolenia na założenie szkoły (art. 124 p.w.).

Przykład:

Przyjmijmy, że organ jednostki samorządu terytorialnego, który wydał zezwolenie na założenie publicznej szkoły podstawowej prowadzonej przez osobę prawną niebędącą j.s.t. lub osobą fizyczną zechce zmienić obwód tej szkoły. W art. 119 p.w. przewidziano taką możliwość. Zmiana obwodu wymaga uzgodnienia z osobą prowadzącą szkołę. Także osoba prowadząca dotychczasową publiczną 6-letnią szkołę podstawową, której ustalono obwód, w terminie do 31 stycznia 2017 r., może złożyć organowi, który wydał zezwolenie na założenie szkoły, oświadczenie o rezygnacji z obwodu.

Warunki dalszego funkcjonowania niepublicznych szkół podstawowych określono w art. 125 p.w. Prawo dalszego prowadzenia 8-letniej szkoły podstawowej uzyska taki organ prowadzący, który przedstawi do 30 czerwca 2017 r. (z możliwością przedłużenia tego terminu maksymalnie do 31 lipca 2017 r.) dokumenty niezbędne dla zapewnienia aktualności ewidencji szkół niepublicznych (m.in. wykaz nauczycieli przewidzianych do zatrudnienia w 8-letniej szkole podstawowej i jej statut). W razie nieprzedłożenia dokumentów w terminie, dotychczasowa niepubliczna 6-letnia szkoła podstawowa stanie się od 1 września 2017 r. niepubliczną 8-letnią szkołą podstawową obejmującą strukturą organizacyjną klasy I–VI i ulegnie likwidacji z dniem 31 sierpnia 2018 r.

Wygaszanie gimnazjów

Wygaszanie gimnazjów będzie mieć stopniowy i ewolucyjny charakter. Zgodnie z art. 127 p.w. 1 września 2017 r. zostanie zlikwidowana klasa I, a w latach następnych kolejne klasy dotychczasowego gimnazjum. Na rok szkolny 2017/2018 nie będzie już przeprowadzane postępowanie rekrutacyjne do I klasy dotychczasowego gimnazjum. Organ stanowiący j.s.t. prowadzącej dotychczasowe gimnazjum, w terminie do 30 listopada 2019 r., stwierdzi (w drodze uchwały) zakończenie jego działalności.

W art. 129 p.w. przewidziano, że wygaszanie gimnazjum może być realizowane poprzez:

- przekształcenie dotychczasowego gimnazjum w 8-letnią szkołę podstawową bądź włączenie gimnazjum do 8-letniej szkoły podstawowej,

- przekształcenie gimnazjum w liceum ogólnokształcące albo technikum bądź włączenie gimnazjum do liceum albo technikum,

- przekształcenie dotychczasowego gimnazjum w branżową szkołę I stopnia bądź włączenie gimnazjum do takiej szkoły.

Decyzja dotycząca sposobu przekształcenia gimnazjum albo włączenia go do innej szkoły należy do kompetencji odpowiednio organu stanowiącego j.s.t. prowadzącej gimnazjum, bądź osoby prawnej niebędącej j.s.t. albo osoby fizycznej prowadzącej dotychczasowe gimnazjum. W przepisach wprowadzających ustalono warunki i terminy obowiązujące przy przeprowadzaniu tych zmian.

Przykład:

W przypadku publicznych i niepublicznych gimnazjów prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące j.s.t. przewidziano możliwość bezpośredniego przekształcenia gimnazjum w 8-letnią szkołę podstawową lub włączenia gimnazjum do 8-letniej szkoły podstawowej (por. art. 131 i art. 135 p.w.). Czynnością wymaganą dla dalszego prowadzenia szkoły jest złożenie, do 31 stycznia 2017 r., wniosku odpowiednio o zmianę zezwolenia na prowadzenie szkoły lub zmianę wpisu do ewidencji szkół niepublicznych. Podobnie jak w przypadku szkół podstawowych, organ prowadzący ma obowiązek przedstawienia wymaganej dokumentacji do właściwego organu j.s.t. W przypadku przekształcenia dotychczasowego gimnazjum w 8-letnią szkołę podstawową potrzebna jest m.in. pozytywna opinia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o warunkach bezpieczeństwa i higieny w budynku, w którym będzie się mieścić szkoła publiczna i jego najbliższym otoczeniu.

Zasadniczo przewidziano 3 terminy na złożenie dokumentów dotyczących przekształcenia gimnazjum w 8-letnią szkołę podstawową lub włączenia gimnazjum do 8-letniej szkoły podstawowej:

- do 31 stycznia 2017 r. (w razie przekształcenia lub włączenia gimnazjum do szkoły podstawowej od 1 września 2017 r.),

- do 31 stycznia 2018 r. (w przypadku przekształcenia lub włączenia gimnazjum do szkoły podstawowej od 1 września 2018 r.) bądź

- do 31 stycznia 2019 r. (przy przekształceniu lub włączeniu gimnazjum do szkoły podstawowej od 1 września 2019 r.).

Opinię państwowego powiatowego inspektora sanitarnego przedkłada się odpowiednio w terminie: