W ocenie TSUE obniżki te objęły bowiem nie tylko sędziów, lecz znaczną część portugalskiej służby publicznej, były tymczasowe i podyktowane wymogami unijnymi.
Portugalski parlament przyjął przepisy wprowadzające od października 2014 r. czasową obniżkę wynagrodzeń w sektorze publicznym. Obniżka dotknęłam.in. sędziów Tribunal de Contas - trybunału obrachunkowego. W 2015 r. uchwalono ustawę, która pozwalała na stopniowe, poczynając od dnia 1 stycznia 2016 r., odstępowanie od przepisów o obniżeniu wynagrodzeń. Stowarzyszenie zawodowe sędziów portugalskich zaskarżyło te przepisy do Supremo Tribunal Administrativo (najwyższego sądu administracyjnego w Portugalii) jako naruszające zasadę niezawisłości sędziowskiej, zapisaną nie tylko w portugalskiej konstytucji, ale także w unijnym prawie.
Zdaniem sądu przepisy czasowo obniżające wynagrodzenia w sektorze publicznym zostały przyjęte ponieważ UE zobowiązała Portugalię do zmniejszania nadmiernego deficytu budżetowego w zamian za przyznanie temu państwu pomocy finansowej. Jednak Portugalia musi także przestrzegać ogólnych zasad prawa Unii, w tym zasady niezawisłości sędziowskiej. A skuteczne przestrzeganie tych zasad zapewniają głównie sądy krajowe, którym powinno się zapewniać ochronę z poszanowaniem zasad niezawisłości i bezstronności.
- Niezależność organów sądowych zależy od gwarancji związanych ze statusem ich członków, również w aspekcie ich wynagrodzenia - uznał Supremo Tribunal Administrativo i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy ma rację tj. czy obniżenie wynagrodzeń członkom władzy sądowniczej państwa UE narusza zasadę niezawisłości sędziowskiej, jeżeli jest związane z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii.
Sąd krajowy ma być niezawisły
W ogłoszonym wczoraj wyroku Trybunał odpowiedział na to pytanie przecząco, choć podkreślił kapitalne znaczenie zasady skutecznej ochrony sądowej jako zasady ogólnej prawa Unii. - Państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia, że ich systemy sądowe będą gwarantować skuteczną ochronę sądową w dziedzinach objętych prawem Unii. Wynika z tego, że każde państwo członkowskie powinno zapewnić, by organy należące – jako "sąd" w rozumieniu prawa Unii – do jego systemu środków odwoławczych w dziedzinach objętych prawem Unii odpowiadały wymogom skutecznej ochrony sądowej.
Czy jednak Tribunal de Contas może w charakterze "sądu" rozstrzygać kwestie dotyczące stosowania lub wykładni prawa Unii? To musi przeanalizować Supremo Tribunal Administrativo. Jeśli uzna, że tak - Portugalia powinna zapewnić, że organ ten spełnia wymogi skutecznej ochrony sądowej.
- Zachowanie niezawisłości takiego organu jest sprawą wielkiej wagi i stanowi integralny element sądzenia. Niezawisłość ta zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania systemu współpracy sądowej między sądami krajowymi i Trybunałem - podkreślił Trybunał.
Poziom wynagrodzenia gwarantuje niezawisłość
Co istotne, Trybunał uściślił pojęcie niezawisłości sędziowskiej. Według TSUE oznacza m.in., że dany organ wypełnia swe zadania sądownicze w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia.
TSUE wskazał, że poziom wynagrodzenia członków danego organu odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej. Jednak przepisów dotyczących obniżenia wynagrodzeń członków portugalskiego trybunału obrachunkowego nie można uważać za środki naruszające ich niezawisłość.
- Przepisy te objęły bowiem nie tylko członków Tribunal de Contas, ale – szerzej – różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym, w tym przedstawicieli władz ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Chodzi tu zatem o przepisy ogólne, które miału powodować, że wszyscy członkowie krajowej służby publicznej będą brać udział w oszczędnościach podyktowanych koniecznością zmniejszenia deficytu budżetowego. Poza tym sporne przepisy miały charakter tymczasowy - weszły w życie 1 października 2014 r. i zostały definitywnie uchylone 1 października 2016 r. - zauważył TSUE.
