Termin wznowienia postępowania cywilnego – RPO przystąpił do skargi konstytucyjnej

Przystępując do skargi rzecznik argumentował, że mimo że co do zasady konieczne jest wprowadzenie terminu końcowego (spraw nie można wznawiać w nieskończoność), to jednak termin pięcioletni na wznowienie sprawy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego był zbyt krótki. A przez to nieproporcjonalnie ograniczał konstytucyjne prawo do wznowienia postępowania.

Zdaniem RPO procedura wznowieniowa zastawiała na obywateli specyficzną pułapkę. Ponieważ nikt nie ma wpływu na to, kiedy Trybunał Konstytucyjny rozpozna sprawę (często zabiera to kilka lat), termin na wznowienie postępowania cywilnego zdąży już upłynąć, zanim jeszcze otworzy się możliwość skorzystania z tego uprawnienia. Konstytucyjne prawo do naprawienia błędów postępowania staje się wówczas fikcją.

Dodatkowo pozbawia to obywateli innego konstytucyjnego prawa: do odszkodowania za bezprawne działania władzy (a w tym i za źle uchwalone przepisy). Jeżeli szkoda wynika z orzeczenia wydanego na podstawie przepisów niezgodnych z Konstytucją, do uzyskania odszkodowania sam wyrok TK nie wystarczy. Skomplikowany kilkustopniowy system dochodzenia szkód od Skarbu Państwa wymaga, by – zanim wystąpi się o odszkodowanie – najpierw wznowić postępowanie zakończone wyrokiem opartym na niekonstytucyjnym przepisie. Jeżeli więc wznowienie jest niemożliwe, z założenia przepada także odszkodowanie.

Jest to kolejna tego typu skarga, którą rzecznik popiera (sygn. akt SK 38/20). Wcześniej przystąpił do analogicznej sprawy (sygn. akt SK 92/19; nr BRPO IV.510.49.2019).

W 2015 r. RPO skierował w takiej sprawie wniosek do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 33/15). Ze względu na nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie to zostało jednak umorzone.