Organ prowadzący postępowanie wydał decyzję bez przesłuchania strony. Czy wystarczy to do przyjęcia, że ta decyzja narusza przepisy?
Nie.
Zgodnie z art. 75 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek w wyczerpujący sposób zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 k.p.a.). W art. 86 k.p.a. przyjęto jednak, że tylko w sytuacji, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, organ dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę.
W orzecznictwie podkreśla się, że dowód z przesłuchania strony ma posiłkowy charakter, a jego przeprowadzenie jest pozostawione uznaniu organu (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2017 r., sygn. I OSK 270/16, LEX nr 2431246). Źródłem informacyjnym jest w tym przypadku strona, czyli podmiot bezpośrednio zainteresowany załatwieniem sprawy, co powoduje, że dowód z jej przesłuchania jest dopuszczalny w ostateczności. Skorzystanie z tego środka jest uwarunkowane łącznym spełnieniem dwóch przesłanek, polegających na: wyczerpaniu innych środków dowodowych lub braku takich środków oraz istnieniu niewyjaśnionych faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. m.in. wyrok NSA z 18 września 2018 r., sygn. II GSK 3315/16, LEX nr 2568340).
Czytaj też:
Nawet w takiej sytuacji organ „może" przesłuchać stronę. Sam fakt nieprzesłuchania strony nie może być więc podstawą do stwierdzenia, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa procesowego (wyrok NSA z 2 września 2016 r., sygn. II OSK 2659/14, LEX nr 2143517). Podnosi się jednak także, że swoboda organu jest ograniczona zasadą prawdy obiektywnej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 maja 2017 r., sygn. II SA/Wa 2133/16, LEX nr 2314804). Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem regulacji o środkach przymusu, co powoduje m.in., że przesłuchiwana strona ma prawo odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić ją lub jej bliskich (m.in. małżonka, dzieci, rodzeństwo) na odpowiedzialność karną, hańbę bądź bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej (por. art. 83 § 2 k.p.a.).
Organ nie może także przesłuchać strony będącej: osobą niezdolną do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń, osobą obowiązaną do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych – na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli strona nie została zwolniona z obowiązku zachowania tej tajemnicy ani duchownym – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi (por. art. 82 k.p.a).
—Anna Puszkarska, radca prawny
podstawa prawna: art. 86 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2096 ze zm.)
